19059

SON DÖNEM OSMANLI EĞİTİM SISTEMİNDE AMERİKAN PROTESTAN MİSYONERLERİNİN ROLÜ

Amerikan Protestan misyonerleri Osmanlı toprakları üzerindeki faaliyetlerini 1819 yılından itibaren başlatmıştır. Amerikan Board Teşkilatı misyonerler aracılığı ile Osmanlı toplumunu bütün detaylarıyla incelemiştir. Çeşitli etnik kimliklerle dolu olan Osmanlı İmparatorluğu son yüzyılında içinde çok sayıda Katolik ve Protestan misyoner barındırmaktaydı. misyonerler tarafından, Osmanlı toplumuna nüfuz edebilmek için kullanılan en önemli araç eğitimdi Amerikalı misyonerler eğitim yoluyla insanları Protestanlığa kazandırma faaliyetlerini yürütebilmek için Anadolu'da 400'den fazla okul açmışlardır. Misyonerlik faaliyetlerini kısıtlamak için ilk girişimler 2. Abdülhamid döneminde başladı ve bu amaca yönelik olarak Gayrimüslim ve Yabancı Okullar Müfettişliği kuruldu. Ancak misyonerlik faaliyetlerini sınırlandırmak için yapılan çalışmaların yetersiz kaldığı anlaşılmaktadır. Tüm çabalara rağmen misyonerler tarafından okulların sayısı hızla artmıştır. Çoğu devletten ruhsat dahi almadan açılan bu okulların denetlenmesi veya kapatılması mümkün olmamıştır. Siyasi alanda gücünü gittikçe yitiren Osmanlı İmparatorluğu yabancı devletlerin müdahaleleri yüzünden bu okulları sınırlandırma çabalarında hep geri adım atmak zorunda kalmıştır. Bununla beraber misyoner okulları yeni öğretim yöntem ve tekniklerini Osmanlı topraklarına getirdikleri için hedeflemedikleri bir olumlu etkiyi de misyonerlerim eğitimle ilişkili faaliyetleri Osmanlı arşiv belgeleri ışığında ve ilgili araştırmaların yardımıyla açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmanın temel amacı son dönemlerde açığa çıkan yeni orijinal belgelerle bu konudaki çalışmalara yeni bir perspektif getirmektir

ROLE OF AMERICAN PROTESTANT MISSIONARIES IN LATE OTTOMAN EMPIRE EDUCATIONAL SYSTEM

American Protestant Missionaries launched their activities in Ottoman lands as from 1819. American Board Organization studied Ottoman society in detail via the missionaries. Ottoman Empire, which involves several ethnic identities, was ridden with Catholic and Protestant missionaries in its last century. The most effective tool used by the missionaries to penetrate Ottoman society, especially by American ones, was education. American missionaries opened more than 400 schools in Anatolia in order to conduct activities of conversion to Protestantism via education. In the reign of Abdulhamid II first attempts to harness missionary activities began and Inspectorship of Schools of Non-Muslims and Foreigners was created for this purpose. Yet, activities of missionaries could not be slowed down. Ottoman admimistration was unable to close down missionary schools although majority of of them opened without a proper licence. Interference of foreign states in Ottoman policies resulted in retreat of Ottoman Empire in their efforts to slow missionary activities down. Althouh it was not their primary purpose, missionary activites produced a positive side effect by raising educational standards in the empire. In this study, educational activities of American Protestant Missionaries have been explained in the light of Ottoman archival documents and with the help of related research. Main aim of the study was to bring a new perspective to the area with original documents revealed recently

___

BAĞÇECİ, Y. (2008). Osmanlı Devleti’nde Amerikan misyonerlerinin Ermenilere yönelik eğitim faaliyetleri, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/4 summer 2008, p. 169-192, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: 10.7827/TurkishStudies.363 ANKARA-TURKEY
BAŞARAN, B. (1997). Reinterpreting American missionary presence in the Ottoman Empire: American schools and the evolution of Ottoman educational policies (1820-1908)..Bilkent University Social Sciences Institute, unpublished master’s thesis, Ankara B.O.A., MF. MGM., Folder number: 4/ Filer number: 85.
B.O.A., Y.PRK. TKM., (Yıldız Parekende Tahrirat-i Ecnebiyye ve Mabeyn Mütercimliği) Folder number: 36 / File number: 27
B.O.A., MF. MGM., (Maarif, Mekatib-i Gayr-i Müslime ve Ecnebiyye Müfettişliği) Folder number: 1/ File number: 81 ve 90.
B.O.A., MF. MGM., Folder number: 2/ File number: 60.
B.O.A., MF. MGM., Folder number: 3/ File number: 122, 65.
B.O.A., MF. MGM., Folder number: 4/ File number: 41.
B.O.A., MF. MGM., Folder number: 2/ File number: 28.
B.O.A., MF. MGM., Folder number: 7/ Filer number: 21.
B.O.A., Y.PRK. MF., Folder number: 1/ File number: 63
B.O.A., Y. PRK. MF., (Yıldız Parekende Maarif) Folder number: 3/ File number: 36. B.O.A., Y. PRK. MF., Folder number: 3/ Filer number: 31.
B.O.A., Y. PRK. UM., (Yıldız Parekende Umumi) Folder number: 67/ File number: 29. B.O.A., Y. PRK. UM., Folder number: 29/ File Number: 58.
B.O.A., Y.A. RES. (Yıldız Parekende Resmi Maruzat) Folder number: 122/ File number: 45.
B.O.A., Y.A.RES., Folder number: 96 /File number: 14.
DOSAY GÖKDOĞAN M (2000). Maarifimiz Servet-i İlmiyemiz Tüccarzade İbrahim Hilmi, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
ERTUĞRUL, Halit, ‘Osmanlı’dan Günümüze Azınlık ve Yabancılarla İlgili Yapılan Hukuki Düzenlemeler’, Askeri tarih Bülteni, 24, 27-35
KAÇMAZ, E. (2014). Osmanlı Türkiye’sinde misyoner faaliyetleri: Robert koleji ve Amerikan kız Koleji’nin ortaya çıkışı, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/7 summer 2014, p. 379 – 395 ,
ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: 10.7827/TurkishStudies.7211 ANKARA-TURKEY
KOCABAŞOĞLU, U. (1985). Amerikan Okulları, Encyclopedia of Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye (2: 496- 500). İstanbul: İletişim Yayınları
KOÇAK, C. (1985). Tanzimat’tan Sonra Özel ve Yabancı Okullar, Encyclopedia of Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye (2: 485-494). İstanbul: İletişim Yayınları
KOÇER, H.A. (1991). Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1723-1923), İstanbul: MEB. Yayınları.
MUTLU, Ş. (2005). Osmanlı Devletinde Misyoner Okulları, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
P.A.B.C.F.M., (Papers of the American board of commissioners for foreign mission) Reel: 629, No:803.
POLAT, İ. (1988). Osmanlı İmparatorluğu’nda açılan Amerikan okulları üzerine bir inceleme, Belleten, 52(203), 627-652.
TEKELİ İ. and İLKİN S (1999) Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
VAHAPOĞLU, H. (2005). Osmanlıdan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okulları, İstanbul: MEB Yayınları.
YILDIZ Ö and ÖZTÜRK A. (2007). Amerikan Protestan Misyonerlerin Türkiye’deki Faaliyetleri İstanbul: Arka Oda Yayınları.
YILDIZ, Ö. (2011). Anadolu’da Amerikan Okulları, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
YILDIZ, Ö. (2012). II. Abdülhamid devrinden I. cihan harbine İstanbul’da Amerikan misyoner faaliyetlerine bir bakış, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/3 summer 2012, p. 2739 – 2750. , ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3381 ANKARA-TURKEY Citation Information/Kaynakça Bilgisi
AVAROĞULLARI, M., YILDIZ, Ö., (2015). “Role Of Amerıcan Protestant Missionarıes In Late Ottoman Empire Educational System / Türkçe Başlık Eklenecek”, TURKISH STUDIES International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Şefik Yaşar Armağanı), Volume 10/9 Summer 2015, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8500, p. 59-74