ŞİİR ÇEVİRİSİ SORUNLARI BAĞLAMINDA BİR ÖRNEK İNCELEMESİ: RİMBAUD’NUN “SENSATİON” ADLI ŞİİRİNİN ÇEVİRİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Şiir çevirisi çeviri türlerinin belki de en zoru ve en çok tartışılanıdır. Şiir dilinin kendine has özellikleri ve içerikle ilişkisi bu zorluğun nedenleridir. Şiir dili dikkati göndergeye değil kendisine çeker; bir başka deyişle şiirde anlama ya da bağlama değil öncelikle dile odaklanırız. Gündelik dildeki gibi bir iletişim aracı olarak şeffaf ve görünmez olan bir dil değildir şiir dili, üzerindeki müdahalelerle algılanabilir hale gelmiş, görünür bir dildir. Şiirin içerikle ilişkisi de diğer türlerden farklıdır çünkü şiir dilin özel kurgulanışıyla anlamını kendisi üretir, yani şiirin anlamı şiir dışı bir bağlama gönderme yapmaz metnin kendi içinde üretilir. Öyleyse şiirde birbirinden kolayca ayrılabilir bir anlam ve biçim yoktur. Bu her şiirde böyle değildir kuşkusuz ama özellikle dil ve anlam birliğini esas alan başta sembolist şiir geleneği olmak üzere modern şiirin neredeyse tamamı bu özelliği gösterir. Halbuki çeviri için anlam ve biçimin kaynaşmışlığı bir sorundur. Bu nedenle şiirin çevrilemeyeceğini iddia eden pek çok edebiyatçı ve edebiyat araştırmacısı vardır. Ancak bu tartışmalar bir yana şiir çevrilmiş ve çevrilmeye devam edecektir. Öyleyse buradaki sorunlar nelerdir? Biçimin ve anlamın aynı anda korunması mümkün müdür? Çevrilen eser kulağa bir şiir gibi gelmekte midir? Açık çeviri mi örtük çeviri mi? Bu incelemede bütün bu sorulara bir cevap bulabilmek için bir çeviri örneği beş farklı versiyonuyla incelendi ve çeviride ne gibi sorunlarla karşılaşıldığı ortaya kondu. Karşılaştırılan çevirilerde görüldü ki biçim her ne kadar korunuyor gibi görünse de bu korunma eksiktir. Ahenk konusunda çeviri şiirler açıkça geridir. Anlam konusunda kültürel farklar, bağlamın farklı yorumlanması ve elbette kaynak dile yeterince hâkim olmama sorun oluşturmuştur. Kulağa şiir gibi gelebilmesi için çeviriler ister istemez belli bir esneklik taşımak zorundadır.

A CASE STUDY IN THE CONTEXT OF POETRY TRANSLATION PROBLEMS: EVALUATION OF TRANSLATIONS OF RIMBAUD'S "SENSATION"

Translation of poetry is perhaps the most difficult and the most debated type of translation. The characteristics of poetry and its relationship with content are the reasons for this difficulty. Poetry draws attention to itself and not to the referent; in other words, we focus on language rather than meaning or context. It is not a language that is transparent and invisible as a means of communication in everyday language. The language of poetry is a visible language that has become perceivable by the interventions on it. The relationship between poetry and content is different from other genres because poetry itself produces its meaning by the special formation of the language, in other words the meaning of poetry is produced within the text itself, rather than refer to an outside context. So there is no meaning and form that can be easily separated from each other in poetry. This is not the case in every poem, of course, but almost all of modern poetry, especially symbolist poetry tradition, is based on the unity of language and meaning. However, the fusion of meaning and form is a problem for translation. Therefore, there are many poets, writers and literary researchers who claim that poetry cannot be translated. However, these discussions aside, poetry has been translated and will continue to be translated. So what are the problems here? Is it possible to preserve the form and meaning at the same time? Does the translated work sound like a poem? Should translation be open or implicit? In order to find an answer to all these questions, a translation sample was examined with five different versions and it was revealed what kind of problems were encountered in translation. Given the comparison of translations, it seems that the form is protected, but this protection is incomplete. Translated poems are weak in terms of harmony. Cultural differences, different interpretation of the context and of course, lacking skills of the source language create problems in terms of meaning. Translations must have a certain flexibility in order to sound like poetry.

___

  • Aksan, Doğan, (1999). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Ankara: Engin Yayınları.
  • Aksoy, Berrin (2001) “Çeviride Çevirmen Seçimleri Işığında Çeviri Eleştirisi”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 18 S. 2. s. 1-16.
  • Başlangıcından Bugüne Fransız Şiiri Antolojisi (2001). Hazırlayan: İlhan Berk. Türkiye İş Bankası Yayınları.
  • Demirezen, Mehmet (1991). “Çeviride Kayıplar Sorunu”. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi. S.1, s.115-128.
  • Eagleton, Terry, (2011). Şiir Nasıl Okunur, İstanbul: Agora Kitaplığı. Horozcu, Oktay Rifat (1981). "Şiir Çevrilir Mi" Yazko Edebiyat. Sayı 5. ss. 47 - 50.
  • İnce, Özdemir, (2002) Yazınsal Söylem Üzerine, İstanbul: İş Bankası Kültür Yay.
  • Moran, Berna (1999). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: Cem Yayınları.
  • Okyayuz, Ayşe Şirin (2016). “Türkçeden İngilizceye Şiir Çevirisi: Orhan Veli Kanık ve ŞairÇevirmenleri”. Hacettepe University Journal of Turkish Studies / HÜTAD Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. S. 24. Bahar 2016.
  • Rimbaud, Arthur (2001). Dizeler. Çeviri: Erdoğan Alkan. Cumhuriyet Dünya Klasikleri.
  • Rimbaud, Arthur (2018). Ofelya. Haz.: Fahri Özdemir, Faruk Sur. Islık Yayınları.
  • Yener Gökşenli, Ebru (2013). “Şiir Çevirisinde Çeviri Kayiplari ve Eşdeğerlik Sorunlari”. İ.Ü. Çeviribilim Dergisi, Sayı: 7 (2013) s. 87-102