ROMA İMPARATORLUĞU'NUN FIRAT [EU'PHRATES) HATTI (M.Ö.129 M.S. 230)

Roma İmparatorluğu, M.Ö. 90'lı yıllarda Orta ve Batı Anadolu'da güçlü bir egemenlik kurduktan sonra Doğu Anadolu'ya yönelerek, Fırat Nehri'ne kadar olan bölgeyi egemenliği altına aldı. Roma, Anadolu coğrafyasında güçlü bir egemenlik kurabilmek için Parth Krallığı'nın yanı sıra Pontus Kralı VI. Mithridates ile uzun yıllar savaşmak zorunda kaldı. Roma, Parth ve VI. Mithridates mücadelesinde Armenia Krallığı genellikle Roma karşıtı ittifakların içinde yer alıp Parthlar ve Pontus Kralı VI. Mithridates ile birlikte hareket etti. Gerek Romalılar ve Parthlar arasında yapılan savaşlardan sonra imzalanan barış antlaşmalarında, gerekse karşılıklı müzakereler sonucunda geleneksel bir şekilde Fırat Nehri her iki ülke arasında askeri ve siyasi sınır olarak kabul edilmektedir. Roma, Fırat hattında egemenlik kurabilmek için sürekli olarak Armenia ve Kommagene Krallıklarıyla birlikte Melitene'yi hâkimiyeti altında tutmaya çalıştı. Ayrıca Roma, Fırat'ın batısında kalan topraklarda daha da güçlü hale gelebilmek için buralarda bulunan yerel politik güçleri Parth Krallığı'na karşı tampon güç olarak kullandı. Ancak ilerleyen dönemlerde Partların daha güçlü hale gelmesi sonucunda Roma bölgedeki önemli geçitlere lejyonlarını konuşlandırdı. Caesar döneminde Romalılar doğu sınırında Parthlara karşı kesin zafer elde etmek istiyordu. Ancak Marcus Licinius Crassus komutasındaki Roma lejyonlarının Carrhae savaşında Parthlar karşısında ağır bir yenilgi alması Romalıların Fırat bölgesindeki askeri varlığının iyice zayıflamasına ve Roma ordusunun geri çekilmesine neden oldu. Ancak Septimius Severus'un Roma tahtına geçmesiyle birlikte Roma ordusu doğu sınırlarında güçlü bir hâkimiyet kurabilmek için sefer hazırlıklarına başladı. Severus komutasındaki Roma ordusu, Parthların Fırat bölgesindeki egemenlik alanlarına önemli darbeler indirdikten sonra Roma ordusu Parthların başkenti Ktesiphon'a ulaştı ve burayı yağmaladı. Bu sefer sonunda Fırat ve Dicle arasındaki coğrafyada Roma'ya bağlı yeni idari birimler kuruldu.

ROMAN EMPIRE'S EUPHRATES LINE

After establishing a powerful empire in the Middle and West Anatolia in the 90's B.C, Roman Empire would go towards the East Anatolia and arrive in the Euphrates river. Roman Empire would need to fight with Pontus King Mithridates VI and also Parth Kingdom for establishing a powerful empire in Anatolia region. During the struggle between Roman, Parth and Mithridates VI, Armenian Kingdom would participate in the alliance against Roman and act with Parth and Pontus King Mithridates VI. Euphrates river would traditionally be considered as the political and military border between the two empires either in the peace agreements signed after the fights between Roman and Parth or in the mutual negotiations. The Roman would try to domineer Melitene with the help of Armenia and Kommagene Kingdoms in order to dominate the Euphrates region. Moreover, Roman would use those politically powerful local groups as buffer power in order to be more powerful in the areas around West Euphrates. However, later as a result of Parths being more powerful, Roman would deploy its legions in the significant passageways. In the period of Caesar, the Romans wanted to achieve a decisive victory against Tracks on the eastern border. However, the heavy defeat of Roman legions under the command of Marcus Licinius Crassus against the Parthians weaken the military presence of Romans in the Euphrates and led to the withdrawal of the Roman army. But, with the Septimius Severus' passing of the Roman throne, Roman army began preparations to establish a strong dominance in the the eastern borders. Under command of Severus, Roman army reached to the capital city of Parths and plundered there after downloading important blows to the Parth's territories in Euphrates region. At the end of this expedition, new administrative Romans' units were established in the region between Euphrates and Tigris.

PDF

___

Appianos, (1912-1913) Appian's Roman History, (Translated by Horace White), The Loeb Classical Library, London.

Aurelius Victor, (1994) liber de Caesaribus XIV, (Translatet by H. W. Bird), Liverpool Universty Press.

Cicero, (2008) Selected Letters, A New Translations by P. G. Walsh, Oxford World's Classıcs, New York.

Cicero, (2006) Political Speeches, A New Translation by D. H. Berry, Oxford World's Classıcs, New York.

Cassius Dio, (1954) Historia Romana, (Çeviren E. Carry), The Loeb Classical Library, London.

Caesar, (1957) The Civil War, Book I, With an English Translatıon By A. G. Peskett, The Loeb Classıcal Lıbrary, Cambridge.

Caesar, (1955) Alexandrian, African and Spanish Wars, The Loeb Classical Library, Translated by A. G. Way, London.

Eutropius, (2007) Brevıarıum Hıstorıae Romanae, (Çeviren Çiğdem Menzilcioğlu), Kabalcı Yayınevi, İstanbul.

Flavius Iosephus Historicus, (1930-1939) Antiquitates ludaicae, (Translated by H. St. J. Thackeray) IV-IX, The Loeb Classical Library, London-New York.

Strabon, (2012) Geographıka, (Çev. Adnan Pekman), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.

Tacitus, (2008) The Annals: The Regions of Tiberius, Claudius and Nero, Translated by J.C. Yardley, Oxford Universty Press, New York.

Tacitus, (1925) The Histories, Book II, With An English Translatıon By Clıfford H. Moore, Cambridge, Massachusetts, Harvard Universty Press, London.

Tacitus, (1999) Agricola Germany, A New Translation by A. R. Birley, Oxford World's Classics, New York.

Titus Livius, (2011) Roma Tarihi I, (Çeviren Uğur Yılmaz), İlya Yayıncılık, İzmir.

Velleius Paterculus, (1924) Res Gestae Divi Augusti-Compendium of Romane History, Book II/37, (Translated by Frederick W. Shipley) Loeb Classical Library, London.

Abbott, J. (2010) Roma'nın Efendisi Sezar, Çev. Fevzi Akkoç, Parşömen Yayıncılık, İstanbul.

Akşit, O. (1970) Roma İmparatorluk Tarihi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.

Arslan, M. (2007) MITHRADATES VI EUPATOR: Roma'nın Büyük Düşmanı, Odin Yayıncılık, İstanbul.

Atlan, S. (2014) Roma Tarihi'nin Ana Hatları, I. Kısım Cumhuriyet Devri, Türk Tarih Kurumu, Ankara.

Bahar, H. (2012) Roma ve Bizans tarihi, Kömen Yayınları, Konya.

Bauer, S. W. (2013) Antik Dünya, İlk Kayıtlardan Roma'nın Dağılmasına Kadar, Çev. Mehmet Moralı, Alfa Tarih Yayınları, İstanbul.

Bilgiç, E. (2012) ''M.S. III. Yüzyıl Roma-Sasani İhtilaflarına İlişkin Bir Değerlendirme: Pers Kralı I. Şapur'un Roma İmparatoru Valerianus'u Esir Alması'', Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, Antalya.

Birley, A. R. (1998) Hadrian, The Restless Emperor, Routledge, London and New York.

Boatwright, M. T. ; Gargola, D. J. ; Talbert, R. J. A. (2004) The Romans from Village to Empire, Oxford Univerty Press New York.

Can, B. (2007) ''Antik Kaynaklar Işığında Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi Tarihi ve Kültürel Coğrafyası'', Doğudan Yükselen Işık Arkeoloji Yazıları, Edt. Birol Can-Mehmet Işıklı, Atatürk Üniversitesi 50. Kuruluş Yıldönümü Arkeoloji Bölümü Armağanı, İstanbul.

Cavendish, M. (2011) Ancient Rome -AN ILLUSTRATED HISTORY-, Marshall Cavendish Reference, Tarrytown.

Colledge, M. A. R. (1969) The Parthıans, Thames and Hudson, London.

Coulton, J. J. (2005) ''Pedestals as 'altars' in Roman Asia Minor'', Anatolian Studies Journal of the British İnstitute at Ankara, Volume 55, Published annually by The British İnstitute at Ankara.

Çiğdem, S. ( 2008) Gümüşhane Bölgesi'nin Tarih ve Arkeoloji Araştırmaları, Gümüşhane Valiliği Yayınları, Erzurum.

Eadie, J. (1996) ''One Hundred Years of Rebellion: The Eastern Army in Politics, A.D. 175-272'', Journal of Roman Archaeology, General Editors: P. Foss and J. H. Humphery, Supplementary Series Number 18, Ann Arbor, Michigan.

Eder, W. (1993) ''Augustus and The Power of Tradition: The Augustan Principate as Binding Link Between Republic and Empire'', Between Republic and Empire: Interpretations of Augustus and His Principate, Edited by Kurt A. Raaflaub and Mark Toher, Universty of California Press.

Edwell, P. M. (2007) Betwen Rome and Persia: The Middle Euphrates, Mesopotamia and Palymra under Roman Control, Routledge, London and New York.

Ergin, G. (2013) Anadolu'da Roma Hâkimiyeti Diriliş ve Düzen, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.

Everıtt, A. (2009) Hadrıan And The Trıumph of Rome, Random House, New York.

Faulkner, N. (2008) Roma: Kartalların İmparatorluğu, Çev. Çağdaş Sümer, Yordam Kitap, İstanbul.

Ferguson, R. J. (2005) ''Rome and Parthia: Power politics and diplomacy across cultural frontiers'', The Centre for East-West Cultural and Economic Studies, Faculty of Humanities and Social Sciences, Bond University, Australia.

Franke, P. R. (2007) Roma Döneminde Küçük Asya, Ege Yayınları, İstanbul.

Gruen, E. S. (1993) ''The Imperial Policy of Augustus'', Between Republic and Empire: Interpretations of Augustus and His Principate, Edited by Kurt A. Raaflaub and Mark Toher, Universty of California Press.

Huzar, E. G. (1978) Mark Antony: A Biography, Minnesota Universty Press, Minneapolis.

Isaac, B. (1999) The Lımıt of Empıre: The Roman Army in the East, Oxford Universty Press, New York.

Jones, A. H. M. (1998) Jones, Cities of The Eastern Roman Provınces, Oxford Universty Press, New York.

Kaya, M. A. (1998) ''Anadolu'da Roma Egemenliği ve Pompeius'un Siyasal Düzenlemeleri'', Tarih İncelemeleri Dergisi XIII, İzmir.

Kaya, M. A. (2004) ''Romalılar, Parthlar ve Armenia Krallığı (İ.Ö. 92-İ.S. 4), Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt XIX, Sayı 1, İzmir.

Kaya, M. A. (2008) Roma'nın Afrikalı İmparatoru Septimius Severus, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.

Keıghtley, T. (1841) Hıstory of The Roman Empire, From The Accessıon of Augustus to The end of The Empire of West, (Edt. By Joshua Toulmın Smıth), Hıllıard, Gray, And Company, Boston.

Kennedy, D. (1996) ''The Roman Army in the East'', Journal of Roman Archaeology, General Editors: P. Foss and J. H. Humphery, Supplementary Series Number 18, Ann Arbor, Michigan.

Kenedy, D. (1996) ''Parthia and Rome: Eastern Perspectives'', Journal of Roman Archaeology, General Editors: P. Foss and J. H. Humphery, Supplementary Series Number 18, Ann Arbor, Michigan.

Kurt, M. (2009) ''Roma Cumhuriyeti Yönetiminde Kilikya Bölgesi ve Yerel Güçler'', Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt XI, Sayı 1, Afyon.

Lintott, A. (2010) The Romans in the Age of Augustus, Wıley-Blackwell, Chichester.

Mayor, A. Mithradates, (2013) Çev. Gürkan Ergin, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.

Potter, D. (2008) Emperors of Rome: Imperial Rome from Julius Caesar to the last Emperor, Quercus, New York.

Ramsay, W. M. (1960) Anadolu'nun Tarihi Coğrafyası, (Çeviren Mihri Pektaş), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.

Rose, C. B. (2005) ''The Parthians in Augustan Rome'', American Journal of Archaeology, Vol. 109, No. 1, Archaeological Institute of America.

Syme, R. (1958) Tacitus, Volume I, Oxford Universty Press.

Sartre, M. (2005) The Middle East Under Rome, (Translated by Catherine Parter and Elizabeth Rawlings), by the President and Fellows of Harward College, New York.

Shotter, D. (2005) Nero, Taylor / Francis e-Library, London and New York.

Shotter, D. (2005) The Fall of the Roman Republıc, Taylor / Francis e-Library, London and New York.

Shotter, D. (2005) Tiberıus Caesar, Taylor / Francis e-Library, London and New York.

Sıcker, M. (2000) The Pre-Islamic Middle East, Praeger Publisher, Wesport.

Sommer, M. (2010) The Complete Roman Emperor Life: At Court and Campaign, Thames / Hudson, London,.

Tekin, O. (2014) Eski Yunan ve Roma Tarihine Giriş, İletişim Yayınları, İstanbul.

Yıldırım, E. (2012) ''Roma-Part Mücadelesinde Fırat Nehri'nin Jeopolitik Önemi'', Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 7, Konya.

Ziegler, R. (1996) ''Civic Coins and İmperial Campaigns'', Journal of Roman Archaeology, General Editors: P. Foss and J. H. Humphery, Supplementary Series Number 18, Ann Arbor, Michigan.