OSMANLI DEVLETİ’NİN SON YILLARINDA YAŞAMIŞ BİR EĞİTİMCİ: ALİ NAZİMÂ

Eğitim, devlet adamlarının ülkeyi şekillendirmek, diledikleri türde vatandaşlar yetiştirmek için her zaman ilk akla gelen alan olmuştur. Özellikle rejim değişikliği, devrim gibi durumlarda eğitim alanında da reformist çalışmalar olduğu gözlemlenir. Osmanlı Devleti'nin son yıllarında, devleti kötü giden durumdan kurtarmak için aydın çevre tarafından pek çok çözüm önerisi sunulmuş, bu çözüm önerilerinin bir kısmı da eğitimle ilgili olmuştur. 1861 doğumlu Ali Nazimâ, 19. yüzyılda yaşamış önemli bir eğitimcidir. Sayısı neredeyse 100'ü bulan eserlerinin konuları tarihten coğrafyaya, dil bilgisinden sözlüğe, hesaptan kıraate kadar çok çeşitlidir. Şimdiye dek hakkında çok az çalışma yapılmış ve yeterince tanıtılmamış bu önemli ismin eserleri döneminin sosyal, siyasi, ahlaki, eğitimsel, pedagojik pek çok meselesine ışık tutmak üzere araştırmacıları beklemektedir. Bu çalışma Ali Nazimâ'nın bazı ders kitaplarından ve özellikle bu ders kitaplarına yazdığı ifade kısımlarından yola çıkılarak onun eğitim anlayışını ortaya koymaya odaklanır. Bu bağlamda öncelikle onun hayatı ayrıntılı biçimde ortaya konacak, ardından konularına göre eserlerinden örnekler listelenecek ve dönemindeki eğitim reformlarına kısaca değinilecektir. Ali Nazimâ eserlerinde çocuğa göreliği önemsemiş, onların yaş ve sınıflarına uygun yöntemlerle ders kitaplarını kaleme almıştır. Bunun yanı sıra ideal okul ve sınıf düzeni hakkında çeşitli kıstaslar belirlemiştir. Çalışmada onun birkaç eserine odaklanılarak eğitime bakış açısı sunulacaktır. Bu çalışmanın araştırmacılara yol gösterici olması ve Ali Nazimâ'yı daha tanınır hale getirmesi amaçlanmıştır

ALI NAZIMA: AN EDUCATOR IN THE LATE OTTOMAN EMPIRE

Education has always been the first to come to mind of the statesmen in order to shape the country and to raise the kind of citizens they wish. Particularly in the case of regime change and revolutions, it is observed that there are reformist efforts in the field of education. In the last years of the Ottoman Empire, the intellectual community offered many solution suggestions to save the state from the evil state, and there are some suggestions were related to education. Ali Nazimâ, born in 1861, was an important educator who lived in the 19th century. His works which were about 100 titles were on miscellaneous subjects varying from history to geography, from grammar to dictionary, from stories to calculus. There have been very few studies on Ali Nazimâ’s works so far, and some of these important works have not been introduced yet. So researchers are expected to shed light on many social, political, ethical, educational, pedagogical issues of the period by the help of those works. This study focuses on revealing his understanding of education through some of Ali Nazimâ's textbooks, especially the prefaces he wrote in these textbooks. In this context, first of all his life will be laid out in detail, then examples of his works will be listed and the education reforms in his time will be briefly mentioned. In his works Ali Nazimâ paid attention to childappropriateness and wrote textbooks with methods appropriate to the age and class of the children. In addition, he set various criteria for the ideal school and classroom organization. The work will focus on a few of his works and present an educational perspective. It is aimed that this work will provide guidance to researchers and help Ali Nazimâ to be known wider.

PDF

___

Abdullah Cevdet, (1 Temmuz 1931), “Mekteb-i Mülkiye Hatıralarından: Ali Nazimâ ve Tarihi Bir Hatra, I”, İctihad 324.
Abdullah Cevdet, (15 Temmuz 1931), “Mekteb-i Mülkiye Hatıralarından: Ali Nazimâ ve Tarihi Bir Hatra, II”, İctihad 325.
Ali Nazimâ, (1328), Bak ve Öğren Yahut 650 Şekil ile Malumat-ı Fenniyye ve Dürus-ı Eşya, Kasbar Matbaası, İstanbul.
Ali Nazimâ, (1306), Çocuklar Bahçesi, Kasbar Matbaası, İstanbul.
Ali Nazimâ, (1323), Dürûs-ı Şetta, Karabet Matbaası, İstanbul.
Ali Nazimâ, (1304), İdman Birinci Kısım, Şirket-i Mürettibiye Matbaası, İstanbul.
Ali Nazimâ, (1307), İdman İkinci Liâhika Akâid-i İslamiye’den Mekâtib-i İbtidaiyeye Mahsus İlmi Hâl, Basım yeri yok.
Ali Nazimâ, (1309), İdman Üçüncü Liâhika Akâid-i İslamiye’den Mahsus İlm-i Hâl-i Kebir, Şirketi Mürettibiye Matbaası, İstanbul.
Ali Nazimâ, (1312), Küçük Coğrafya, Nişan Berberyan Matbaası, İstanbul.
Ali Nazimâ, (1313), Oku Yahud Yeni Risale-i Ahlak ve Vazife-i Eftal, Kasbar Matbaası, İstanbul.
BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), BEO (Bâb-ı Âlî Evrak Odası), 110/8213; 576/43175.
BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), DH.SAİDd… (Dahiliye Nezareti Sicill-i Ahvâl Komisyonu Defterleri), 77/149.
BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), İ.HUS. (İrade, Hususi), 4/51.
BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), MF.MKT. (Maarif Nezâreti Mektubi Kalemi), 256/31; 250/49;404/4; 385/22; 347/23; 404/4; 548/2; 548/3; 755/18; 791/39; 792/51; 801/57; 828/20;844/12; 856/46; 870/58; 872/26; 892/57; 903/26; 903/44; 916/50; 916/51; 919/38; 922/58;964/10.
BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), MV. (Meclis-i Vükelâ Mazbataları), 224/18
BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), Y.PRK.MF… (Yıldız Perakende Evrakı Maarif Nezareti), 5/14.
Çankaya, Ali, (1968), Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler, Örnek Matbaası, Ankara.
Gövsa, İbrahim Alâettin, (Tarih yok), Türk Meşhurları Ansiklopedisi, “Nazimâ, Mehmet Ali”,Yedigün Neşriyat, İstanbul, 278-279.
Kahraman, Âlim, “Nazimâ”, İslam Ansiklopedisi,. c.32. s.453-54.
Okay, Cüneyd, (2000), Meşrutiyet Çocukları, Bordo Kitapları, İstanbul.
Okay, Cüneyd, (1998), Osmanlı Çocuk Hayatında Yenileşmeler. Kırkambar Yayınları, İstanbul
Öztürk, Vicdan, (2013), “Atatürk’ün Yakın Çevresinden Önemli Bir Sima: İbrahim Süreyya (Yiğit) Bey’in (1880-1952) Hayatı ve Faaliyetleri”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Somel, Selçuk Akşin, (2010), Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908), Çev. Osman Yener, İletişim Yayınları, İstanbul.
Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi cilt 1. (2001), “Ali Nazimâ”, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, 331.
Ülkütaşır, M. Şakir, (1972), “Ali Nazimâ”, Türk Dili 249, c. 20, 227-29.
Yiğit, Nuyan, (2004), Atatürk’le Otuz Yıl İbrahim Süreyya Yiğit’in Öyküsü, Remzi Kitabevi,İstanbul.
Yüksel, Süheyla Seçkin, (1997), “Faik Reşad’ın Hayatı ve Eserleri”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Zürcher, Erik Jan, (2012), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul.