Osmanlı Dönemine Ait Vakfiyelerde Vakıf Binaların Onarım Koşulları

islami bir kurum olan vakıf, genel anlamda, özel mülke tabi bir mülkün dini ve hayri gerekçelerle toplum yararına sonsuza dek kullanımının tahsis edilmesi olarak tanımlanabilir. Bu eylemde birey kendine dini, sosyal, siyasi ve ekonomik faydalar sağlarken; külliye, cami, medrese, han, hamam, dükkân vb. mekânlarla da devlet, toplumun kamusal ve sosyal ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik sorumluluklarını vakıflar aracılığıyla yerine getirmiş olur. Vakıf eylemi ile birlikte mülk, artık özel mülk olmaktan çıkmış, Allah'ın mülkü olmuş ve dokunulmazlık kazanmıştır. Bu özelliğinden ötürü vakfın sonsuza dek yaşaması öncelikli olarak hedeflenmiştir. Dolayısıyla vakfın sürekliliğinin sağlanması, vakfın fiziki varlığını oluşturan çeşitli niteliklerdeki mimari mekânların sürekliliğinin sağlanması ile gerçekleşebilir. Bu doğrultuda yapıların onarım ihtiyaçları ve onarım şartları, vakıf kurucuları tarafından tespit edilmiş ve vakfiyelerinde belirtilmiştir. Bu makale, Osmanlı döneminde kurulan vakıfların vakfiyelerinde bulunan onarım şartları üzerinden vakıf yapıların korunmasında vakıfların rolünü belirlemeyi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda incelenen vakfiyelerdeki onarım şartlarına bakıldığında, vakıf yapıların onarımlarının yapılmasının her zaman için öncelikli şart olarak koşulduğu görülmüştür. Bunun gerçekleşebilmesi için de parasal kaynakların öncelikli olarak vakıf yapıların onarımına harcanması şart koşulmuştur. Ayrıca, onarımların sürekli ve ivedi olarak yapılabilmesi için de onarım işlerini yapacak personelin de vakıf kurucusu tarafından vakfında istihdam edildiği görülür. Sonuçta, vakıf kurucularının vakıflarının sürekliliklerini sağlamak için vakıf yapıların korunmasına yönelik her tür maddi ve manevi koşula vakfiyelerinde yer verdiği izlenmiştir.

Repair Conditions of Waqf Buildings in the Waqfiyyas of the Ottoman Period

Waqf, which is an Islamic institution, in general, can be defined as the allocation of private property for the eternal use of public with the aim of religion and charity. In doing so, while the individual gets religious, social, political, and economical benefits, the state’s responsibilities of providing for public and social necessities of the society are made available in spaces such as külliyes, mosques, medreses, hans, baths, shops etc. which were built through the waqf institution. With the act of waqf, the property is no longer a private property; it becomes the property of God and it gains an untouchable character. Considering these features, the eternity of waqf is primarily aimed. The continuity of the waqf, whose physical presence comes into existence with architectural spaces of various qualities, is ensured by the continuity of these spaces. Therefore, the stipulations and necessities for the repair of buildings were determined by the waqf founders and documented in their waqfiyyas. This paper aims to examine the role of waqfs in the conservation of waqf buildings through the repair conditions found in waqfiyyas formed in the Ottoman era. With this aim when the repair conditions in the waqfiyyas are examined, it has been seen that the repair of waqf buildings is always a priority condition. In order to achieve this, it was stipulated that monetary resources should primarily be spent on the repair of waqf buildings. In addition, it is seen that the personnel who would do the repair works were also employed by the founder of the waqf in order for the repairs to be carried out continuously and urgently. As a result, it was seen that waqf founders have included all kinds of material and moral conditions for the conservation of waqf buildings in their waqfiyyas in order to ensure the continuity of their waqfs.

PDF

___

Akar, T. (2009). The role of vakıf institution in the conservation of vakıf-based cultural heritage [Unpublished PhD thesis]. Middle East Technical University Graduate School of Natural and Applied Sciences.
Altınay, A. R. (1988). Onuncu asr-ı hicri’de İstanbul hayatı (1495-1591 M.). Enderun Kitabevi.
Ateş, İ. (1983). Vakfiyelerde dua ve beddualar. Vakıflar Dergisi, XVII, 5-54.
Ateş, İ. (1982). Hasan Paşa’nın Hatay Karamut’taki vakıf ve vakfiyesi. Vakıflar Dergisi, XVI, 5- 26.
Bakırer, Ö. (1973). Vakfiyelerde binaların tamiratı ile ilgili şartlar ve bunlara uyulması. Vakıflar Dergisi, X, 113-126.
Cezar, M. (1983). Typical commercial buildings of the Ottoman Classical Period and the Ottoman construction system. Türkiye İş Bankası Cultural Publications.
Ergin, O. N. (1995). Mecelle-i umur-i belediyye. Volume 2, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Kunter, H. B. (1962). Türk abidelerinin idare, muhafaza, bakım ve onarım mevzuunda tatbik edilmiş olan esaslar. Milletlerarası Birinci Türk Sanatları Kongresi - Kongreye Sunulan Tebliğler, 260-267.
Kunter, H. B. (1938). Türk vakıfları ve vakfiyeleri üzerine mücmel bir etüd. Vakıflar Dergisi, I, 103-129.
Madran, E. (2004). Osmanlı İmparatorluğu’nuın klasik çağlarında onarım alanının örgütlenmesi 16. – 18. Yüzyıllar. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını.
Mazlum, D. (2001). Osmanlı arşiv belgeleri ışığında 22 Mayıs 1766 İstanbul depremi ve ardından gerçekleştirilen yapı onarımları [Unpublished Ph.D thesis]. Istanbul Technical University Graduate School of Natural and Applied Sciences.
Ömer Hilmi Efendi (1977). İthaf-ül ahlaf fi ahkam-il-evkaf. Translated and published by Vakıflar Genel Müdürlüğü.
Singer, A. (2004). Osmanlı’da hayırseverlik Kudüs’te bir haseki sultan imareti. Translation Dilek Şendil, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Yediyıldız, B. (2003). XVIII. yüzyılda Türkiye’de vakıf müessesesi bir sosyal tarih incelemesi. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Yılmaz, Y. (2008). Kanuni vakfiyesi Süleymaniye Külliyesi. Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
Yüksel, H. (2006). Anadolu Selçuklularında vakıflar. Anadolu Selçuklu ve Beylikler Dönemi Uygarlığı, 1, 309-325, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.
Yüksel, H. (1998). Osmanlı sosyal ve ekonomik hayatında vakıfların rolü (1585-1683).
…………… (1938). Fatih Mehmet II vakfiyeleri. Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
The waqfiyya of Fethullah Efendi bin Abdüllatif (dated 971 /1563-64). General Directorate of Pious Foundations Waqfiyya Archive, notebook no:608/1-147-176/1.
The waqfiyya of Hacı Osman oğlu Nakibüleşraf Kaymakamı Hacı Mustafa Çelebi (dated 1139 /1726). General Directorate of Pious Foundations Waqfiyya Archive, notebook no:583-42- 55.
The waqfiyya of Kalender Paşa (dated 1221 /1806-7). General Directorate of Pious Foundations Waqfiyya Archive, notebook no:618-115.
The waqfiyya of Maraşlı İskenderoğlu Hacı Bayazıd (dated 1027 /1617-1618). General Directorate of Pious Foundations Waqfiyya Archive, notebook no:1966-150-166.
The waqfiyya of Yusuf oğlu Mustafa Ağa (dated 1050 /1640). General Directorate of Pious Foundations Waqfiyya Archive, notebook no:2103-275-300.