OSMANLI SEFERLERİNDE ORGANİZASYON VE LOJİSTİK

Osmanlı Devleti’nin temel dinamiklerinden birisi olan ve sayıları bazı dönemlerde yüz binleri geçen ordusunun sefer öncesinde ne şekilde organize edildiğini ve ihtiyaçlarının nasıl karşılandığını anlamak, devletin kuruluş ve yükselişindeki temel sebeplerin yanı sıra, yıkılışının sebeplerinin de daha iyi anlaşılması bakımından oldukça önemlidir. Çünkü tarih boyunca kurulmuş olan diğer devletler gibi Osmanlı Devleti’nin de siyasi tarihi ve gelişimi askerî operasyonlarına bağlı olarak şekillenmiştir. Askeri operasyonlarının başarılı olması ise sefer öncesi uygulanan lojistik faaliyetleri, yapılan hazırlıklar ve organizasyonlarına bağlıdır. Nitekim Osmanlı Devleti herhangi bir savaşa karar verdiğinde yurt içindeki idarî ve lojistik teşkilâtın daha etkin bir düzeye çıkarılması için önemli hazırlıklar yapmıştır. Günümüzde lojistik olarak isimlendirilen bu sefer öncesi hazırlıklar ve uygulanan stratejiler Osmanlı Devleti’nde yapılan seferlerin başarılı olmasını sağlamıştır. Bu noktada devletin büyümesinde ve sınırlarının genişlemesinde seferler öncesinde uygulanan bu hazırlıkların büyük bir etkisi vardır. Yani Osmanlı Devleti’ne tarih boyunca savaşları kazandıran ya da kaybettiren temel unsur çağdaşı diğer devletlerden çok daha iyi uyguladığı savaş öncesi hazırlıklar ve organizasyonlardır. Bu hazırlıkların Osmanlı Devleti tarafından nasıl ve şekilde uygulandığı bilmek Osmanlı seferlerine olan bakış açımızı genişleterek Osmanlı zaferlerinin altında yatan temel sebepleri daha iyi anlamımızı sağlayacaktır. Bu çalışma bu hedef ve amaçlar doğrultusunda hazırlanmıştır. Çalışmada Osmanlıların savaş öncesi ve savaş sırasındaki hazırlıklarını ne şekilde yaptığını ortaya koymak ve bu konudaki mevcut bilgi ve birikimlere yeni kaynakların ışığında farklı bir bakış açısı kazandırmk amaçlamaktadır.

THE ORGANIZATION AND LOGISTICS OF THE OTTOMAN FLIGHTS

Understanding how the army, one of Ottoman Empire’s main dynamics and whose number reached over hundreds of thousands on occasions, was organized and how its needs were taken care of is not only important in better understanding the founding and the rising of the state but also important in better understanding the reasons for its downfall. Because just like other states founded throughout history, the political history and development of the Ottoman State has been shaped in connection to its military operations. The success of the military operations is dependent on logistics activities, the preparations and organizations before the military campaign. Indeed, when the Ottoman State decided to go in to war, it has made important preparations in elevating the administrative and logistical organization in the country to a more effective level. These preparations before military campaigns and strategies implemented called today as logistics have led to the success of the military campaigns carried out in the Ottoman State. At this point, the preparations implemented before the campaigns play a big role in the growth of the state and expansion of the boundaries of the empire. So the key element that won or lost the wars for the Ottoman State throughout history was the far better prewar preparations and organizations they applied much more successfully than their contemporaries. Knowing how and in what ways these preparations were implemented in the Ottoman State will broaden our perspective and help us better understand the underlying causes in Ottoman victories. This study has been prepared in accordance with these goals and objectives. In this study, it is intended to put forth how the Ottomans did their preparations before and during the war and to give a different perspective to the current knowledge and experience in the light of new resources.

PDF

___

A. ARŞİV KAYNAKLARI 1. Maliyeden Müdevver Defterler (MAD) nr. 3522, 18408, 5311, 23217, 2821, 4370, 23288, 6118, 6949, 17131, 17163.

2. Cevdet Tasnifi (C) a. Cevdet Askeriye nr. 570/ 23961, 876/ 37606, 251/ 10484, 1107/ 48963, 752/ 30615, 1048/ 8327, 676/ 831. b. Cevdet Maliye nr. 51/ 30615, 112/ 4999, 331/ 13592. c.Cevdet Nafia nr. 21/ 1019.

BARKAN, Ö. Lütfi (1979). “Tımar”, İA, C. XII, 286-333.

BARKAN, Ö. Lütfi (1997). “Avârız”, İA, C. II, 286-333.

Başbakanlık Osmanlı Arşivi Araştırma Rehberi (2000). (Haz. Komisyon), İstanbul: Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yayınları.

BOZKURT, Rıza (1988).“Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Ülkenin Hareket Bakımından Bölgelere Ayrılması, İkmâl ve İâşe İşleri, Haberleşme Sistemleri”, Askerî Tarih Bülteni, S. 25, s. 45-55.

ÇAKIR, Baki (2002). Osmanlı Mukataa Sistemi (XVI-XVIII. Yüzyıl), İstanbul: Kitabevi Yayınları.

ÇELİK, Bülent (2002). Osmanlı Seferlerinin Lojistik Sorunlarına Kentli Esnafın Getirdiği Çözümler; Orducu Esnafı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.

ÇELİK, İenol (2008). “Osmanlı Sefer Organizasyonunda Orducu Esnafı ve İstanbul Orducuları”, Eski Çağ’dan Modern Çağ’a Ordular, (Ed: M. Feridun Emecen), s. 354-386.

DEVELİOĞLU, Ferit (2001), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.

EMECEN, M. Feridun (2008). “İlk Osmanlı Savaşları ve Taktikleri Üzerine Bazı Tespitler”, Eski Çağ’dan Modern Çağ’a Ordular, (Ed. M. Feridun Emecen), s. 267-275.

ERTAŞ, M. Yaşar (1999). “Osmanlı Devleti’nde Sefer Organizasyonu”, Osmanlı, C. VI, (Ed: Güler Eren), s. 690-697.

ERTAŞ, M. Yaşar (2000). Mora’nın Fethinde Osmanlı Sefer Organizasyonu (1714-1716), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmış Doktora Lisans Tezi, İstanbul.

GENÇ, Mehmet (2007). Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi, İstanbul: Ötüken Neşriyat.

GENÇ, Serdar (2012), “III. Ahmed Dönemi İran Seferlerinde Nakliyenin Sağlanması ve Nakliye Vasıtaları (1722-1725)”, History Studies, S. 4/1, s. 235-249.

GOWAN, Mc. (1981). “Osmanlı Avârız Nüzül Teşekkülü”, VII. Türk Tarih Kongresi, II, s. 1327-1330.

GÜÇER, Lütfi (1964), XVI- XVII. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda Hububat Meselesi ve Hububattan Alınan Vergiler, İstanbul: Simurg Kitabevi.

HALAÇOĞLU, Yusuf (1999). XIV-XVII, Yüzyıllarda Osmanlı Devlet Teşkilâtı ve Sosyal Yapı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

İDRİS, Bostan, (1992). Osmanlı Bahriye Teşkilâtı; XVII. Yüzyılda Tersane-i Âmire, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

İLGÜREL, Mücteba (1967). “Yeniçeriler”, İA, C. XIII, s. 385-395.

İNALCIK, Halil (2004). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C. I-II, İstanbul: Eren Yayınları,

İNALCIK, Halil ( 2006). Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ (1300-1600), (Çev: Ruşen Sezer), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

İNBAŞI, Mehmet (1999). “Dördüncü Murad’ın Bağdat Seferi Masraf Defteri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 12, 277-287.

İNBAŞI, Mehmet (2005). Ukrayna’da Osmanlılar: Kamaniçe Seferi ve Organizasyonu (1672), İstanbul: Yeditepe Yayınları.

İŞBİLİR, Ömer (1996). XVII, Yüzyıl Başlarında Şark Seferlerinin İâşe, İkmâl ve Lojistik Meseleleri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.

İŞBİLİR, Ömer (2002). “Osmanlı Ordularının İâşe ve İkmâli: I. Ahmed Devri İran Seferleri Örneği”, (Ed: Güler Eren), Türkler, C. X, s. 151-163.

KESER, Bilge (2002). “Geri Hizmet Kıtaları”, (Ed: Güler Eren), Türkler, C. X, s. 598-601.

MURPHEY, Rhoads (2007). Osmanlı’da Ordu ve Savaş 1500-1700, (Çev: M.Tanju Akad), İstanbul: Kitap Yayınevİ.

ORTAYLI, İlber (2007). Türkiye Teşkilât ve İdare Tarihi, İstanbul: Cedit Neşriyat.

ÖZCAN, Abdülkadir (2002). “Osmanlı Devleti’nin Askeri Yapısı, (Ed: Güler Eren), Türkler, C. X, s. 619-626.

ÖZÜNLÜ, Emine Erdoğan, (2010). “Osmanlı Ordusunda Bir Motivasyon ve Terfi Kaynağı: Terakki Tevcihi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 11, Sayı. 3, 238-244.

ÖZVAR, Erol (2003). Osmanlı Maliyesinde Malikâne Sistemi, İstanbul: Kitabevi Yayınları.

PAKALIN, Mehmet Zeki (2004). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. II-III, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.

SAHİLLİOĞLU, Halil (2004). “Avarız”, DİA, C. IV, s. 108-109.

SAK, İzzet- Cemal Çetin (2010). “XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde Menziller ve Fonksiyonları: Akşehir Menzilleri Örneği”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı. 16, 179-221.

SEROĞLU, Mithat (1986). Osmanlı Tarih Lûgati, İstanbul: Enderûn Kitabevi.

SEVİNÇ, Tahir (2010). 1695 ve 1696 Avusturya Seferlerinde Organizasyon ve Lojistik, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.

TANERİ, Aydın (1998). Osmanlı Kara ve Deniz Kuvvetleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

TÜRKMEN, Mustafa Nuri (2002). Kamaniçe Seferinin Lojistik Hazırlıkları, Ankara Üniversitesi Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.

TÜRKMEN, Mustafa Nuri (2003). “Osmanlı Devleti’nde XVII. Yüzyılın Son Çeyreğinde Halkın Üzerindeki Vergi Yükü”, Nüsha, S. 9, s. 193-202.

UZUNÇARŞILI, İ.Hakkı (1943). Osmanlı Devleti’nde Kapıkulu Ocakları, C. I, Ankara: TTK. Yayınları.

YILDIRIM, Mehmet Zahit (2002). “1724-1727 İran Seferleri Sırasında Askeri Hazırlıklar ve Aksaklıklar”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. IV, S. 1, Haziran, s. 139-153.

YILDIZ, Hakan (2000). Prut Seferi’nin Lojistik Hazırlıkları, Marmara Üniversitesi Basılmış Doktora Tezi, İstanbul.

YILDIZ, Hakan (2006). Haydi Osmanlı Sefere: Prut Seferi’nde Lojistik ve Organizasyon, İstanbul: İş Bankası Yayınları.

YÜKSEL, Ahmet (2005). Osmanlı Sefer Organizasyonlarına Taşradan Bir Bakış: Sivas Şehrinde Sefer Hazırlıkları (1787-1850), Cumhuriyet Üniversitesi Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas.

ZENGİN, Sabri (2008), Osmanlı’nın Fetih Yöntemleri, İstanbul: Nesil Yayınları