OSMÂN-ZÂDE TÂ’İB’İN ARZ-I HÂL-İ MEKÂRÎ ADLI MESNEVİSİ

Son yıllarda değeri daha iyi anlaşılan mecmûalar, edebiyat tarihimiz açısından büyük bir öneme sahiptir. Mecmûalar aracılığıyla basılı divanlarda yer almayan şiirlerden; tezkirelerde adı geçmeyen nice şairden ve eserlerin farklı nüshalarından haberdar olabilmekteyiz. Hatta sağlığında divan tertip edememiş kimi şairlerin şiirlerinin izleri mecmûalardan takip edilip dağınık haldeki şiirler bir araya getirilerek divan tertip edilebilmektedir. Mecmûalar öncelikle mecmûayı yazanın edebî zevkini gösterse de diğer yandan da devrinin edebî anlayışına ve estetik algısına ışık tutabilmektedir. Üzerinde inceleme yaptığımız Osmân-zâde Tâ’ib’in Arz-ı Hâl-i Mekâri’si Osmân-zâde Tâ’ib’in divanında dağınık bir sırayla ve sadece 14 beyit olarak yer alırken Millî Kütüphane 06 Mil Yz FB 533/1 numarada kayıtlı şiir mecmûasında 108 beyit olarak tarafımızdan tespit edilmiştir. Arz-ı Hâl-i Mekâri mesnevinin türü bir arz-ı hâldir. Arz-ı hâller herhangi bir kişi ya da makâmdan bir talebi dile getiren şiirlerdir. Farklı sebeplerle birçok kişi manzum veya mensur arz-ı hâller yazmış, bu yazdıklarını vesile kılarak dertlerini dile getirip müşküllerine çâre aramışlardır. Bu yazımızda Millî Kütüphane 06 Mil Yz FB 533/1 numarada kayıtlı şiir mecmûasında tespit edilen Osmân-zâde Tâ’ib’in arz-ı hâlinden hareketle arz-ı hâller hakkında genel bilgi sunulmuş, Osmân-zâde Tâ’ib tanıtılmış, Osmân-zâde Tâ’ib’in Arz-ı Hâl-i Mekâri’si şekil ve muhteva açısından ele alınmış; son olarak da arz-ı hâlin çeviriyazılı metni verilerek klasik edebiyatımız dahilindeki çalışmalara katkı sağlanmaya çalışılmıştır.

OSMÂN-ZÂDE TÂ’İB’S MESNEVİ NAMED ARZ-I HÂL-İ MEKÂRÎ

The better-understood poetry collections in recent years have a great value in terms of our literary history. Through poems which are not included in printed divans in poetry collections; We can be aware of the many poets who are not mentioned in the tezkires (collection of biographies) and the different versions of the works. Even, the poetry of some poets who can not organize divan in their health is followed from the poetry collections and the divan can be arranged by bringing together the poems which are scattered. Although poetry collections first show the literary taste of the writer of the poetry collection, they can also shed light on the literary understanding of the his term and his period’s aesthetic perception. While we were studying on Osmân-zâde Tâ’ib’s Arz-ı Hâl-i Mekâri, Osmân-zâde Tâ’ib on the divan, it was placed in a scattered order with 14 couplets, while the National Library was registered at 06 Mil Yz FB 533/1 it has been identified by ourselves as 108 couplets in the poetry collection. Arz-ı Hâl-i Mekâri is a kind of petition mesnevi. Petitions are poems that express a demand from any person or autority. For variety of reasons, many people had written a poetical or prose petition, they were trying to solve their problems by saying their troubles through what they wrote. In this article, the general information about the petition was presented with the petition of Osmân-zâde Tâ’ib, which was determined in the poetry collections recorded in the National Library 06 Mil Yz FB 533/1, Osmân-zâde Tâ’ib was introduced, Osmân-zâde Tâ’ib’s Arz-ı Hâl- i Mekâri was handled in terms of form and content, and lastly it was attempted to contribute to the classical literature by giving the text of the petition’s transcribed version.

PDF

___

Banarlı, Nihat Sami (1971), Resimli Türk Edebiyatı, C. 2, s. 276, İstanbul.
Batislam, Hanife Dilek (2016), Divan Edebiyatı Bahçesinden Örneklerle Türler, Doğu Kütüphanesi, s. 99-114, İstanbul.
Batislam, Hanife Dilek (2008), “Divanlardaki Manzum ‘Arz-ı Hâller” Turkish Studies, S. 3/1, s. 209- 218, Ankara.
Büyük Türk Klasikleri (BTK) (1987), “Osmanzâde Tâib”, C.6, s. 214-215, İstanbul.
Çınarcı, Mehmet Nuri (2016), “Osmanzâde Tâ’ib ve Hâlepli Edip’in Şiirlerinde XVIII. Yüzyıl Osmanlı Toplum Eleştirisi”, Akademik Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, The journal of Academic Social Science Studies, s.199-209, Elazığ.
Demirkazık, H. İbrahim (2013), “El Arkası Yerde” Deyimi ve Bu Deyimin Divan Şiirindeki Kullanımı”, Turkish Studies, S. 8/4, s. 617-633, Ankara.
Devellioğlu, Ferit (2013), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, 30. Baskı, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
Dilçin, Cem (1983), Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
Horata, Osman (2015), Has Bahçede Hazan Vakti, 2. Baskı, Akçağ Yayınları, Ankara.
İnalcık, Halil (1988), “Şikâyet Hakkı: Arz-ı hâl ve Arz-ı Mahzarlar”, Osmanlı Araştırmaları VII- VIII, s. 33-54, İstanbul.
İpşirli, Mehmet (1991), “Arzuhâl”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 3, s. 447-448, İstanbul.
İpşirli, Mehmet (2003), “Mahzar”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 27, s. 398-401, İstanbul.
Kartal, Ahmet (2011), “XVIII. Yüzyıl Klasik Türk Edebiyatında Mesneviler”, Turkish Studies, 6/1, s. 211-234, Ankara.
Levend, Agâh Sırrı (1984), Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar, 4. Baskı, Enderun Kitabevi, İstanbul.
Meclis Haber Dergisi (MHD) (2005), “Arz-ı Hal’den Dilekçeye Uzanan Bir Devlet Geleneği”, S. 120, s. 26-27., Ankara.
Mecmû’a-i Eş’âr, Millî Kütüphane, 06 Mil Yz FB 533/1, Ankara.
Özcan, Abdülkadir (1991), “Osmanzâde Tâib”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 33, s. 2-4, İstanbul.
Sâdâvî, Salih (1987), Osman-zâde Tâ’ib Ahmed Hayatı, Eseri ve Edebî Kişiliği, İstanbul Üniversitesi SBE, yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul.
Şen, Yasin (2017), “Klasik Türk Şiirinde Kızılelma”, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 3/4, s. 197-218.
Şentürk, Ahmet Atillâ (2016), Osmanlı Şiiri Kılavuzu, Osmanlı Edebiyatı Araştırma Merkezi, C.1, s. 314, İstanbul.
Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (TDEA) (1977), “Arz-ı Hâl”, Dergâh Yayınları, C. 1, s. 170.
Tietze, Andreas (2016), Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati, Türkiye Bilimler Akademisi, C. 3, s. 452, Ankara.
Yatman, Mustafa (1989), Osman-zâde Tâib Divânı’ndan Seçmeler, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Yeşilbağ, Semih (2018), Mecmû‘a-i Eş‘âr: Metin-İnceleme (Milli Kütüphane 06 Mil Yz Fb 533/1), Ondokuz Mayıs Üniversitesi SBE, yayımlanmamış doktora tezi, Samsun.
Yılmaz, Fethi (2010), Osmanlı Tarih Sözlüğü, Gökkubbe, İstanbul.