YERALTI ROMANINDA ANLATI UNSURLARININ İŞLENİŞİ

Yeraltı edebiyatı, modern ve modern sonrası edebiyatta beliren küreselleşmeyle birlikte popüler bir boyut kazanmaya başlayan bir akım/eğilim/tür olarak kabul edilir. Egemen sisteme karşı çıkan; alt kültürlerden beslenen, müesses nizamı ve onun tüm kurumlarını ve değer yargılarını reddeden Yeraltı edebiyatında; her türlü illegal ve gayrinizami davranış ve edim kendine yer bulur. Ayrıca cinsellik, şiddet, uyuşturucu kullanımı, nihilizm ve anarşizm köktenci bir yaklaşımla kotarılır; üslup anlamında ise argo, küfür, özensizlik, kitsch ve savrukluk esere egemen olur. Bununla birlikte "Yeraltı söyleminin" özellikle 1960'lardan sonra başta Amerika olmak üzere yaygınlaşması, popülerlik kazanması ve hatta kapitalist sanat ve edebiyat endüstrisinin odağına yerleşmesi, paradoksal bir biçimde Yeraltı edebiyatını sorunsallaştırır. Durum böyle olunca Yeraltı edebiyatının ne olduğu, yazarın mı, eserin mi yoksa baskı yönteminin mi Yeraltı olması gerektiği, neyi kapsadığı ve hangi eser/yazarların bu edebiyata dâhil edileceği konusu iyice tartışmalı ve girift hale gelir. Edebi türler arasında Yeraltı eğilimi şiirde ve tiyatroda da kendini göstermesine rağmen esas olarak romana yansır. Burjuva sınıfının anlatısı olarak modernleşmeye birlikte güçlenen roman ise klasik, modern ve postmodern gibi farklı aşamaları geçmekle birlikte sürekli bir değişim ve dönüşüm yaşar. Bu dönüşüm bir metamorfoz gibi kendini en çok kurgu, tema, kişiler, dil, üslup gibi romanın temel anlatı unsurlarında gösterir. Toplumun ihtiyaçlarına, ekonomik, kültürel ve sanatsal birikimlerine, moda sanat akımlarına, bilimsel gelişmelere koşut olarak romanın anlatı düzeni de değişir. Nitekim türlere ve akımlara göre kimi anlatı unsurları önemini yitirirken kimileri daha da öne çıkar. Kimileri ise köklü değişimlere uğrar, farklı bir bakış açısıyla işlenir. İşte klasik anlamda romanın temel anlatı unsurları olan kurgu, kişiler, dil ve üslup gibi unsurları belki de en fazla etkileyen, deforme eden, başka bir biçimde yeniden üreten edebiyat türü Yeraltı Edebiyatı'dır. Bu makalede analitik bir yaklaşımla tümevarım yöntemi tercih edilmiştir. Romanın anlatı düzenini oluşturan kurgu, dil, kişiler ve tema unsurları bağlamında Yeraltı romanının genel özellikleri saptanmaya çalışılmıştır

A REVIEW OF NARRATIVE ELEMENTS IN UNDERGROUND NOVELS

Underground literature is accepted as a movement/tendency/genre which starts to take on a popular dimension with the globalization emerging in modern and post-modern literature. Every kind of illegal and anomalous behaviours and deeds take place in underground literature, which objects to the dominant powers, denies the established order and its all units and standards of judgements and which is nourished with subcultures. Besides; sexuality, violence, drug use, nihilism and anarchism is achieved with a Jacobin approach and as for tone; slang, swearing, kitsch and carelessness dominates the work. In addition to this, the fact that “underground discourse” becomes widespread especially after 1960s and particularly in America, gains popularity and even becomes the focus of capitalist art and literature industry paradoxically problematize the underground literature. In this circumstance, the subjects like what underground literature is, whether the writer, the work or oppression methods should be “Underground”, what it involves and which writers/works should be involved in this literature becomes completely contradictive and inextricable. Although “underground” tendency can be found in poetry and theatre, too, it is essentially seen in novel among literary genres. As for novel which gain strength with modernization as a narrative of bourgeoisie, as well as completing different phases like classical, modern and postmodern, it experiences a perpetual change and transformation. This transformation, like a metamorphosis, mostly manifests itself in the basic narrative elements of a novel like fiction, theme, characters, language and tone. Narrative format of a novel also changes in parallel with scientific developments, art and fashion movement, economic, artistic and cultural accumulation and social requirements. Hence, while some narrative elements lose their significance, some narrative elements become prominent depending on some genres and movements. And, some others undergo a radical change and are handled with a different point of view. So, Underground Literature is the literary genre which reproduces, deforms and probably affects mostly elements like fiction, characters, language and tone that are basic narrative elements of a novel in classical manner. In this article, an induction method is preferred with an analytical approach. In the context of fiction, language, characters and theme elements that constitute the narrative order of the novel, general characteristics of the Underground novel have been tried to be determined.

PDF

___

Aktaş, Şerif (2000). Roman Sanatı ve İncelemesine Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
Bolat, Tuncay (2013). Türk Edebiyatında Yeraltı Romanı Üzerinde Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale: Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Bourneur Roland, Quellet Real (1989). Roman Dünyası ve İncelenmesi, (Çev. Hüseyin Gümüş), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Çetin, Nurullah (2004). Roman Çözümleme Yöntemi, Ankara.
Çıkla, Selçuk (2002). “Romanda Kurmaca Ve Gerçeklik”, Hece Dergisi Roman Özel Sayısı(Derleme), s.120.
Çıracıoğlu, Vecdi (2005). “Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı Var mı?”, Varlık, Dosya: Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı Var Mı?. S.1169, s.20.
Çoğulu, Halime Öcal (2010). Türkiye’de Yeraltı Edebiyatının İzleri: Kanat Güner, Ayça Seren Ural,Sibel Torunoğlu, Mehmet Kartal, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Demir, Fethi (2013).Postmodern Romanda İnsanın Konumu, Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/4 Spring 2013, p.607-616., Doi Number :10.7827/TurkishStudies.4681 ANKARA,TURKEY.
Eco, Umberto (1995). Anlatı Ormanlarında Altı Gezinti, (Çev. Kemal Atakay), İstanbul: Can Yayınları.
Fergökçe, Merve (2009). “Yeraltı Edebiyatı”, www.sabitfikir.com. (ET.13.08.2015).
Göktürk, Akşit (2016). Okuma Uğraşı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kahraman, Hasan Bülent (2005). “Kötülük, Yeraltı Edebiyatı ve Yerüstü”, Varlık, Dosya:Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı Var Mı?. S.1169, s.8-13.
Küçük İskender (2005). “Yeraltı Edebiyatı Soruşturması”, Varlık, Dosya: Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı Var Mı?. S.1169, s.8-13.
Öktem, Altay (2011). “Yeraltı Edebiyatının Temel Özellikleri ve Edebiyatımızda Yeraltı”, Notos, Dosya: Yeraltı Edebiyatı, S.29, s.22-26.
Pospelov, N.Gennadiy (1995). Edebiyat Bilimi, İstanbul: Evrensel Yayınları.
Sağlık, Şaban (1998). Popüler Roman ve Estetik Roman Kavramları Açısından Esat Mahmut Karakurt ile Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Romanları Üzerine Mukayeseli Bir Çalışma, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Samsun: On Dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Türkeş, A.Ömer (2005). “Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı Var mı?”, Varlık, Dosya: Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı Var Mı?. S.1169, s.15.
----------------------- (2013). “A. Ömer Türkeş ve Serap Telöz Söyleşti”, (Söyleşi: Serap Telöz), Kum Edebiyat Dergisi S.71, s.32-48.
Türkmenoğlu, Sevgül (2013). Yeraltı Edebiyatı Bağlamında Bir Karşılaştırma: Dövüş Kulübü- Kinyas ve Kayra, Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/9 Summer 2013, p..2453-2463. Doi Number :10.7827/TurkishStudies.5487, ANKARA, TURKEY.
Uçkan, Özgür (2011). “Bir ‘Eylem’ Olarak Yeraltı Edebiyatı”, Notos, Dosya: Yeraltı Edebiyatı, S.29, s.40-43.
Uncu, Funda (2013). “Hayatın Gerçekleri Kurgudan Daha Beter”, http://vatankitap.gazetevatan.com/haber. (ET:21.08.2015).
Uslu, M. Fatih (2005). “Yeraltı Edebiyatında Sözel Anlatı Kalıplarının Dönüşümü”, Millî Folklor Dergisi, S. 67, s.145-148.
Yücel, Tahsin (1995). Yazın, Gene Yazın, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.