ARŞİV BELGELERİNE GÖRE 31 MART BAKÜ SOYKIRIMI

31 Mart 1918'de Bakü ve diğer vilayetlerde on binlerce Müslüman katledilmiştir. Temel amaç hiç kuşkusuz Bakü'yü işgal etmek ve petrolüne sahip çıkmaktı. Müslümanlar Bakü'den göç ederek, güneye sığınmış ve Osmanlı'dan yardım istemiştir. Nuri Paşa komutanlığındaki Kafkas İslam Ordusu'nun zamanında yetişmesi sayesinde Kuzey Azerbaycan halkı işgalden ve mezalimden kurtulmuştur. Bu makalede Ermeni ve destekçilerinin Bakü'deki faaliyetlerini ağırlıklı arşiv belgelerine dayanarak ele alacağız. Şöyle ki, Ermeni Taşnak güçlerinin tüm faaliyetlerine Rusya başta olmak üzere dış güçlerin destek olduğunu gösteren çok sayıda belge bulunmaktadır. Bu belgelerin bir kısmını çalışmamız sırasında kullanmaya çalıştık. Büyük çoğunluğu Rusça olan belgeler, Ermeni isyancılarının sadece Anadolu insanına değil, aynı zamanda Azerbaycan'da yaşayanlara da mezalim uyguladıklarını göstermektedir. İster Türkiye isterse de Azerbaycan arşivlerinde bulunan belgeler, Birinci Dünya Savaşı sırasında Rus ordusu ile ittifak yapan Taşnak, Ramgavar ve Hınçak gibi Ermeni terör örgütlerinin Bakü, Nahçıvan, Kuba, Gence, Karabağ ve Zengezur'da Müslüman kesime karşı geniş çaplı yok etme faaliyetine giriştiklerini ortaya koymaktadır. Bu yüzden Müslüman Türk soykırımın yeniden araştırılması her geçen gün önem arz etmektedir. Bu bağlamda Ermenilerin, özellikle 1918'de Bakü'de gerçekleştirdikleri faaliyetler ile ilgili yaptığımız araştırma tek yanlı olarak beslenen dünya kamuoyunun bilgilendirilmesine katkı sağlayacağı düşüncesindeyim. Yeni belge ve kaynaklara dayanan bu tür çalışmalar arttıkça önyargı, hukuki ve siyasi yaklaşımlarda olumlu manada değişiklik olacağı inancındayım

31 MARCH GENOCIDE IN BAKU ACCORDING TO ARCHIVE DOCUMENTATION

March 31, 1918 tens of thousands of Muslims were killed in Baku and other provinces. The main focus was to occupy Baku and the oil industry no doubt. Muslims migrated from Baku to the south and they sought help and refuge from the Ottomans. Thanks to Caucasian Islamic Army and its upbringing Commander Nuri Pasha arriving on time, the people of Northern Azerbaijan survived the invasion and atrocities. In this article we will discuss the activities of the Armenians mainly based on archival documentation of and their supporters in this land. There are too many documents showing all the activities of the Armenian Dashnak forces that were supported by Russia, especially outside forces. During our study we tried to use a part of these documents. The majority of documents are in Russian. Armenian rebels implemented the atrocities not only to the people of Anatolia, but also to those living in Azerbaijan. Either in Turkish archives or in Azerbaijan archives the documents show that the Armenian terrorist organizations such as the Tashnak, Ramgavar and Hinchak allied with the Russian army during the First World War, and they engaged in the wide-scale destruction in Baku, Nakhchivan, Cuba, Ganja, Karabakh and Zengezur. So we need to be study again the Muslim Turks of genocide. We think with our research will contribute to a one-sided public awareness of the Armenians, especially regarding their activities in Baku in 1918. I believe as the number of such studies based on new documents and resources increase, prejudices, legal and political approaches will be changed in a positive sense

PDF

___

ARDA, 100-2-791.
ARDA, 1061-1-1.
ARDA, Fond. 1061, Siyahı. 1, İş. 105 (Azerbaycan Respublikası Devlet Arşivi)
ARDA. 1061-1-96.
ARMDA, 1061-1-108 (Azerbaycan Respublikası Milli Devlet Arşivi)
ARMDA, 1061-1-95.
ARMDA, 28-1-185.
ARSPİHA, 227-2-13.
ARSPİHA, 276-2-20.
ARSPİHA, 276–52-20 (Azerbaycan Respublikası Siyasi Partiler ve İçtimai Hareketler Arşivi)
ARSPİHA, 277-2-25.
RFDTA, 1405-1328.
RFDTA, 821-7-220.
RFDTA, 841-7-290 (Rusya Federasyonu Devlet Tarih Arşivi)
RFTDA, 544-13-20.
Açık Söz Qazeti, Nu: 627, Bakı. 1918.
Adres Kalendar Azerbaydjanskiy Resbubliki, Bakı. 1920.
Azadlıq Qazeti, Bakı. 29 Mart 1994.
Bakinskiy Raboçii Qazeti, Nu: 79, Bakı. May 1918.
Basiret Qazeti, Nu: 219–221, Bakı. 1919.
Elturan Jurnalı, Nu. 1-2-3, Bakı. 1993.
Gruziya Qazeti, 28 Noyabr 1918.
Hümmet Qazeti, Nu: 36–65, Bakı. 1918.
İkbal Qazeti, Bakı. 1918.
İzvestiya Qazeti, Nu: 73-74, Bakı. 21-23 Aprel, 1918.
Naş Golos Qazeti (Menşevik Örgütü Yayın Organı), Bakı. 24 Mart, 1918.
Oçerkler, 26 Bakı Komissarı, Bakı. 1958.
Tarix Xeberleri Yayın Organı, Nu. 2, Bakı. 1998.
Yeni Kafkasya Jurnalı, Nu: 2, Yıl. 13, 31 Mart 1925.
ALİYEV, Gamid. (1993). “Poçemu Daşnaki Ne Unimayutsiya?”, Elturan Jurnalı, Nu: 3, Azerbaycan Elmler Akademiyası Milli Münasebetler İnstitutu Neşriyyatı, Bakı.
AMANOĞLU, Ebülfez. (2005). “Bakü’de Ermenilerin Yaptıkları Soykırım ve Edebiyatta Yansımaları”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, sayı. 5, Erzurum.
ÇIRAKZADE, Vahid. (1992). İstiqlal Yollarında, Bakı.
DİLAN, Hasan. (Trsz). Fransız Diplomatik Belgelerinde Ermeni Olayları (1914–1918), Les Evenement Armentens Dans Les Documents Diplomatiques Françaıs (1914–1918), c. 1, TTK Yayınları, XVI. dizi-sayı 106, Ankara.
GAILLARD, Gaston. (2003). Türk-Ermeni Sorunu (Les Turcs-I’ Evrope), İzmir.
GAZİGİRAY, Alper. (1982). Osmanlılardan Günümüze Kadar Vesikalarla Ermeni Terörünün Kaynakları, İstanbul.
HACIBEYOV, Üzeyir. (1919). “31 Mart”, Azerbaycan Qazeti, Bakı.
HESENLİ, Cemil. (1994). “Mart 1918 Vetendaş Muharebesi, Yoxsa Türk-Müselman Soyqırımı mı?” Azadlıq Qazeti, 29 Mart, Bakı.
İLTER, Erdal. (1996). Ermeni ve Rus Mezalimi (1914–1916), Ankara.
İLTER, Erdal. (1999). Ermeni Kilisesi ve Terör, Ankara.
İSGENDEROV, Anar. (2006). Azerbaycan’da Türk-Müselman Soyqırımı Probleminin Tarixşünaslığı, Bakı.
KAÇAZNUNİ, Ovanes. (2007). Taşnak Partisinin Yapacağı Bir Şey Yok (1923 Parti Konferansına Rapor), İstanbul.
KAMALOV, İlyas. (2007). “Ermeni Olayları Hakkında Rus Yarbay Lyahov’un Raporu”, Ermeni Araştırmaları Dergisi, ASAM Yayınları, c. 1, Ankara.
KARİBİ, (2007). Ermeni İddialarına Yanıt, Gürcü Devletinin Kırmızı Kitabı, İstanbul.
KARİNYAN, A. B., (2006). Ermeni Milliyetçi Akımları, İstanbul.
KAZIMZADEH, Firuz. (1951). The Struggle For Transcaucasia (1917–1921), New York. KÖÇERLİ, T., (1972). Tarixi Saxtalaştıranlar Eleyhine, Bakı
KÜÇÜK, Abdurrahman. (1997). Ermeni Kilisesi ve Türkler, Ankara.
LALAYAN, A. (2006). Taşnak Partisinin Karşıdevrimci Rolü (1914–1923), Ermeni Belgeleriyle Ermeni Soykırımı Yalanı–2, İstanbul.
MUSTAFAYEV, Beşir. (2009). Ermenilerin Kuzey Azerbaycan’daki Faaliyetleri (1905–1920), (Basılmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Ana Bilim Dalı, İzmir.
MUSTAFAYEV, Beşir. (2010). “Arşiv Belgeleri Işığında Kuba’da Ermeni Zulmü (1905–1920)”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, sayı. 26, Ankara.
MUSTAFAYEV, Beşir. (2011-2012). “Ermenilerin İran ve Kafkasya Coğrafyasında Dış Güçlerle İlişkileri (1915–1920)”, Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 13, (51), İstanbul.
MUSTAFAYEV, Beşir. (2012-2013). “Arşiv Belgeleriyle Gence’de Ermeni Mezalimi (1905– 1919)”, Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 55, (14), İstanbul.
NERİMANOV, Neriman. (1926). Makaleler ve Mektuplar, Moskova.
ONULLAHİ, Seyidağa. (2002). Ermeni Milliyetçileri ve İran, Bakı.
QASIMOV, Musa. (2000). Birinci Dünya Muharebesi İllerinde Böyük Dövletlerin Azerbaycan Siyaseti (1914–1918), c. 1, Bakı.
RESULZADE, M. E. (1991). “Qafgazya Türkleri”, Azerbaycan Jurnalı, Nu: 1, Bakı.
RESULZADE, M. E. (1919). “Unudulmaz Faciye”, Azerbaycan Qazeti, Bakı.
SERTÇELİK, S. (Trsz). Rus Arşiv Belgeleri Işığında Ermeni Soykırımı İddialarına Dair, Ankara.
SONYEL, Salahi. (2007). Türk-Ermen Çıkmazı, Kıbrıs Türk Cemiyeti Yayınları, Londra.
SÜLEYMANOV, Manaf. (1991). Oxuduqlarım, Eşitdiklerim, Gördüklerim, Bakı.
TOPÇUBAŞOV, Ali Merdan Bey. (1990). Azerbaycan’ın Teşekkülü, Bakı.
TÜRKER, Rüştü. (2008). Qafgaz Türk-İslam Ordusu Bakı Yolarında (5. Kafkas Piyade Fırkası), Qafgaz Araştırmaları İnstitutu Neşriyyatı, Bakı.
VELİÇKO, V. L. (1995). Kafkaz, Baku.
XELİLOV, A. (2000). Genosit Protiv Müslümanskogo Naseleniya Zakafkasya V İstoriceskıh İstoçnikah, Bakı.
ZEYNALOĞLU, Cahangir. (1924). Muhtasar Azerbaycan Tarihi, İstanbul.