192118

OSMANLIDAN GENÇ TÜRKİYE'YE KALKINMA STRATEJİSİNİN TEORİK ARKA PLANI: 1914-1918 MİLLİ İKTİSAT DÜŞÜNCESİ

Osmanlı Devleti'nin kendine yeter üretim yapısı, ekonomik yapısının önemli bir devlet geleneğidir. Daha onaltıncı yüzyılın sonlarından itibaren yaşanan gelişmeler ülkenin iktisadi yapısını olumsuz etkilemiş, bu da değişim arayışlarının artmasına neden olmuştur. Ondokuzuncu yüzyılın başından itibaren Osmanlı devlet geleneğinin sorgulanmaya başlanması, değişimin ilk işaretlerini oluşturmaktadır. Bu sürecin hakim gücü olan Jön Türk hareketi ise devlet geleneğine başkaldırının simgesi niteliğindedir. İmparatorluktan Cumhuriyete geçerken sürecin hakim gücü olan Jön Türk hareketi ve devamı niteliğindeki İttihat ve Terakkinin amacı, neredeyse yarı sömürge halindeki ülkenin kurtarılmasıdır. Bu idealle 1908 yılında iktidarı ele geçiren İttihatçılar, ilk başlarda ferdi girişimciliği esas alan liberal bir ekonomik yapıyı benimsemişlerdir. Bu politikanın ülkede yabancı ve gayrimüslimlerin etkinliğini artırmasına duyulan tepki, Balkan Savaşı yenilgisi sonucu etnik ve dinsel ayrışmaların etkisiyle birleşince ülkede milliyetçi söylemler ağırlık kazanmıştır. Bu ortamda gelişen milli iktisat görüşü, Türk milliyetçiliğine dayanan politik görüşün iktisadi alana yansıması niteliğindedir aslında. 1912'den sonra yayın organlarınca geniş kitlelere aktarılan mili iktisat, Türkçülük akımıyla birleşerek ülkede yeni bir dönemi başlatmıştır. Bu, Osmanlı Devleti için normatif değerlerinden köklü bir kopuşun göstergesidir. Artık 1914 sonrasındaki hakim görüş, devlet kontrolünde kalkınma stratejisi ve milli bir müteşebbis yaratma politikasıdır. Bu yeni kalkınma stratejisi genç Cumhuriyete miras kalmıştır. Çünkü Cumhuriyeti kuran kadronun, Osmanlı son dönemine damga vuran bu kadrolar olduğu düşünüldüğünde, stratejilerinde, bu milli iktisat anlayışını aramak yanlış olmayacaktır. genç Türkiye Cumhuriyetinin kalkınma stratejilerinde, bu milli iktisat anlayışını aramak yanlış olmayacaktır.

THEORETICAL BACKGROUND OF DEVELOPMENT STRATEGY FROM OTTOMAN EMPIRE TO YOUNG TURKEY: 1914-1918 NATIONAL ECONOMY THOUGHT

The financial structure and self-contained production structure of Ottoman Emperior is an important state tradition. The development since the end of 16th century had affected the finacial structure of the country negatively and this caused seeking change to increase. Ottoman State Tradition had been questioned since the beginning of the 19th century, which was considered as the first signs of change. The leading power of this change process, Young Turks Movement was the symbol of the rebel against state tradition The purpose of the Young Turks Movement, the leading power of the process while changing from Emperior to republic and the Union and Progree Commitee, continuation of the movement was to save the country in semi-colonial. With this purpose and ideal, the Unionists came into power in 1908 and initially adopted a liberal economic structure and policy encouraging individual enterprise. When the reactions towards the fact that this policy increased the foreigners and non-muslims' activities in the country and the effects of ethnical and religious disintegration due to the defeat in the Balkan War were combined with each other, the nationalist discourse gained importance in the country. The national economy thought developed in this environment was the reflection of the political thought based on Turkish Nationalism into the economic field. The national economy that was made public through media organs after 1912 initiated a new era in combination with Turkism Movement. This showed that Ottoman emperior broke off the normative values totally. During the years following 1914, the dominant thought was the development strategy under the control of the state and building a national entrepreneur policy. This new development strategy had inherited to young republic. Because considering these people leaving their marks in the last years of the Ottoman Empire were the founders of the Republic, it would not be wrong to trace this national economy thought into the development strategies of the Republic.

PDF

___

Ahmad, Feroz (2002), Modern Türkiye'nin Oluşumu, Doruk Yayınları, Ankara.
Alp, Tekin (1330), "Milli İktisat", İslam Mecmuası, cilt:II, sayı:22, İstanbul.
Berkes, Niyazi (2004), Türkiye'de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Birand, Kamiran (1955), Aydınlanma Devri Devlet Felsefesinin Tanzimatta Tesirleri, Son Havadis Matbaası, Ankara.
Çavdar, Tevfik (1992), Türkiye'de Liberalizm (1860-1990), İmge Kitabevi, Ankara.
Çavdar, Tevfik (2003), Türkiye ekonomisinin tarihi: 1900-1960, İmge Kitabevi, Ankara.
Çolak, Filiz (2013), "Trablusgarb ve Balkan Savaşları'nın Osmanlı Devleti'nin Ticaret-i Hariciyesi Üzerindeki Etkileri", Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/5 Spring 2013, p. 151-164, AnkaraTurkey.
Durkheim, Emile (1985), Toplumbilimsel Yöntemin Kuralları, Çev. Celal Bali Akal, Bilim-FelsefeSanat Yayınları, İstanbul.
Fındıkoğlu, Ziyaeddin F. (1946), Türkiye'de İktisat Tedrisatı ve İktisat Fakültesi Teşkilatı, İstanbul Üniversitesi Yayını, İstanbul.
Gemici, Nurettin (2009), "Bir Germanofil Olarak Moiz Kohen'in Veya Kendi İsimlendirmesiyle Tekin Alp'in Alman Hayranlığı", Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/8. Gökalp, Ziya (1331), "Dinin İçtimai Hadematları", İslam Mecmuası, cilt:IV, sayı:37, İstanbul.
Gökalp, Ziya (1333), "Kıymet Hükümleri", İslam Mecmuası, cilt:II, sayı:17, İstanbul.
Gökalp, Ziya (1980), Makaleler IX, Haz. Şevket Beysanoğlu, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
Kohen, Moiz, (1329), "Almanlarda İçtimai Hayat: Alman Müte'allimlerinin Yaşayışı", Bilgi Mecmuası, cilt:I, sayı:3, İstanbul.
Kurdakul, Necdet (1997), Tanzimat Dönemi Basınında Sosyo-Ekonomik Fikir Hareketleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Lewis, Bernard (1998), Modern Türkiye'nin Doğuşu, Çev. Metin Kıratlı, Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Mardin, Şerif (1985), "Tanzimattan Cumhuriyete İktisadi Düşüncenin Gelişimi 1838-1918", Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, c. 3.
Muhtar, Ali (1330), "Bir Muadele-i İktisadiye: Yerli Esnaf Avrupa Mallarına Nasıl Rekabet Edebilir?", Bilgi Mecmuası, cilt:II, sayı:7, İstanbul.
Muhyiddin, Ahmed (1331a), "Milli Sermaye-Milli Sermaye Teşkilatı", İslam Mecmuası, cilt:III, sayı:33, İstanbul.
Muhyiddin, Ahmed (1331b), "Milli Sermaye-Milli Sermaye Teşkilatı (I)", İslam Mecmuası, cilt:III, sayı:36, İstanbul.
Muhyiddin, Ahmed (1331c), "Milli İktisat: Bu En Mübrem ve En Acil Vazifemizdir", İslam Mecmuası, cilt:IV, sayı:37, İstanbul.
Muhyiddin, Ahmed (1332a), "Dahili İsti'mar-I", İslam Mecmuası, cilt:V, sayı:50, İstanbul.
Muhyiddin, Ahmed (1332b), "Dahili İsti'mar-II", İslam Mecmuası, cilt:V, sayı:51, İstanbul.
Nakiboğlu, Aslıhan (2014), "Uygarlıkların Gramerine Karşılaştırmalı İktisadi Perspektiften Bakış", Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/4 Spring 2014, p. 839-875, Ankara-Turkey.
Ortaylı, İlber (2002), Osmanlı İmparatorluğu'nda Alman Nüfuzu, İletişim Yayınları, İstanbul.
Önsoy, Rifat (1985), "Tanzimat Döneminde İktisadi Düşüncenin Teşekkülü", Mustafa Reşit Paşa ve Dönemi Semineri, Ankara.
Parvus (1329a), "Türkiye'nin Mali Esareti: Devletlerin İktisadi Rekabetleri", Bilgi Mecmuası, cilt:I, Sayı:3, İstanbul..
Parvus (1329b), "Türkiye'nin Mali Esaretten Kurtuluş Yolları", Bilgi Mecmuası, cilt:I, Sayı:5, İstanbul.
Sadık, Necmeddin (1332), "Kıymet Hükümleri (Emile Durkheim)" Darülfünun Edebiyat Fakültesi mecmuası, sayı:4, İstanbul.
Savaş, Vural Fuat (1997), İktisatın Tarihi, Liberal Düşünce Topluluğu Yayınları, Ankara.
Sayar, Ahmet Güner (2000), Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması, Ötüken Yayınları, İstanbul.
Sayar, Ahmet Güner (2001), Osmanlıdan 21. Yüzyıla, Ötüken Yayınları, İstanbul.
Seyittanlıoğlu, Mehmet (1996), "Türkiye'de Liberal Düşüncenin Doğuşu ve Gelişimi", Liberal Düşünce dergisi, c. 1, s. 2.
Skousen, Mark (2003), Modern İktisadın İnşası, Çev. Mustafa Acar, Ekrem Erdem, vd. Liberte Yayınları, Ankara.
Toprak, Zafer (1982), Türkiye'de milli iktisat 1908-1918, Yurt Yayınları, Ankara.
Toprak, Zafer (1995), Milli İktisat - Milli Burjuvazi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
Türk Yurdu (1999), ed. Murat Şefkatli, Tutibay Yayınları, Ankara.
Ülken, Hilmi Ziya (1966), Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi, Selçuk Yayınları, Konya.