MOĞOLLARIN CİHAN HÂKİMİYET ANLAYIŞI, DAYANAK NOKTALARI VE BU KONUDAKİ BAZI UYGULAMALARI

Dağınık olarak yaşayan Moğol kabilelerini bir araya getirerek Moğol siyasi birliğini kurmayı başaran Cengiz Han, Moğolistan sınırları dışında da siyasi ve askeri başarıların ardı ardına gelmesiyle birlikte, tüm dünyaya hâkim olma yolunda önemli adımlar atmıştır. Dünya hâkimiyetinin Tanrı tarafından kendilerine verildiğine inanan Moğollar; "Gökte bir Tanrı, yerde bir hükümdar" anlayışından hareket ederek tüm dünyayı hâkimiyetleri altına almaya çalışmışlar ve bu uğurda mücadele etmişlerdir. Bunda Şamanların da önemli bir yere sahip olduğu bilinmektedir. Zira Tek Tanrı inancına sahip olan Cengiz Han, Şamanların etkisinde kalmış ve bu konuda onların da yönlendirmeleri olmuştur. Cengiz Han ve ardıllarının, cihana hâkim olma yolundaki davranışlarına dayanak olarak gösterdikleri birtakım olaylar, onların "Gökteki Tanrı" tarafından görevlendirildikleri olgusunu da ortaya çıkarmış, böylece kendileri ile birlikte geniş kitleleri de buna inandırmışlardır. Cengiz Han'ın cihan hâkimiyet anlayışını oluşturması bakımından gerek Tek Tanrı inancı ve gerek Şamanlık hususları, ona bu konuda ilham kaynağı olmuştur. Bununla birlikte Moğollar, günah işleyen milletleri de Tanrı adına cezalandırma vazifesini kendilerinde görmüşlerdir. Nihayet Moğolların cihan hâkimiyetinin Tanrı tarafından kendilerine verilmesine dayanak olarak gösterdiği hususların yanı sıra askeri, siyasi ve sosyal konulardaki uygulamaları da onların cihana hâkim olma yolunda duygu ve düşüncelerini açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Moğolların, Türk Devlet geleneğiyle yönetilmesi, onların cihan hâkimiyeti yolundaki düşüncelerini, Türklerden aldıklarını ortaya koyması bakımından da önemlidir

UNIVERSE DOMINANCE PERCEPTION OF MONGOLS, MAINSTAYS OF THIS PERCEPTION AND SOME APPLICATIONS OF THIS TOPIC

Cengiz Khan, who succeeded to establish Mongol political union by unifying the Mongol clans which survive dispersedly, takes considerable steps in the way of dominating all the universe along with his political and military achievements that held not only in but also out of the borders of Mongolia. Mongols, who believe that universe dominance was given to themselves by God, attempt to dominate all the universe by acting with the perception of “One God in the sky and one emperor on earth” and struggle for this reason. It is known that Shamans have an important impact on this issue. Because Cengiz Khan who has the belief for monotheism is under the influence of Shamans and also they have the guidance on this issue. Some events which is shown as a reason for their actions in the way to dominance of universe by Cengiz Khan and his consecutives put forth the fact that they are assigned by the “God in the Sky”, so they make not only themselves but also large masses believe this fact. Both the belief for monotheism and considerations of Shamanism are the source of inspiration for Cengiz Khan in the formation of the idea of universe dominance. Additionally, Mongols regard penalizing the nationalities who have sin as their duty on behalf of God. Finally, as well as the points which Mongols show as a reason for God’s giving them the universe dominance, the acts of them in military, political and social areas reveal their feelings and ideas in the way to universe dominance clearly. The fact that Mongols are governed by the tradition of Turkish State is also essential to assert that they take their ideas about universe dominance from Turks

PDF

___

Abul Farac, Gregory, Abul Farac Tarihi II, Ö. Rıza Doğrul, TTK Yayınları, Ankara 1999.
Abul Farac, Gregory, Tarihi Muhtasarü’d-Düvel, Şerafettin Yaltkaya, TTK Yayınları, İstanbul 2011.
Aktan, Ali, “Sultan Kutuz ve Aynu-Calut Zaferi”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 10, Erzurum 1991, s.181-201.
Barthold, W., Moğol İstilasına Kadar Türkistan, H. Dursun Yıldız, Kervan Yayınları, İstanbul 1981.
Cüveynî, Ata Melik, Tarih-i Cihangüşa, Mürsel Öztürk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1998.
Çevik, Murtaza, “Hülagu’nun Batı’ya Gönderilme Meselesi ve Batı Seferi’nin Anadolu’ya Etkileri”, Cappadocia Journal of History and Social Sciences, S. 5, Ahlen / Germany 2015, s. 139-153.
D’ohsson, M. Baron, Moğol Tarihi, Ekrem Kalan-Qiyas Şükürov, IQ Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2006.
El-Ömeri, Şihabeddin b. Fazlullah, Mesaliku’l Ebsar, Ahsen Batur, Selenga Yayınları, İstanbul 2014.
Fazlullah, Reşidüddin, Cami’üt Tevarih (İlhanlılar Kısmı),İsmail Aka-Mehmet Ersan-Ahmad Hesamipour Khelejani, TTK Yayınları, Ankara 2013.
Fazlullah, Reşidüddin, Introduction L'Histoire des Mongols, E. Blochet, London 1910.
Gömeç, Saadettin, “Bazı Çingiz Yasalarının Tarihi ve Sosyal Dayanaklar”, Turkish Studies, International Periodical Forthe Languages, Literature and History of Turkishor Turkic Volume 1/2 Fall 2006, s. 1-13. www.turkhishstudies.net, DOİ Number: 10.7827/Turkish Studies.13.
Gömeç, Saadettin, “Türklerin ve Moğolların Tarihi İki Boyu”, Turkish Studies, International Periodical Forthe Languages, Literature and History of Turkishor Turkic Volume 2/1 Winter 2007, s. 10-16. www.turkhishstudies.net, DOİ Number: 10.7827/Turkish Studies.32.
Grigor, Aknerli, Okçu Milletinin Tarihi, HrandAndreasyon, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2007.
Grousset, René, Bozkır İmparatorluğu, Reşat Uzmen, Ötüken Yayınları, İstanbul 1999.
Günay Ünver-Güngör Harun, Türk Din Tarihi, Lâçin Yayınları, Kayseri 1998.
İnan, Abdulkadir, Eski Türk Dini Tarihi, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1976.
Kafesoğlu, İbrahim, Eski Türk Dini, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1980.
Kuşçu, Ayşe, “İlhanlı Devleti’nin Kuruluşu ve Memluklarla İlk Teması”, Türkler, C.8, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 364-375.
Marshall, Robert, Doğudan Yükselen Güç Moğollar, Füsun Doruker, Sabah Yayınları, İstanbul 1996.
Mevlevi, Tahirü’l, Cengiz ve Hülagu Mezalimi, Tahir Galip Seratlı, Kardelen Yayınları, Konya 2011.
Monghol-un NiuçaTobça’an (Moğolların Gizli Tarihi), Ahmet Temir, TTK Yayınları, Ankara 1986.
Ögel, Bahaeddin, İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, TTK Yayınları, Ankara 1984.
Ögel, Bahaeddin, Türk Mitolojisi, C.I, TTK Yayınları, Ankara 1993.
Ögel, Bahaeddin, Türk Mitolojisi, C.II, TTK Yayınları, Ankara 1995.
Özdemir, H. Ahmet, Moğol İstilası, İz Yayıncılık, İstanbul 2005.
Pelliot, Paul, LesMongols et la Papauté, Revuede L'orient Chrétien, Tome III (XXIII) Paris 1922- 1923.
Roux, Jean Paul, Türklerin ve Moğolların Eski Dini, Aykut Kazancıgil, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2001.
Roux, Jean Paul, Türklerin Tarihi, Galip Üstün, Milliyet Yayınları, İstanbul 1998.
Rugoft, Milton, Marco Polo Doğu ve Batı Kaynaklarında Çin Seyahati, Hande Loddo, Kaknüs Yayınları, İstanbul 2003.
Runciman, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi III, Fikret Işıltan, TTK Yayınları, Ankara 1987.
Spuler, Bertold, İran Moğolları, Cemal Köprülü, TTK Yayınları, Ankara 1957.
Sümer, Faruk, “Oğuzlara Ait Destanî Mahiyette Eserler”, AÜDTCF Dergisi, C.17, S. 3-4, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara 1959, s. 359-456.
Sümer, Faruk, “Türkiye Kültür Tarihine Umumi Bir Bakış”, AÜDTCF Dergisi, C.20, S. 3-4, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara 1962, s. 213-244.
Şehbenderzade, Ahmet Hilmi, İslam Tarihi-2, Ziya Nur Aksun, Ötüken Yayınları, İstanbul 2011.
Tanyu, Hikmet, İslamlıktan Önce Türklerde Tek Tanrı İnancı, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi yayınları, Ankara 1980.
Togan, Zeki Velidi, Tarihte Usul, Enderun Yayınları, İstanbul 1985.
Togan, Zeki Velidi, Umumi Türk Tarihine Giriş, Enderun Yayınları, İstanbul 1981.
Turan, Osman, Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1999.
Vladimirston, B.Y.,Moğolların İçtimai Teşkilatı, TTK Yayınları, Ankara 1995.
Von Rubruk, Wilhelm, Moğolların Büyük Hanı’na Seyahat 1253–1255, Ergin Ayan, Ayışığı Yayınları, İstanbul 2001.