20293

SİVEREK İLÇESİ KÖY YERLEŞMELERİNİN TOPONİMİK ANALİZİ

Millî kültürümüzün önemli konularından biri de ad vermedir. Adbilimin dallarından biri olan yer adları (Toponimi) ise, bir toprak parçasını vatan haline getirmesi bakımından daha çok önem kazanmıştır. Aslında köy adları, yalnız orada yerleşen insan topluluklarından değil, zaman zaman o bölgenin doğal çevre özelliklerinden yani yerin yapısından, iklim şartlarından, bitki örtüsü ve üzerinde yaşayan canlılardan, ekonomik ve kültürel ürünlerinden etkilenmiş ve bu etki altında, yerler adlandırılmış köy adları ile üzerinde yaşayanlar ve çevre bir bütünlük kazanmışlardır. Şanlıurfa iline bağlı Siverek ilçesi Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Orta Fırat Bölümü'nde bulunur. Tarih boyunca Siverek çeşitli devletlerin egemenliğine girmiştir. Burada yaşayan insanlar yayıldığı geniş coğrafyadaki dağ, ova, nehir ve ırmaklara, kurduğu yerleşim merkezlerine yeni adlar vererek, buraları vatan haline getirmek ihtiyacı duymuşlardır. Bu makalede Siverek ilçesindeki köy yer adı coğrafi bakış açısıyla fiziki, beşeri ve ekonomik özelliklerine göre sınıflandırılmaya çalışılmıştır. Bunu yaparken de, ülkemizin kültür zenginliğini oluşturan unsurlardan biri olan köy adlarının kaynaklarının incelenmesi ve öneminin belirlenmesine katkıda bulunma amaçlanmıştır. Siverek ilçesindeki köy adları incelendiğinde, yer adı vermede hem doğal çevre ve hem de beşeri ve ekonomik çevre faktörlerinden etkilenilmiş olduğu görülmektedir. Nitekim ilçedeki toplam 156 köy yerleşmesinden 89'u ( %57,1) adını beşeri ve ekonomik coğrafya özelliklerinden, 56'sı ( % 35,8) ise Fiziki Coğrafya unsurlarından almışken, 11'i (% 7,1) adının anlamı ve kaynağı tespit edilememiştir.

TOPONIMICAL ANALYSIS OF SİVEREK VILLAGES

One of the important topics of our national culture is to give names to settlements. Toponomi, which take part in science of names disciplines, become more important with regard to bringing a piece of land to a homeland. Actually, the names of places were not affected only by the residents; they were also influenced by the natural features of the region such as structure of ground, climate conditions, flora and living things, economic and cultural products. Under this influence, places have been named and the names of places, living things and environment have created an integrity. Siverek, a district of Şanlıurfa province, is located in the Middle Fırat Section of Southeast Anatolia Region. Throughout the history, Siverek had stayed under sovereignty of different states. Whenever the people of Siverek needed to transform the place that they live to a country by giving new names to the mountains, plains and rivers in the wide geography that the people are located in. In this article, the names of neighborhoods in Siverek have been tried to classify geographically in terms of physical, social and economic characteristics. By doing this, it is aimed to contribute to the examination and importance of the names of places which is one of the elements of the cultural wealth of our country. When the names of neighborhood in Siverek have been examined, it has been understood that natural, human and economic environments factors have influences on giving names to the places. It has been observed that there are 156 neighborhoods/village in Siverek; the results show that 89 (57.1%) of 156 have been influenced by the human and economical geography features; 56 (35.8%) of 156 have been affected by the physical geographical features and finally, the meanings and sources of 11 (7.1%) of 156 could not been classified.

PDF

___

Açanal, H. (1997). Urfa Tarihi (M.Ö. 2000-M.S. 1400), Surkav Yayınları, Ankara.
Alagöz, C. A. (1984). Türkiye Yer Adları Üzerine Bazı Düşünceler. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri. s. 11-23, Ankara.
Aliağaoğlu, A. Uzun, A. (2011). Şehirsel Toponimi (Hodonimi): Türkiye İçin Bir Tipoloji Denemesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, Cilt, 9 (2), s. 123-133 Ankara.
Andreasyan, D. Hrant, (1978). Urfalı Meteos Vekayi-namesi (952-1136) ve Papaz Grigor'un Zeyli (1136-1162), Çev., 2. Baskı,TTK. Yay.Ankara
Aytaç, A. S. Çağlak, S. Bozdağ, E. Çiftçi, C. (2014). Karacadağ'da (Şanlıurfa-Diyarbakır) Kış Turizmi Potansiyelini Belirleyen Fiziki Coğrafya Etmenleri. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/5 Spring 2014, p. 293-305, Ankara-Turkey
Benek, S. (2013). Bazalt Karakterli Şehir Siverek. Siverek Belediyesi, Şanlıurfa.
Doğanay, H. (1997). Türkiye Beşeri Coğrafyası. MEB Yay. No:2982, s.338, İstanbul.
Doğru, A. M, (1978). Köy Adları ve Anadolu'nun Geçmişi. Türk Folklor Araş. Cilt:17, S: 342, s. 8197-8199, İstanbul.
Elmastaş, N., Şahinalp, M.S., Günal, V. (2011). Bitlis İli Köy Adlarına Coğrafi Açıdan Bir Yaklaşım, VII.Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu (3-7 Ekim 2011), Bitlis
Emiroğlu, M. (1984). Bolu Yöresi Yer Adları. Türk Yer Adları Sempozyumu. s. 181-200, Ankara.
Eren, H, (1965). Yer Adlarımızın Dili. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1965, s. 155-165, Ankara
Eröz, M. (1984). Sosyolojik Yönden Türk Yer Adları. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri. s. 43-53, Ankara.
Göney, S. (1976). Adana Ovaları-I. İst.Üniv. Yay No:2162, s.114 İstanbul.
Günal, V. (2012). Batman'da Cadde Adlandırmaları: Toplumsal Bellek Oluşturma ve Şehirsel Mekâna Hâkim Olma Çabaları. Marmara Coğrafya Dergisi Sayı: 25, Ocak - 2012 İstanbul
Güner, İ, Ertürk, M.2015, Nesnelerine ve Kökenlerine Göre Milas İlçesi Yer Adları, Coğrafya'ya Adanmış Bir Ömür Prof. Dr. Hayati DOĞANAY, Atatürk Üniversitesi Yayınları. s.137-193 Erzurum
Halinçe, M. (2013). Vatan Topraklarındaki İmza: Türk Yer Adları, Zile Kazası Örneği (1455- 1575). Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/2, Winter 2013, p. 89-135, Ankara-Turkey.
İbret, B. Ü. (2013). Çankırı'da Köy Adları Üzerine Coğrafi Açıdan Bir İnceleme. Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı/Yıl, 7, s. 53-79, İstanbul.
Karaboran, H.H., (1984). Türkiye'de Mevki Adları Üzerine Bir Araştırma. Türkiye Yer AdlarıSempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984), Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yay. 60, Seminer, Kongre Bildirileri Dizisi: 17, Başbakanlık BasımeviAnkara, s. 97-111.
Nigit, S. (2003). Siverek Tarihi. Gaziantep Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Bitirme Tezi, Gaziantep.
Özağaçhanlı, Z. (2010). Siverek İlçesinin Tarihi, Sosyo- Kültürel Yapısı. Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Sosyal Bilgiler Öğretimi Programı Bilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Nigde.
Özgültekin, R. Demirbağ, H. Akman, E. Sun, K. (2003). Tarihi ve Kültürüyle Siverek, Siverek Kaymakamlığı Yayınları, Siverek.
Şahin, İ. (2011). Yeradları Bilimi Araştırmalarında Mikrotoponiminin Yeri, Önemi Ve Araştırma Yöntemi: Tırnak Köyü (İçel/Gülnar) Örneği. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/1 Winter 2011, p.1807-1830, Ankara-Turkey
Tanoğlu, A. (1966). Nüfus ve Yerleşme. İst. Üniv. Yay. No:1183, s.228, İstanbul.
Tunçel, H. (2000). Türkiye'de İsmi Değiştirilen Köyler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt, 10, Sayı, 2, s. 23-34, Elazığ.
Umar, B. (1993). Türkiye'de Tarihsel Adlar, Inkılap Kitabevi, s:735, İstanbul.
Yağmur, Ö. (2014). Höbek Köyü Yer Adları Üzerine Bir İnceleme. Türk Dili Ve Edebiyatı Dergisi, Cilt/Sayı, XLIX, s. 243-264, İstanbul.
Yavuz, M. Şenel, S. (2013). Yer Adları (Toponim) Terimleri Sözlüğü. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/8 Summer . Türkey.
Yediyıldız, B. (1984). Türkiye'de Yer Adları Verme Usulleri Ve Yer-Adı Değişikliklerinin Tarihi Gelişimi. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri. s. 25-45, Ankara.
Yıldırım, D. (1984) Coğrafya'dan Vatan'a Geçiş Ve Vatan İle Göç Ediş Problemi. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri. s. 157-168, Ankara.
Zaman, M. (2004). Vakfıkebir İlçesinin Coğrafyası. Atatürk Üniversitesi yayınları No: 937, Fen - Edebiyat Fakültesi yayınları No: 102, Araştırma Serisi No: 73, Erzurum.