OSMANLI ORDUSUNDA VENEZUELALI BİR GEZGİN ŞÖVALYE RAFAEL DE NOGALES MÉNDEZ

Venezuela vatandaşı Rafael de Nogales Méndez, I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı Ordusu'nda gönüllü subay olarak görev yapmıştır. Yaşadığı dönemin gizemli figürlerinden biri olan Nogales, altmış yıllık ömrünün elli yılını muhalif olduğu dikta rejimleri nedeniyle ülkesinden uzakta, dünyayı dolaşarak geçirmiştir. Askerlik ve macera tutkunu Venezuelalı, 1898 yılında Küba'da savaşmış, Meksika-Amerika sınırında diktatör Porfirio Diaz'ın emrinde görevli bir atlı sınır muhafızıyken, yıllar sonra Diaz karşıtı isyancı kuvvetlere katılan bir devrimci, Uzakdoğu'da gizli ajan, Guatemala'da suikast timi üyesi, ülkesinde yıllarca bir asi, yaşamının son döneminde ise bir devlet görevlisi olmuştur. Şiarının "iyi bir savaş görürsen, savaşmak için ona gönüllü yazıl,"1 olduğunu belirten Nogales, bir asker, savaşçı, gezgin, maceraperest ve yazardı. Kendisini "bir dünya vatandaşı ve bir gezgin şövalye"2 olarak tanımlıyordu. Tabiri caizse, o, 20. yüzyılın Don Kişot'u idi. Bu çalışmada, Nogales'in anılarını aktardığı kitaplarında yer alan bilgilerden hareketle yaşam öyküsü irdelenirken, yazarın dönemin tarihi olaylarına dair anlatıları özgün kaynaklarla mukayeseli olarak incelenmiştir. Bu amaçla çok sayıda resmi kaynak ve hatırat gözden geçirilmiş, arşiv araştırması yapılmıştır. Öte yandan bu alanda literatüre yeni bilgi ve belge kazandırmak, çalışmanın amaçları arasında yer almaktadır.

A VENEZUELIAN KNIGHT ERRANT IN THE OTTOMAN ARMY: RAFAEL DE NOGALES MÉNDEZ

Rafael de Nogales Méndez, a citizen of Venezuela, served as a soldier of fortune in the World War I. Being a mysterious figure of his lifetime period, Nogales spent almost fifty years of his lifespan outside of homeland by going around the world away because of opposition to the dictatorial regimes. Nogales, passionate for military service and adventure, waged war in Cuba in 1898; he worked for dictator Porfirio Diaz as a mounted guard in the Mexican-American border; after a while, he had become a Mexican revolutionist by joining up the rebellious forces against Diaz; a secret agent in the Far East, an assassin team member in Guatemala; a rebel for years and a government official during the last period of his lifetime in his homeland. Nogales had expressed that his motto was; "When you see a good war, join up to it to waged war " He was considering himself as "a soldier of fortune and the citizen of the world". He was a military enthusiast, fighter, traveler, adventurer and also a writer. If I may say so, he was the Don Quixote of the 20th century. In this study, based on the memoirs quoted in the books of Nogales, his life history has been examined and the narratives of the author related the historical events in that period have been researched comparatively with the original sources. To this end, various official sources, records and memoirs have been reviewed and made archival research. On the other hand, earning new information and documents to the literature in this field are among the objectives of the study.

PDF

___

ATASE Arşivi: No: 4-3671, Dolap No: 231, Göz No: 2, Klasör No: 2820, Dosya No: A-69, Fihrist No: 3-41) Belge No: 2003. İçinde: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, Yıl 34, Sayı 85 (Ekim 1985): 39-41.
ATASE Arşivi; No:4/3671, Kls.2950, H-13, F.1-106, H-13, F.1-109 (İçinde: Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi Kafkas Cephesi 3. Ordu Harekatı, Cilt 1 (Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1993), 592.
British Documents on the Origins of the War 1898-1914, Vol. XI: The Outbreak of War: Foreign Office Documents June 28th-August 4th, 1914, Document Numbers 651-677; No. 653, "Sir H. Bax-Ironside to Sir Arthur Nicolson. Private. Sofia," July 29, 1914, London: His Majesty's Stationery Office, 1926. http://net.lib.byu.edu/ estu/wwi/1914m/gooch/651- 677.htm (ET: 22.06.2013).
ALLENBY, Edmond. "Preface to Silk Hat and Spurs by Rafael de Nogales Méndez, London: Wright & Brown, 1934. İçinde: Nogales Mendez: Visto Por Propios y Extranos, Caracas: Fundacion General de Nogales Mendez, 2003.
BALKAYA, İhsan Sabri. Ali Fethi Okyar (29 Nisan 1880-7 Mayıs 1943). Ankara: AKDTYK Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2005.
BARON KRESS von Kressenstein. (Von Kress). Türklerle Beraber Süveyş Kanalına, Çeviren Mazhar Besim Özalpsan, İstanbul: Askeri Matbaa, 1943.
Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi Sina-Filistin Cephesi IV. Cilt 1. Kısım, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1979.
Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi Kafkas Cephesi 3. Ordu Harekatı Cilt 1, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1993.
BOTARO, Miguel Salvador Ocanto. Un Venezolano Singular,op,cit, s.85-86. (Aktaran: De Aldana, Jasmina Jäckel, "¿Del Aventurero Trotamundos al Héroe Nacional Venezolano?", Estudios de Asia y África, Enero-Abril, año/vol. XXXV, número 001. El Colegio de México Distrito Federal, México, s.101-130.)
CALVO, Lino Novas. "Rafael de Nogales Mendez", Madrid: Revista de Occidente, No: 130 (İçinde: Nogales Mendez: Visto Por Propios y Extranos, Caracas: Fundacion General de Nogales Mendez, 2003, s. 54-61.)
CH'EN Jerome, Yuan Shih-Ka'i (1859-1916), London: George Allen&Unwin Ltd, 1961.
CONTRERAS, Luis Hernandez. "Rafael de Nogales Mendez (1877-1937): Cronologia, Nogales Mendez: Visto Por Propios y Extranos, Caracas: Fundacion General de Nogales Mendez, 2003.
DE ALDANA, Jasmina Jäckel. "¿Del Aventurero Trotamundos al Héroe Nacional Venezolano?", Estudios de Asia y África, Enero-Abril, año/vol. XXXV, número 001. El Colegio de México Distrito Federal, México, s.101-130.
DE BALLOBAR, Conde (Antonio de la Cierva y Lewita). Jerusalem in World War I: The Palestine Diary of a European Diplomat, Ed. Eduardo Manzano Moreno and Roberto Mazza, London: I.B.Tauris&Co Ltd., 2010.
DE NOGALES Méndez, Rafael. Cuatro Años Bajo la Media Luna, Buenos Aires: Editora Internacional, 1924.
DE NOGALES, Rafael. Vier Jahre Unter dem Halbmond, Berlin: Berlag von Reimar Robbing, 1925.
DE NOGALES, Rafael. Four Years Beneath the Crescent, Translated from the Spanish by Muna Lee, New York, London: Charles Scribner's Sons, 1926.
DE NOGALES, General Rafael. Memoirs of A Soldier of Fortune, New York: Harrison Smith Inc., 1932.
DE NOGALES MÉNDEZ, Rafael. Memorias, Tomo I. Caracas: Editorial Fundación Biblioteca Ayacucho, Traducción y Prólogo Ana Mercedes Pérez, 1991.
DE NOGALES MÉNDEZ, Rafael. Memorias, Tomo II. Caracas: Editorial Fundación Biblioteca Ayacucho, Traducción y Prólogo Ana Mercedes Pérez, 1991.
DE NOGALES MÉNDEZ, Rafael. Cuatro Años Bajo la Media Luna, Caracas: Fundación Editorial el Perro y la Rana, Prólogo: Kaldone G. Nweihed, 2006.
Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, Yıl 34, Sayı 85 (Ekim 1985): 39-41.
GÖRGÜLÜ, İsmet. On Yıllık Harbin Kadrosu (1921-1922) Balkan-Birinci Dünya ve İstiklal Harbi, Ankara: AKDTYK Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1993.
GRAHAM, R.B. Cunninghame. "Preface to Memoirs of A Soldier of Fortune" by General Rafael de Nogales, New York: Harrison Smith, Inc., 1932.
KARAL, Enver Ziya. Osmanlı Tarihi 1908-1918 Cilt 9, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1996.
Kaymakam Hakkı. Hilal Altında Dört Sene ve Buna Ait Bir Cevap, Askeri Matbaa, 1931.
KNAPP, Grace H. The Tragedy of Bitlis; Being Mainly the Narratives of Grisell M. McLaren and Myrtle O. Shane, New York: Fleming H. Revell Company, 1919.
KOCATÜRK, Utkan. Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, Ankara: AKDTYK, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., 1999.
KUTLU, Mehmet Necati. "Yeni Bilgiler Işığında Rafael de Nogales Méndez", Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi (OTAM) Dergisi, Sayı 16, 2004, s. 191- 213.
KUTLU, Mehmet Necati. "Osmanlı Hilalinin Altında Bir Venezuelalı ve Anlatılarında Yer Alan 1915 Yılı Olayları Hakkında Bazı Değerlendirmeler", Ankara Üniversitesi Dil ve TarihCoğrafya Fakültesi Dergisi 46: 2 (2006): 163-179.
NWEİHED, Kaldone G. "Visión y Concepto de América Latina en el Pensamiento y la Acción de Nogales Méndez," Nogales Mendez: Visto Por Propios y Extranos, Caracas: Fundacion General de Nogales Mendez, 2003.
NWEİHED, Kaldone G. The World of Venezuelan Nogales Bey/ Venezuelalı Nogales Bey'in Dünyası, Ankara: Venezuela Bolivar Cumhuriyeti Büyükelçiliği Yayınları, 2005.
Osmanlı Ordu Teşkilatı, Ankara: MSB Yayınları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1999.
PARRA-ARANGUREN, Gonzalo," Analisis Historico De Los Efectos Automaticos Del Matrimonio Sobre La Nacionalidad De La Mujer Casada En Venezuela (1821-1947)", Separata de la Revista de la Facultad de Derecho de la Universidad Católica Andrés Bello, Nos. 29 y 30, Caracas:1982.
PÉREZ, Ana Mercedes. "Prologo (Önsöz) de Memorias" por Rafael de Nogales Méndez", Tomo I, Caracas: Editorial Fundación Biblioteca Ayacucho, 1991, 5- 25.
Sofya Askeri Ataşesi Mustafa Kemal'in Raporları (Kasım 1913-Kasım 1914), Ankara: Genelkurmay Yayınları, 2007.
SORGUN, Taylan. İttihak ve Terakki'den Cumhuriyete:Halil Paşa, Bitmeyen Savaş, İstanbul: Kum Saati Yayınları, 2003.
The Belgian Monarchy. Brussels: Printing House Defense, 2010. http://www. belgium.be/en/ binaries / 280410_monarchie_EN_tcm115-103847.pdf (ET: 19.06.2013).
VON SANDERS, Liman. Türkiye'de Beş Yıl, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2010.
YBARRA, T.R, "Nogales Bey of Venezuela" The New York Times Magazine, 25 Şubat 1923, s. SM10.
YILMAZ, Faruk. İmparatorluk Döneminde Türk Alman İlişkileri: Goltz Paşa'nın Hatıratı, Ankara: Berikan Yayınları, 2004.
Gaceta Oficial de los Estados Unidos de Venezuela, Nº. 24063 de fecha 13/02/1953. http://www.pgr.gob.ve/dmdocuments/1953/24063.pdf (ET: 11.06.2013).
Gaceta Oficial de la Republica de Venezuela, Nº. 26122 de fecha 26/11/1959.
Gaceta Oficial de la Republica de Venezuela, Nº. 26688 de fecha 26/10/1961. http://www.pgr.gob.ve/dmdocuments/1961/26688.pdf (ET: 11.06.2013).
Sumario de la Gaceta Oficial Nº. 25728 de fecha 08/08/1958, Ministerio de Minas e Hidrocarburos- MMH.
Sumario de la Gaceta Oficial Nº. 26579 de fecha 15/06/1961, Ministerio de Minas e Hidrocarburos - MMH.
"A Quarrel At Sofia," The Argus (Melbourne, Vic. : 1848 - 1956), 13 Oct 1915: 9. http://nla.gov.au/nla.news-article1570486 (ET: 26.02.2013).
"De Nogales," The Sydney Morning Herald (NSW: 1842-1954) 13 Jan 1934: 15. http://trove.nla.gov.au/ndp/del/article/17039933 (ET:14.07.2013).
RUHL, Arthur. "A d'Artagnan of Today", Review of Memoirs of A Soldier of Fortune by General Rafael de Nogales, The Saturday Review, February 13, 1932, 518. http://www.unz.org/Pub/SaturdayRev-1932feb13-00518a02?View=PDF (ET:11.06.2013).
"The Campaign Against Serbia," The Advertiser (Adelaide, SA : 1889 - 1931) 13 Oct 1915: 9. http://nla.gov.au/nla.news-article5483660 (ET: 26.02.2013).