Ezgin YETİŞ, Murat EROĞLU, Kıymet DENİZ, Yusuf Kağan KADIOĞLU

Paphlagonia Hadrianoupolis’i Geç Roma Villası’nda Yer Alan Duvar Resimlerinin Korunması Kapsamında Ön İnceleme Çalışmaları

Karabük Hadrianoupolis Antik Kenti, Geç Roma Villası’nda bulunan duvar resimleri üzerinde gerçekleştirilen ön inceleme çalışmalarından oluşmaktadır. İnceleme çalışmalarında resimlerin korunma durumları, restorasyon geçmişi, nem koşulları, UV- ampul görünümleri, optik mikroskop görüntüleri ile boya ve sıvalardan alınan numunelerin analitik ölçümleri değerlendirilerek korunma süreçlerinde uygulanabilecek öneriler getirilmiştir. Villa’da Oda-3, Oda-4 ve Oda-5’de yer alan resimlerden yalnızca Oda-3’ün koruma örtüsü kaldırılarak numuneler alınmış; FTIR (Fourier Dönüşümlü Kızılötesi) Spektroskopisi, XRF (X-Işını Floresans), XRD (X-ışını difraksiyonu), KRS (Konfikal Raman Spektroskopisi), ince-kesit petrografi ve sıvaboya katmanlarının belirlenebilmesi için en-kesit optik mikroskop görüntüleri incelenmiştir. IR spektrumlarında kireç, sülfat tuzları ve restorasyonda kullanılan akrilik reçinelere; XRF ölçümlerinde orta hidrolik ve doğal çimento özellikli harçlar; XRD ölçümlerinde kalsit kristal yapısına; KRS ölçümlerinde karbon ve siderit (FeCO3) kaynaklı pigmentlere; ince-kesit petrografide tuğla kırıklı ve kıtıklı harçlara; enkesit optik mikroskop incelemelerinde fresko tekniği görüntülerine rastlanmıştır. Duvar resimlerinin koruyucu örtüsünün kaldırılması ile başlayan ve yeni bir örtü ile kapatılması ile tamamlanan 5 günlük ön inceleme çalışmasında %80 bağıl nemdeki sıva ve duvarların nem değişimleri ölçülmüş, nem kontrolü sağlanmış, UV-ampul ile rötuş ve üzerine boyamaların tespiti yapılmaya çalışılmış, bordür ve lakunalar kontrol edilmiştir. Analitik incelemeler ve gözlemler çerçevesinde resimlerin bulunduğu kısımların dış etkenlere karşı geçici olarak çatı ile kapatılması, fresko resim tekniğine uygun temizlik müdahalesi, yüzeydeki kalker kaynaklı beyaz tabakanın kaldırılması ve bitki gelişimi ile mücadele konularında koruma önerileri sunulmuştur.

PDF

___

Ajò, D., Casellato, U., Fiorin, E. & Vigato, P.A. (2004). Ciro Ferri’s frescoes: a study of painting materials and technique by SEM-EDS microscopy, X-ray diffraction, micro FT-IR and photoluminescence spectroscopy. Journal of Cultural Heritage, 4(5), 333-348. https://doi:10.1016/j.culher.2004.05.003
Bilginer, E., Bilgiç, T., Duru, M., Ercan, T., Gedik, İ., Günay, Y., Güven, İ.H., Hakyemez, H.Y., Konak, N., Papak, İ., Pehlivan, Ş., Sevin, M., Şenel, M., Tarhan, N., Turhan, N., Türkecan, A., Ulu, Ü., Uğuz, M.F., Yurtsever, A. vd. (2011). 1:1.250.000 ölçekli Türkiye jeoloji haritası. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara-Türkiye. http://yerbilimleri.mta.gov.tr/anasayfa.aspx
Blackligth Blue (t.y.). Philips lighting. https://www.assets.lighting.philips.com /is/content/PhilipsLighting/fp928011310821-pss-en_us
Boynton, R. S. (1980). Chemistry and technology of lime and limestone (2nd Ed.). John Wiley & Sons Inc.
Böke, H., Akkurt, S. , İpekoğlu, B. & Uğurlu, E., (2006). Characteristics of brick used as aggregate in historic brick-lime mortar and plaster. Cement and Concrete Research, 36, 115-1122.
Casadio, F., Giangualano, I. & Pique, F. (2004). Organic materials in wall paintings: The historical and analytical literature. Studies in Conservation, 49, 63-80.
Cobb, Andrew H., Reade John P. H. (2011). Herbicides and plant physiology. John Wiley & Sons. ISBN 9781444322491.
Çelikbaş, Ersin & Ekinci, Sinan (2021). Yeni veriler ışığında geç Roma konutu (domus) hakkında değerlendirmeler. V. Keleş, E. Çelikbaş, A. Yılmaz (Ed.), Hadrianoupolis Serisi-1, Karabük-Eskipazar Paphlagonia Hadrianoupolis’i, 2010-2014 Kazı Sezonları (ss.155- 160). Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
Deniz, K. & Kadioglu, Y.K. (2021). Geochemistry of salts and the effect of trace elements on human health: Turkey salt resources. International Journal of Environmental Analytical Chemistry. https://doi:10.1080/03067319.2021.1934830
Deniz, K. (2021). Mica types as indication of magma nature, Central Anatolia, Turkey. Acta Geologica Sinica. https://doi:10.1111/1755-6724.14670
Derrick, M. R., Stulik, D. & Landry, J. M. (1999). Infrared spectroscopy in conservation science. Getty Conservation Institute.
Elsen, J. (2006). Microscopy of historic mortar. Cement and Concrete Research, 36, 1416-1424. Eroğlu, M., Yaşar, A., Kadıoğlu, Y. K. (2020). Sillyon antik kenti Roma hamamı yapısında arkeometrik analizler, Ed. M. Taşkıran. Yüzey Araştırmaları Işığında Sillyon ve Çevresi kitabı içinde (ss. 255-264). Ege Yayınları, ISBN:978-605-7673-48-0
Eryurt, B. Ç. & Özdemir, S. (2020). Arkeolojik kazı sırasında buluntuların zarar görmesini engellemeye yönelik koruma yaklaşımları. Ed. C. Keskin. 35. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. 17-27 Haziran 2021 (ss. 95-110). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Helen Burgess (1991). The use of chelating agents ın conservation treatments, The Paper Conservator, 15(1), 36-44, http://doi:10.1080/03094227.1991.9638395
Inal, A., Gunes, A., Pilbeam, D. J., Kadioglu, Y. K. & Eraslan, F. (2009). Concentrations of essential and nonessential elements in shoots and storage roots of carrot grown in NaCl and Na2SO4 Salinity. X-Ray Spectrometry, 38(1), 45-51.
Keleş, V- Çelikbaş, E.-Yılmaz, A. (2011). Hadrianoupolis 2010 yılı çalısmaları (ilk Sezon), 33.Kazı Sonuçları Toplantısı (ss. 39-53), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Keleş, V. - Çelikbaş, E. (2013) Paphlagonia Hadrianoupolisi’nde bulunmus kapı temalı mezar steli.
Turkish Studies, 8(6), 365-376. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4779 Kılavuz, B. N. & Çelikbaş, E. (2013). Paphlagonia Hadrianoupolis’i. Tarih Kültür Sanat Araştırmaları Dergisi, 2, 159- 214.
Laflı, E. (2008). Hadrianoupolis-Eskipazar Paphlagonia Hadrianoupolis’i arkeolojik kazıları. 30.Kazı Sonuçları Toplantısı (ss. 399-410), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Laflı, E. (2009). Paphlagonia Hadrianoupolis’i arkeolojik kazıları ve onarım çalısmaları 2008 yılı çalısma raporu. Arkeoloji ve Sanat, 131, 39-62.
Mora, P., Mora, L. & Philippot, P. (1984). Conservation of wall paintings. Butterworths. National Library of Medicine (t.y.). Calcium carbonate. National Center for Biotechnology Information https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Calciumcarbonate# section=Melting-Point
Ndiaye, M., M. Diop & P. M. Ngom. (2003). Pozzolanic activity of acidic and intermediate volkanic tuffs of Mako Areas (Senegal). Ed. E Yüzer, H. Ergin & A. Tuğrul. International Symposium on Industrial Minerals and Building Stones, IMBS’2003 (ss. 517-525), İstanbul: Kelebek ve Grafika Grup.
Piovesan, R., Mazzoli C. & Maritan, L. (2012). Fresco and lime-paint: an experimental study and objective criteria for distinguishing between these painting techniques. Archaeometry, 54(4), 723–736. http://doi: 10.1111/j.1475-4754.2011.00647.x
Poliszuk, A. & Ybarra, G. (2013). Analysis of cultural heritage materials by ınfrared spectroscopy. In Daniel Cozzolino (Ed.), Infrared Spectroscopy: Theory, Developments and Applications. Australia: Nova Science Publishers.
Sarıfakılıoğlu, E., Sevin, M.– Dilek, T. (2017). Türkiye ofiyolitleri. MTA, Özel Yayın Serisi: 35.
Sarmiento, A., Pérez-Alonso, M., Olivares, M., Castro, K., Martinez- Arkarazo, I., Fernandez, L. A. ve Madariaga, J. M. (2011). Classification and identification of organic binding media in artworks by means of Fourier transform infrared spectroscopy and principal component analysis. Anal Bioanal Chem, 399, 3601–3611. http://doi:10.1007/s00216-011-4677-0 Şimşek, O. (2003). Yapı malzemesi. (2. Baskı). BetaYayınevi.
Vahur, S., Teearu, A. & Peets, P. (2016). ATR-FT-IR spectral collection of conservation materials in the extended region of 4000-80 cm–1. Anal Bioanal Chem, 408, 3373–3379. http://doi:10.1007/s00216-016-9411-5
Yetiş, Ezgin. (2019). Tarihi duvar resimlerinde kullanılan boya ve bağlayıcılar. Ed. C. Ünal & C. Gürbıyık. Uluslararası XIX. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (ss. 507-530), Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Zadrożna, Irmina, Kasia Połeć-Pawlak, Iwona Głuch, Mohamed A. Ackacha, Mirosław Mojski, Janina Witowska-Jarosz & Maciej Jarosz. (2003). Old master paintings- a fruitful field of activity for analysts: targets, methods, outlook. Journal of Separation Science, 26, 996– 1004.
Zhan, X. (2005). Application of polarized edxrf in geochemical sample analysis and comparison with wdxrf. X-Ray Spectrometry, 34(3), 207–212.