Transformation and Conservation of Pagan Spaces in Late Antique Cities

The most important factor in the establishment of the built environment of the cities in the Ancient Period was the financial support of the wealthy nobility who formed the city council. The quality of the structuring, which arose as a result of the nobility's desire to make the city they reside in beautiful and pleasant, must have definitely been directly proportional to the financial power of both the city and themselves. The financial challenges that began to emerge throughout the Roman Empire in Late Antiquity, as well as the resulting increased taxes, prompted wealthier citizens to spend less on urban public works. Financial and administrative power shifted from pagan urban nobility to Christian clergy and Christian philanthropists in Late Antiquity. The shift in power dynamics resulted in the rapid spread of Christian ecclesiastical structures in cities. It had not always been easy for religious structures to find a place in the urban built environment. As a solution for this issue, conversions in the form and function of pagan structures emerged. At this stage, it is observed that certain pagan structures were destroyed, while others were partially or totally converted. The magnitude and quality of this conversion emerge as being directly proportional to the city's financial power. It is seen that, in larger cities with better financial conditions, not only the preservation or the partial conversion of existing monumental structures, but also the maintenance, repair, and renovation of urban spaces, continues. The preservation of spaces associated with entirely discarded old religious beliefs implies the continuation of cultural memory as well as the existence of a preservative understanding. However, the fact that this preservative approach was more intensely pursued in relatively wealthy cities can be explained by the fact that the rise of this viewpoint was likewise tied to financial power.

Geç Antik Dönem Kentlerinde Pagan Mekanların Dönüşümü ve Korunması Üzerine Görüşler

Antik Dönemde kentlerin sahip oldukları yapılı çevrenin oluşmasında en önemli etken, kent meclisini oluşturan varlıklı kent soyluların maddi destekleri olmuştur. Kent soyluların yaşadıkları kenti güzel ve yaşanılır kılma isteklerinin sonucu olarak ortaya çıkan yapılaşmanın niteliği, hiç şüphesiz hem kentin hem de kendilerinin maddi gücü ile doğru orantılı olmalıdır. Geç Antik Dönemde Roma İmparatorluğu genelinde görülmeye başlayan ekonomik sıkıntılar ve buna bağlı olarak artan vergiler, varlıklı vatandaşların kentsel boyuttaki bayındırlık harcamalarının eskisine oranla daha az olmasına yol açmıştır. Geç Antik Dönem’de ekonomik ve idari güç pagan kent soylulardan Hıristiyan din adamlarına ve Hıristiyan hayırseverlere geçmiştir. Güç dengesinin değişimi kentlerde Hıristiyan dini yapıların hızla yayılmasını beraberinde getirmiştir. Yeni ihtiyaca yönelik dini yapıların kentsel yapılı çevrede kendine yer bulabilmesi her zaman çok kolay olmamıştır. Bu sorunun çözümü olarak da pagan geçmişe özgü yapıların form ve işlev değişiklikleri ortaya çıkmıştır. Bu noktada, pagan karakterli bazı yapıların yok edildikleri, bazılarının kısmen ve bazılarının da tamamen dönüştürüldükleri görülür. Bu dönüşümün boyutu ve niteliği ise yine kentin ekonomik gücüyle doğru orantılı olarak ortaya çıkmaktadır. Ekonomik olarak daha iyi durumdaki, görece daha büyük kentlerde yalnızca eski anıtsal yapıların korunması ya da kısmi dönüşümleri değil, aynı zamanda kentsel mekanların da bakım, onarım ve yenileme çalışmalarının da devam ettiği görülür. Tamamen reddedilen eski dini inançlarla özdeşleşmiş mekanların korunması, kültürel belleğin devamlılığı ve korumacı bir anlayışın varlığını gösterir. Ancak, bu korumacı yaklaşımın görece zengin kentlerde daha yoğun olarak takip edilebilmesi bu bakış açısının oluşabilmesinin ekonomik güçle de ilgili olduğu şeklinde açıklanabilir.

PDF

___

Alanyalı, H.S. (2011). Side’nin Roma dönemi panteonu. Anadolu/Anatolia, 37, 75-92.
Alanyalı, H.S. (2016). Side 2014 yılı kazı ve araştırmaları. 37. Kazı Sonuçları Toplantısı, C.1, 253- 276.
Bayliss, R. (2004). Provincial Cilicia and the archaeology of temple conversion, BAR International Series 1281.
Bowes, K. (2014). Christians in the amphitheater ? The « Christianization » of spectacle buildings and martyrial memory, MEFRM, 126/1, 93-114. https://doi.org/10.4000/mefrm.1807
Ceylan, B. (2000). Batı Anadolu bölgesinde bulunan antik dönem anıtsal yapılarından dönüştürülmüş bazilika planlı kiliseler, [Yayımlanmamış doktora tezi].Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ceylan, B. (2016). Geç antik dönem kentlerinde gerileme/devamlılık modellerine kanunlar üzerinden bir bakış. OLBA XXIV, 535-554.
Cormack, R. (1990). The temple as the cathedral. J. Roueche-K. Erim (Ed.), Aphrodisias Papers I., 75-88, Journal of Roman Archaeology Supp. Series No. 2.
Cormack, R. (1991). The wall-painting of St. Michael in the theatre, R. R. R. Smith – K.T. Erim (Ed.), Aphrodisias Papers 2, 109-122, Journal of Roman Archaeology Supp. Series No. 2.
Des Courtils, J. (2003). Ksanthos ve Letoon rehberi. Ege Yayınları.
Eyice, S. (1975) İstanbul arkeoloji müzesinde Bizans-Türk çeşmesi. Belleten, XXXIX, 429-446.
Foss, C. (1979). Ephesus after antiquity: A late antique, Byzantine and Turkish city. Cambridge University Press.
Giobbe, C. (2010). La periodizzazione, E.E. Schneider, (Ed.), Elaiussa Sebaste III, L’Agora Romana, 11-22. Ege Yayınları.
Grewe, K. (1994) Die römische wasserleitung nach Side (Türkei). Antike Welt 25, 192-203.
Işıklıkaya, R. I. (2010), Perge mozaikleri, macellum, güney hamam ve geç dönem meydanı doğu portiği, [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Jones, A.H.M. (1966), The decline of the ancient World. Longman.
Jones, A.H.M. (1986). The later Roman empire, 284-602: A social, economic and administrative survey. Volume II. The Johns Hopkins University Press.
Kaplan, D. (2009) Ein neuer kultvorschlag für den tempel in Elaiussa Sebaste (Kilikien). OLBA, XVII, 23-32.
Liebeschuetz, J. H. W. G. (1999). Antik kentin sonu, J. Rich (Ed.) Geç Antik Çağda Kent 1-47, (S. Güven – E. Güven, Çev.). Homer Kitapevi.
Mango, C. (1981), Daily life in Byzantium. Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik, 30, 337- 353.
Mango, C. (2007). Yeni Roma imparatorluğu. (G.Ç. Güven, Çev). Yapı Kredi Yayınları.
Mansel, A.M. (1956) Side agorası ve civarındaki binalar. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Mansel, A.M. (1978). Side, 1947-1966 yılları kazıları ve araştırmalarının sonuçları. Türk Tarih Kurumu.
Mansel, A. M., Bean, G., İnan, J. (1956). Side agorası ve civarındaki binalar 1948 yılı kazılarına dair rapor. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Mısırlı, A., Özgüven, B. (2018). Bizans Dönemi’nde Kentin Dönüşümü: Agoraların Yeniden Kullanımına İlişkin Bir Değerlendirme, Kubat, A. S. (Ed.) “DeğişKent”, Değişen Kent, Mekan ve Biçim, Türkiye Kentsel Morfoloji Ağı II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu, 539- 552. Marmara Kültür Yayınları.
Niewöhner, P. (2019) Byzantine preservation of ancient monuments at Miletus in Caria christian antiquarianism in western Asia Minor, J. Borsch-O. Gengler-M. Meier (Ed.), Die Weltchronik des Johannes Malalas im Kontext spätantiker Memorialkultur, 191-216. Franz Steiner Verlag.
Nollé, J. (2001). Side im altertum. Geschichte und zeugnisse I. Geographie, Geschichte,Testimonia, griechische und lateinische Inschriften (1–4). Habelt.
Öztaşkın, G.K. (2017). Olympos kenti episkopeion yapı topluluğu, B.Y. Olcay Uçkan (Ed.) Olympos I 2000-2014 Araştırma Sonuçları, 49-78. AKMED.
Öztekin, V. (2017). Side agora-tiyatro kompleksi, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Pharr, C. (1952) The Theodosian code and novels and the sirmondian constitutions, translation with commentary. Glossary And Bibliography.
Pülz, A. (2011) Bizans döneminde Ephesos’un görünümü, F. Daim-S. Ladstȁtter (Ed.), Bizans Dönemi’nde Ephesos, (ss.47-75). Ege Yayınları.
Procopius. Buildings, E. H. Warmington (Ed.), 1971. Harward University Press.
Saradi-Mendelovici, H. (1990). Christian attitudes toward pagan monuments in late antiquity and their legacy in later Byzantine centuries. Dumbarton Oaks Paper 44, 47-61.
Saradi, H.G. (1995). The kallos of the Byzantine city: The development of a rhetorical topos and historical reality. Gesta, Vol. 34, (No.1), 37-56.
Saradi, H. (2006). The Byzantine City in the Sixth Century, Literary Images and Historical Reality. Society of Messenian Archaeological Studies.
Schäfer, J. (1981). Phaselis, beiträge zur topographie und geschichte der stadt und ihrer häfen. Deutsches Archäologisches Institut.
Schaff, P. (2019). Latin Christianity: Its Founder, Tertullian: Cross-linked to the Bible (Ante- Nicene Fathers Book 3).MI: Christian Classics Ethereal Library.
Schneider, E.E. (2008). Doğu ile batı arasında bir liman kenti, Elaiussa Sebaste. Homer Kitabevi.
Schneider, E. E. (2016). Elaiussa Sebaste: 2014 excavation and conservation Works. 37. Kazı Sonuçları Toplantısı, C.3, 479-492.
Spieser, J. M. (2001). The christianisation of pagan sanctuaries in Greece. Urban and Religious Space in Late Antiquity and Early Byzantium, VI, 1-13.
Şimşek, C. (2013). Laodikeia (Laodicea Ad Lycum). Ege Yayınları.