HALKEVLERİNİN VİLAYAT-I ŞARKİYYE’DEKİ FAALİYETLERİ [1932-1951]

İmparatorluk bakiyesi üzerine kurulan Kemalist Cumhuriyet radikal bir modernleşme politikasını benimseyerek "ümmetten millet yaratmak" için yeni bir kimlik inşasına girişti. Söz konusu kimlik inşası, Althusser'in kavramsallaştırmasıyla, devletin ideolojik ve baskı aygıtlarıyla gerçekleştirilmeye çalışıldı. Şüphesiz, erken Cumhuriyet döneminin önemli ideolojik aygıtlarından biri olan Halkevleri [19321951], Kemalist ideolojinin halka benimsetilmesinde ve yeni kimlik inşasında önemli bir yer tutar. Halkevlerinin kurulmasında dönemin faşist ve totaliter rejimlerine sahip olan Sovyet Rusya, Almanya, İtalya, Macaristan ve Çekoslavakya'daki yetişkin eğitimi veren ve boş zaman etkinliklerinin yapıldığı benzer kurumlar örneklik teşkil etmiştir. Halkevi faaliyetlerinin başat çalışma alanları ulusal ve seküler çalışmalar olmakla birlikte halkevlerinin beş temel hedefi gerçekleştirmek için kurulduğunu söylemek mümkündür. Bu hedefleri, halka Kemalist ideolojiyi benimsetmek, seküler bir yaşam tarzı aşılamak, milliyetçi retorikle "kaynaşmış bir kütle" yaratmak, çeşitli kurslarla yetişkin nüfusu eğitmek, Türk dili, tarihi ve kültürünü gün yüzüne çıkarmak şeklinde sıralamak gerçekleştirmek için Dil-Tarih-Edebiyat, Ar [Güzel Sanatlar], Gösterit [Temsil], Spor, İçtimai [Sosyal] Yardım, Köycülük, Halk Dersaneleri ve Kurslar, Kütüphane ve Neşriyat [Yayın], Müze ve Sergi şubeleriyle faaliyet gösteriyordu. Halkevleri tüm çalışmalarını söz konusu dokuz ayrı şube aracılığıyla icra ediyordu. yoğunlaşarak bölge halkının halkevleri aracılığıyla Kemalist sisteme dâhil edilme süreci ele alınıyor

THE ACTIVITIES OF THE PEOPLE’S HOUSES IN THE EASTERN PROVINCES [1932-1951]

The fact that a large number of the Turkish population was illiterate and the education level of the people was low in the early years of the Republic was considered to be the biggest threat against Turkey’s taking its place in “the modern world” by the founder cadre of the Republic. Moreover, Turkish Hearts which played a special role in infusing the Kemalist ideology into public in the early period of Republic were closed and this reveals the need for a new ideological apparatus of the Kemalist Republic. Therefore, the establishment of a new ideological organization due to such reasons was discussed in the beginning of 1930s. Founded on the remainder of Empire, the Kemalist Republic undertook building a new identity through a radical modernization policy in order to “create a nation out of a religious community”. The identity construction in question, conceptualized by Althusser, was performed through the ideological and repressive apparatus of the state. Undoubtedly, one of the most important ideological apparatus of the early Republic People’s Houses had an important place in adopting the Kemalist ideology and in the construction of a new identity. Numerous People’s Houses were opened in the East and Southeast Anatolia known as Eastern Provinces [Vilayat-ı Şarkiyye] in order to reach the aims listed above, in other words, to infuse the Kemalist ideology into public and to convert the public into the “acceptable citizen” of the Kemalist ideology. In particular, the main task of People’s Houses in Eastern Provinces where Kurdish and Arabic were heavily spoken was to popularize Turkish and to knock people around Turkishness. This study discusses the process of integrating the local community into the Kemalist system through People’s Houses by focusing on especially the activities of People’s Houses in Eastern Provinces

PDF

___

BCA, 490.01/963.728.1.
BCA, 490.01/785.817.3.
BCA 490.01/1700.913.1.
BCA 490.01/1228.85.1.
BCA 490.01/1487.65.1.
BCA 490.01/1006.882.1.
BCA, 490.01/682.311.1.
BCA, 490.01/571.2274.1.
BCA 490.01/1015.915.2.
CHF Halkevleri Talimatnamesi, Hâkimiyeti Milliye Matbaası, Ankara 1932.
CHP Halkevleri Öğreneği, Ulus Basımevi, Ankara 1935.
CHP Halkevleri Çalışma Öğreneği, RecebUlusoğlu Basımevi, Ankara 1938.
CHP 1939’da Halkevleri, RecebUlusoğlu Basımevi, Ankara 1939.
CHP Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, Zerbamat Matbaası, Ankara 1940
CHP 1945 Yılında Halkevleri ve Halkodaları, Ankara 1946.
CHP XVI. Yıldönümünde Halkevleri ve Halkodaları, Ulus Basımevi, Ankara 1948.
Cumhuriyet Halk Partisi Halkevleri 1940, Ulusal Matbaa, Ankara 1940.
Halkevlerinin 1935 Senesi Faaliyet Raporları Hülasası, Ulus Basımevi, Ankara 1936.
Halkevleri 1932-1935, 103 Halkevi Geçen Yıllarda Nasıl Çalıştı, Ankara 1935.
Karacadağ, 20 Haziran 1939, Sayı: 17, Cilt: 2, s. 23.
Yeni Yurd Van Gazetesi,16 Şubat 1940.
AKEKMEKÇİ, Tuba-Pervan, Muazzez, [Der.], “Doğu Sorunu” Necmeddin Sahir Sılan Raporları [1939-1953], Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2010.
ALTAN, Bilal, Halkevleri Sürecinde Cizre Halkevi Örneği, [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır 2012.
ALTHUSSER, Louis, İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, [4. Baskı], [Çev. Alp Tümertekin], İthaki Yayınları, İstanbul 2010.
ASLAN, Senem, “Everyday Forms of State Power and the Kurds in the Early Turkish Republic”, Int. J. Middle East Studies, Sayı: 43, 2011, pp. 75-93.
ÇAĞLAYAN, Ercan, Cumhuriyet’in Diyarbakır’da Kimlik İnşası [1923-1950], [2. Baskı], İletişim Yayınları, İstanbul 2014.
KARDAŞ, Abdulaziz,“Cumhuriyet Dönemi’nde Bir Modernleşme Hareketi Olarak Siirt Halkevleri ve Halkodaları (1934-1951)”, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/7 Summer 2014, p. 411-444, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7199, ANKARA-TURKEY.
KARDAŞ, Canser, Diyarbakır Halkevi ve Karacadağ Dergisinin Halkbilimi Açısında Değerlendirmesi [1932-1951], [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2007.
KÖÇER, Mehmet-Volkan Aydemir, “CHP İktidarının Son Döneminde Samsun Alaçam Halkevinde Okuma-Yazma Seferberliği”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/12 Winter 2015, p. 631-640, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/ 10.7827/TurkishStudies.8011, ANKARA-TURKEY.
OLGUN, Said, “Siirt Halkevi ve Faaliyetleri [1934-1951]”, History Studies, Volume: 5, Issue 2, A Tributeto Prof. Dr. Halil Inalcık, [March 2013], pp.287-301.
ÖZCAN, Mesut, Dersim’de Kurulan Halkevleri ve Halkodaları [1932-1951]-Yazışmalar-BelgelerFotoğraflar, Kalan Yayınları, İstanbul 2012.
ÖZDEMİR, Yavuz-Aktaş, Elif, “Halkevleri [1932’den 1951’e]”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 45, [Erzurum 2011], ss. 235-262.
ÖZER, İsmail, Türk Modernleşmesinde Halkevleri ve Diyarbakır Halkevi Örneği, [Yayınlanmamış Doktora Tezi], Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2010.
___________, “Halkevlerinin Milli Birliği Sağlama Yolundaki Faaliyetleri [1932-1950]”, eJournal of New World Sciences Academy, Volume: 6, Number: 2, [2011], pp. 251-263.
ŞİMŞEK, Sefa, Bir İdeolojik Seferberlik Deneyimi Halkevleri [1932–1951], Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul 2002.
TAŞ, Asım, “Türk Modernleşmesinde Halkevleri ve Van Halkevi Örneği (1932-1951)”,
Yüzüncüyıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van 2015.
TOKSOY, Nurcan, “Türk İnkılâbında Milli Kültürün Yeri ve Halkevi Çalışmaları”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic- Volume 2/7 Winter 2007, ss. 124-161, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/ 10.7827/TurkishStudies.38, ANKARA-TURKEY.
TUNÇAY, Mete, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923–1931), [4.Baskı], Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2005.
YEŞİLKAYA, Neşe G., Halkevleri: İdeoloji ve Mimarlık, [2. Baskı], İletişim Yayınları, İstanbul 2003.
ZÜRCHER, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, [14. Baskı], İletişim Yayınları, İstanbul 2003.