Molla Cami'nin Yusuf u Züleyha’sının bilinmeyen iki Türkçe şerhi

Klâsik dönem İran şiirinin son temsilcisi kabul edilen Molla Câmî, manzum ve mensur eserleri ile Türk şair ve yazarlarınca örnek alınmış; onları çeşitli bakımlardan etkilemiş, eserlerinin pekçoğu Türkçeye tercüme edilmiş bir şahsiyettir. Onun yedi mesneviden meydana gelen Heft Evreng’inde yer alan Yûsuf u Züleyhâ da Türkçe tercümesi ve şerhi yapılmış eserlerindendir. Bu yazıda, Arap, Fars ve Türk edebiyatında mesnevi konusu üzerinde kısaca durulduktan sonra Arap, Fars ve Türk edebiyatlarında kaleme alınmış Yûsuf u Züleyhâlar hakkında genel bir bilgi verilecek daha sonra da Câmî’nin Yûsuf u Züleyhâ’sının bugün Şem’î’ye ait olarak gösterilen iki Türkçe şerhinin aslında Şem’î’ye ait olmadığı ispatlanacaktır.

Two unknown Turkish commentaries of Yusuf u Züleyha of Molla Cami

The last representative of the classical era Iranian poetry, Molla Cami is an influential person over Turkish poets. Most of his works have been translated to Turkish. Mesnevî of “Yûsuf u Züleyha” in Molla Câmî’s book, Heft Evreng composed of seven mesnevîs has also been commented on and translated into Turkish. This essay first provides general information about mesnevies in Arabian, Persian, and Turkish literature, then examnines two Turkish commentaries on “Yûsuf u Züleyhâ” which have been wrongly associated to Şem’i.

PDF

___

ALTIKULAÇ, Tayyar (2002), “Kisâî”, TDVİA, C. 26, Ankara.
Ali Asgar Hikmet (1994), Camî Hayatı ve Eserleri, Çev. M. Nuri Gençosman, İstanbul, MEB Yay.
ATEŞ, Ahmet (1997), “Mesnevî” İA, C. VIII, MEB Yay..
CANIM, Rıdvan (2000), Latîfî Tezkire-i Şu‟arâ ve Tabsıra-i Nuzamâ, TTK Yay., Ankara.
CİN, Ali (2004), Ali, Kıssa-i Yûsuf (H. 630/M. 1233) İnceleme-Metin- Dizin, Ankara Üniversitesi SBE, Doktora Tezi.
ÇELEBİOĞLU, Âmil, (1999), Türk Edebiyatında Mesnevi, Kitabevi Yay., İstanbul.
ÇETİN, M. Nihat (1973), Eski Arap Şiiri, İstanbul.
ÇİÇEKLER, Mustafa (2004), “Mesnevî”, TDVİA, C. 29, TDİB Yay., Ankara.
DİLÇİN, Dehri (1946), Şeyyad Hamza Yusuf ve Zeliha, TDK Yay., Ankara.
ERTAYLAN, İsmail Hikmet (1960), Yusuf ile Züleyha, İstanbul.
KARAHAN, Leylâ (1994), Erzurumlu Darîr Kıssa-i Yûsuf (Yûsuf u Züleyhâ), TDK Yay., Ankara.
KARAMAN, Hayreddin vd. (2007), Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, C. III, DİB Yay., Ankara.
KARTAL, Ahmet (2003), “Câmî'nin Yûsuf u Züleyhâ'sı İle Hamdullah Hamdî'nin Yûsuf u Züleyhâ'sının Mukayesesi", Diriözler Armağanı Prof. Dr. Meserret Diriöz ve Haydar Ali Diriöz Hatıra Kitabı, (Haz: Yard. Doç. Dr. M. Fatih Köksal - Ahmet Naci Baykoca).
Kâtip Çelebi (2008), Keşfü’z-Zunûn, 1-5 C., Çev. Rüştü Balcı, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul.
KAYABAŞI, Bekir (1997), Kâf-zâde Fâ’izî’in Zübdetü’l-Eş’âr’ı, İnönü Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Malatya.
KINALIZADE Hasan Çelebi, (1989), Tezkiretü’ş-şuarâ, C. 1, Haz. İbrahim Kutluk, TTK Yay., Ankara.
KÖKTEKİN, Kâzım (1985), Süle Fakih’in Yûsuf ve Zelihâ’sı, İnceleme-Metin-Dizin, Atatürk Üniversitesi SBE, Doktora Tezi, Erzurum.
KÖKTEKİN, Kâzım (1996), “Bir Yûsuf ve Zelihâ Şairi Süle Fakih ve Eseri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 4.
KÖPRÜLÜ, M. Fuad, (2003), Türk Edebiyatı Tarihi, Haz. Orhan F. Köprülü, Akçağ Yay., Ankara.
KUT, Günay (1978), Heşt Bihişt Sehî Beg Tezkiresi, İnceleme- Tenkitli Metin-Dizin (Tıpkı basım), Harvard Üniversitesi Basımevi.
KUTLAR, Fatma, S. (2000), “Mesnevî Nazım Şekline Genel Bir Bakış ve Türk Edebiyatında Mesnevî Araştırmalarıyla İlgili Bir Kaynakça Denemesi”, Türkbilig Türkoloji Araştırmaları, S. 1.
Mehmet Nâ‟il Tuman (2001), Tuhfe-i Nâ’ilî, Haz. Cemâl Kurnaz-
MUSTAFA TATÇI, C. I, BİZİM BÜRO YAY., ANKARA.
Mehmed Tahir (2000), Osmanlı Müellifleri I-II-III ve Ahmet Remzî Akyürek Müftahu'l-kütüb ve Esâmî-i Müellifîn Fihristi, Haz. Mustafa Tatçı-Cemâl Kurnaz, C. 2, Bizim Büro Basımevi Yayın Dağıtım, Ankara.
MERMER, Ahmet (1998), “Yusuf ile Zeliha”, TDEA, C. 8, Dergâh Yay., İstanbul.
OĞRAŞ, Rıza (2001), Es‟ad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâendûz‟ u, Burdur.
ÖZTÜRK, Zehra (1993), Hamdullah Hamdi’nin Yusuf ve Zeliha Mesnevisinde Tipler ve Motifler, İstanbul Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
Rızâ (1316), Tezkire-i Rızâ, Neşr. Ahmed Cevdet, İkdâm Matba‟ası, İstanbul.
SUNGURHAN, Aysun (1994), Beyânî Tezkiresi, İnceleme-Tenkitli Metin, Gazi Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1994
TARLAN, Ali Nihat (1944), İran Edebiyatı, Ahmet Sait Matbaası, İstanbul 1944.
TOGAN, Z. Velidi, “Câmî” İA, C. 3, MEB Yay.
ULUHAN, Çoban Hıdır (2007), Kerküklü Şair Nevrûzî Yusuf İle Züleyha, TDK Yay., Ankara.
ÜNVER, İsmail (1986), “Mesnevî”, Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), TDK Yay., Ankara.
ÜNVER, İsmail (2004) “Mesnevî, Türk Edebiyatında”, TDVİA, C. 29, TDİB Yay., Ankara.
YAZICI, Tahsin (2003), “Lutf Ali Beg”, TDVİA, C. 27, Ankara.
YILMAZ, Ozan (2007), “Klâsik Şerh Edebiyatı Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi Eski Türk Edebiyatı I, s. 271-303.
Zeynüddîn Ahmed b. Ahmed b. Abdillâtîfi‟z-Zebîdî (1981) Sahîh-i Buhârî Muhtasarı ve Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, C. 12, Mütercimi ve Şârihi: Kâmil Miras, DİB Yay., 6. bas., Ankara.