KUR’AN’DA BENZETMELERİN DİLİ

Bu makale, yüce Allah’ın Kur’ân-ı Kerîm’de dinî emirleri, olayları ve ilgili ortamlarda yer alan insanların tutum ve davranışlarını anlatırken yer verdiği benzetmelerin ifade ettiği hakikatler üzerinde duracaktır. Kur’an’da dinî emirler, olaylar ve davranış biçimleri üzerinden ifade edilen hakikatlerin anlaşılmasında benzetmelerin anlama katkısı, dil ve üslup özellikleri ele alınacaktır. Bu doğrultuda Kur’an’ın, bahsi geçen hususları anlatırken hangi konularda ve nasıl benzetmeler yaptığının değerlendirmesi yapılacaktır. Dini emirlerin açıklanması sadedinde ortaya konan bu benzetmelerin Kur’ân-ı Kerîm’de varoluş sebebi; bunların tevhide dirençli ilgili muhatap kitlelerin tutum ve davranışlarının değişimi üzerindeki etkisi ele alınacaktır. Yine nüzul döneminde ve tarihin belli dönemlerinde, özellikle ilgili toplumlara veya gruplara kendi inanç ve düşünce biçimlerini dayatma arzusunda olanlara yönelik olmak üzere benzetmelerin ana istikametinin ne olduğu üzerinde durulacaktır. Yapılan bu benzetmelerin, olayların ve davranışların meydana geldiği dönemde ne anlama geldiğine yönelik olarak klasik tefsir müktesebâtı ve son dönem kimi tefsir çalışmaları esas alınacaktır. Müfessirlerin benzetmeleri anlamlandırmaları ve bunların daha çok hangi konularda yer aldığı hususu tespit edilerek benzetmenin ilgili ayete ve bağlama kattığı anlam zenginliği ortaya konulmaya çalışılacaktır. Ayrıca bu benzetmelerin anlaşılabilmesi, ilgili dönemin kültür ve davranış kodlarıyla mukayyet mi; yoksa bu benzetmelere muhatap olan ya da olacak olan herkesin ilave bir bilgiye ihtiyaç hissetmeden anlayabileceği gerçeklikler mi olduğu hususu üzerinde durulacaktır.

LANGUAGE OF SIMILES IN THE QUR’AN

This article will focus on the truths of similes expressed by God about religious orders, some events, the attitudes and behaviors of the people in those events in the Holy Qur’an. Significance of similes, language and wording styles will be discussed in understanding the truths explained through events and behavior style. In this direction, this article will also be evaluated which subjects made on similes while the Qur’an tells some truths, events and human behaviors. The reason for the existence of similes made for the explanation of religious orders in the Qur'an will be investigated. Effect of similes on the change of attitudes and behaviors of related masses will be evaluated. Again it will be focused on what is the main direction of the similes during the period of Qur’an sent and certain periods of history about especially those in need to impose their idea and belief in the relevant communities or groups. Understanding of these similes made in the Qur’an, classical tafsir and some modern period tafsir studies will be taken as basis what it means in the period when events took place. Meaning of similes explained by commentators will be tried to be revealed in which subjects, in what contexts and the meaning richness added by similes to the relevant verses. In addition, understanding of similes will be evaluated whether they are limited with culture and behavior codes of the relevant period or facts that anyone who is or will be in contact with these similes can understand without feeling an extra need for information.

PDF

___

Abay, Ahmet. (2017). A’raf Suresi 40. ve Duhan Suresi 29. Ayetlerin Mecaz’ul-Kur’an Açısından Değerlendirilmesi. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12547.TurkishStudies p.19-38. Vol: 12/27.
Arslan, Gıyasettin. (2007). Teşbih Retoriği Açısından Kur’an’ın Evrenselliği. Dini Araştırmalar.10, 30. 15-40.
Aydar, Hidayet. (1998). Kur’an’daki Teşbihlerden “Kadınlarınız Sizin Tarlanızdır...”. Kur’an Mesajı İlmi Araştırmalar Dergisi. 3, 52-58.
Aydın, Muhammed. (2001). Kur’ân’da Teşbihli Anlatım Üslûbu. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 4, 85-112.
el-Beğavî, Ebû Muhammed el –Huseyn b. Mes’ûd. (1995). Meâlimû’t-Tenzîl, Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l İlmiyye.
Bilgin, Abdulcelil. (2016). Kur'an'daki Deyimler ve Zemahşeri'nin Keşşaf'ı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
Çelik, İbrâhîm. (1987). Kur’an’da Haberî Sıfatlar Mukâtil b. Süleyman’a İsnad Edilen Teşbih Fikri. Bursa: Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2, 2.151-159.
Demirdöven, Necla Yadsıman ve Suliman Husain Alomirat. (2015). Belâğatu’t-Teşbîhi fi’t-Ta’bîri an Mekâsidi’l- Kur’ân-i’l-Kerîm. Erzurum: Ekev Akademi Dergisi.19, 64. 135-181.
Derveze, M. İzzet. (1383). et-Tefsîru’l-Hadîs. Kahire: Dâru İhyâi’l Kutubi’l-Arabiyye.
Durmuş, İsmail. (1988). Cahiliyye Şiirinde ve Kur’an-ı Kerim’de Benzetme. İzmir: Yayımlanmamış Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Durmuş, İsmail., (2011). “Teşbih”. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
el-Ferrâ, Ebû Zekeriyya Yahya b. Ziyâd. (1940). Me’âni’l-Kur’ân, Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l İlmiyye.
Genç, Ferhan. (2010). Kur’an’da Münafıklarla İlgili Temsil ve Teşbihler. Konya: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Harbi, Rahman. (2010). Kur’an’ın Anlaşılmasında Teşbihî Dil. Rize: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Rize Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Heyet, (Hayrettin Karaman, Mustafa Çağrıcı, İbrâhîm Kâfi Dönmez, Sadrettin Gümüş). (2012). Kur’an Yolu. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
İbn. Aşûr, Muhammed Tahir. (1984). Tefsîru’t- Tahrîr ve’t-Tenvîr. Tunus: Dâru’t- Tunusiyye.
İbn. Hişam, Ebu Muhammed Abdulmelik. (1971). es-Siretü’n- Nebeviyye. Beyrut: Dâru’t-Turâsi’l- Arabiyye.
İbn. Kesîr, Ebu’l-Fida İsmail. (1961). Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l İlmiyye.
Kızıklı, S. Zafer. (1997). Arap Belâgatinde Teşbih ve Mecaz. Ankara: Yayımlanmamış Yüksek Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kızıklı, S. Zafer. (2007). Edebî Bir Sanat Olarak Arap Belâgatinde Teşbih. Dini Araştırmalar, 9, s. 27, 223- 246.
Koçak, Süleyman.(2007). Kur’an Deyimlerinde Teşbihin Temel Özellikleri. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 7, 4. 341-370.
el-Kurtubî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. (1988). el-Câmiu li Ahkami’l- Kur’an. Beyrut: Daru’l- Kütübi’l- İlmiyye.
Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed. (2005). Beyrut: Te’vîlâtu’l- Kur’an, Daru’l- Kütübi’l- İlmiyye.
Mevdudî. Ebu’l-A’lâ. (1996). Tefhimu’l-Kur’an. Çev., Heyet. İstanbul: İnsan Yayınları.
Mâverdî, Ebu’l- Hasen Ali b. Muhammed. (Trz). en-Nüket ve’l Uyûn. Beyrut: Daru’l- Kütübi’l- İlmiyye.
Mukâtil b. Süleyman, Ebûl- Hasen Mukâtil b.Süleyman el Ezdî. (Trz.). Tefsîru Mukâtil b.Süleyman, nşr. Abdullah Mahmud eş-Şahhâte. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l İlmiyye.
en-Nesefî, Ebu’l-Berekât, Abdullah b. Ahmed. (1984). Tefsîru’n-Nesefî (el-Medârik). İstanbul: Dâru Kahraman.
er-Râzî, Fahruddin.(Trz.). et-Tefsîru’l- Kebîr. Mısır: Daru’l Mearif.
Sevim, Hasan. (2015). Kur’an’da Kâfirlerle İlgili Temsil ve Teşbihler. Konya: Yayımlanmamış Yüksek Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Seyithanoğlu, Ayşe. (2017). Bakara Suresi 26. Ayette Geçen Temsili Anlatımın Sebebi Nüzûl ve Bağlam Açısından Değerlendirilmesi. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniveristesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 15,30. 607-630.
Suyûtî, Celâluddîn. (1988). el-İtkan fî Ulûmi’l-Kur’ân. (thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrâhîm). Beyrut: el-Mektebetü’l- Asriyye.
Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. (1414). Fethu’l -Kadîr, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
et-Taberî, Ebu Cafer İbn-i Cerir. (1968).Tah., Mahmut ve Ahmet Muhammed Şakir. Câmiu’l- Beyân an-Te’vîli’l- Kur’an. Mısır: Daru’l Mearif.
el-Vâhidî, Ali b. Ahmed. (2005). Esbâbu-Nüzûli’l-Kur’an. Tah. Kemal B. Zağlol. Beyrut: Dâru’l- Kutubi’l-İlmiyye.
Yazır, Elmalılı, M. Hamdi. (1971). Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Eser Yayınları.
ez-Zeccâc, Ebu İshak İbrâhîm b. es-Serî. (1408). Me’ani’l-Kur’an ve İ’râbuhu, Dr. Abdulcelil Abduh Şiblî. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l İlmiyye.
ez-Zemahşerî, Ebû’l Kâsım Muhammed b. Ömer. (Trz.). el-Keşşâf an Hakikâiki Ğavâmi’z-Tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Arabiyye.
Zerkeşî, Bedruddin, Muhammed b. Abdillah. (1990). el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân. (thk. Yusuf Abdurrahman). Beyrut: Dâru’l-Ma’rife.