207102

MEMLÛKLER DÖNEMİ ULEMÂSINDAN EBÜ’L-VELÎD İBNÜ’Ş- ŞIHNE VE TİMUR İLE MÜNASEBETİ

Memlûkler döneminde Halep’te doğup büyüyen, devrinin önemli ulemasından biri olan Ebü’l-Velîd İbnü’ş-Şıhne (749-815/1348-1412), Halep, Dımaşk, Kahire gibi şehirlerdeki hocalarından tahsil ettiği ilimleri talebelerine iletmekle beraber döneminin muteber Hanefî fakihlerinden biri olmuştur. Tarihe dair kayıtları bakımından da bir tarihçi olan İbnü’ş- Şıhne’nin ilmî yönüne ilaveten onu farklı kılan bir diğer yanı siyasî sahadaki faaliyetleridir. Memlûk emirleri arasında yaşanan isyanlardaki gönüllü veya gönülsüz tarafgirliği, Timur’un Halep’i istilâsında ulemâ ile yaptığı görüşmelerdeki konumu onun diğer âlimlere nazaran farklı bir konumda olduğunu göstermektedir. Zira bu görüşmede Halep ulemâsını temsilen sorulan sorulara cevap veren İbnü’ş-Şıhne olmuştur. Timur ile aralarında geçen görüşmeleri Ravzü’l-menâzir’inde detaylarıyla aktaran İbnü’ş-Şıhne’nin bu kayıtları, fetih ve yönetim anlayışı ile İslâm diniyle ilişkisi yüzyıllardır tartışılan Timur’un âlimlerle yaptığı konuşmalara örnek teşkil etmesi bakımından önemlidir. Nitekim bu olayı aktaran çok az kaynak vardır. Timur’un hayatını konu alan Yezdî ve Şâmî’nin Zafernâme’leri bu hadiseyi hiç aktarmazken Timur aleyhtarı olarak bilinen İbn Arabşah ise birebir İbnü’ş-Şıhne’nin ağzından hadiseyi nakletmektedir. Dolayısıyla Ravzü’l-menâzir bu görüşmenin nakli için birinci elden ve en önemli kaynaktır. Timur, fethettiği diğer şehirlerde de yaptığı gibi Halepli âlimlere bazı sorular yöneltmiştir. Onun burada üzerinde durduğu üç ana konu olmuştur. Birincisi savaşan iki taraftan ölenlerin (Halepliler ve Timur’un askerleri) hangilerinin şehit olduğu, ikincisi Hz. Ali, Mâviye ve Yezid’in durumu, üçüncüsü de Muâviye ve Yezid’in lânetlenmesinin caiz olup olmadığı konularıdır.

ABU AL-VALID IBN AL-SHIHNA, ONE OF THE MAMLUK PERIOD SCHOLARS, AND HIS RELATION TO TIMUR

Abu al-Valīd Ibn al-Shihna (749-815 / 1348-1412), who was born and grew up in Aleppo during the Mamluks period, conveyed the information he collected from the teachers in cities such as Aleppo, Damascus and Cairo. He was one of the esteemed Hanafi scholars of his time. Ibn al- Shihna is a historian at the same time due to its historical record in addition to its scientific direction. Another feature that distinguishes him from other scholars is the activities on the political scene. He sometimes voluntarily disagreed with the reluctance among the Mamluk emirs sometimes voluntarily. He is also an important person in talks with the scholars when Timur invaded Aleppo. all this shows that he is in a different position among scholars. As a matter of fact, Ibn al- Shihna has responded to the questions asked as the representative of Aleppo scholars and he details the interviews with Timur in his book Ravzü'l-menâzir. These records are important in terms of Timur's discussion with scholars, which has been discussed for centuries in relation to the conception of conquest and management and Islamic religion. As a matter of fact, there are very few resources that convey this fact. Zafernâmes of Yazdî and Shâmî, which have been the subject of Timur's life, have never conveyed this tradition and Ibn Arabshah, known as a historian who is against Timur, conveys the tradition directly from Ibn al-Shihna. Hence, Ravzü'l-menazir is the first and most important source of the transfer of this interview. As Timur did in other cities he had conquered, he asked some questions to the Aleppo scholars. There were three main issues that he has put up here. The first question was that those killed by the two sides who fought (Aleppo and Timur's troops) reached the martyrdom. The second question was the situation of Hz. Ali, Muaviya and Yazid. The third question was whether or not it is permissible to curse Muaviya and Yazid.

PDF

___

Aka, İ. (2005), “Timur, Din ve Ulemâ”, XIV. Türk Tarih Kongresi: Ankara 9-13 Eylül 2002: Kongreye Sunulan Bildiriler, I, ss. 107-111.
Aka, İ. (2010), Timurlular Devleti, Ankara.
Andican, A. A. (2017) , “Tüzükat-ı Timuri Gerçek mi ve Geçerli Bir Birincil Tarihî Kaynak Olarak Kullanılabilir mi?” Türkiyat Mecmuası, XXVII/2, ss. 33-83.
Atmaca, E. (2016) , Halep’te İlmî Hayat /Memlûkler Döneminde (1250-1517), Ensar Neşriyat, İstanbul.
Ayan, N. & Özen, F. (2017), “Tarihsel Süreç İçinde Selçuklular Devrinde Halep Kalesi / The Citadel of Aleppo During the Seljuk Period in Historical Process” TURKISH STUDIES – İnternational Periodical fort he Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Tahsin Aktaş Armağanı) Volume 12/1, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies, 11302, p. 33-54.
Çetin, H. (2017), Emir Timur ve İslâm, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
İbn Arabşah, (2012), Acâibu’l-Makdûr (Bozkırdan Gelen Belâ) (çev. Ahsen Batur), Selenge Yayınları, İstanbul.
İbn Hacer, (1993), Ebü’l-Fazl Şehâbeddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed (ö. 852/1449), ed-Dürerü’l- kâmine fî a‘yâni’l-mi‘eti’s-sâmine, I-IV, Dârü’l-Cîl, Beyrut.
İbn İyâs, (2010), Ebü’l-Berekât Zeyneddîn (Şehâbeddîn) Muhammed b. Ahmed (ö. 930/1524), Bedâ‘i‘u’z-zühûr fî vekâ’i‘i’d-dühûr (nşr. Muhammed Mustafa), I-V, Beyrut.
İbn Tağriberdî, (1992), en-Nücûmü’z-zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Kâhire (nşr. Muhammed Hüseyin Şemseddîn), I-XVI, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut.
İbnü’l-Gazzî, (1990), Ebü’l-Meâlî Şemsüddîn Muhammed b. Abdurrahman (1167/1753), Dîvânü’l- İslam, (nşr. Seyyid Kisrevi Hasan), I-IV, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut.
İbnü’l-Hanbelî, 1972-1973), Ebû Abdillah Radıyyüddîn (Şemsüddîn) Muhammed b. İbrâhim b. Yûsuf el-Halebî (ö. 971/1563), Dürrü’l-habeb fî târîhi a‘yâni Haleb (nşr. Mahmûd el-Fâhûrî ve Yahya Zekeriyyâ Abbâre), I-II, Menşûratü Vizâreti’s-Sekâfe, Dımaşk.
İbnü’l-Hanbelî,(1988), ez-Zebed ve’d-darab fî târîhi Haleb, (nşr. Muhammed Altûncî), Cem’iyyetü İhyâi’t-türasi’l-İslâmî, Safât-Kuveyt.
İbnü’l-İmâd, (1986-1993), Ebü’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed es-Sâlihî (ö. 1089/1679), Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb (nşr. Abdülkadir el-Arnâût ve Mahmûd el-Arnâût), I- XI, Dârü İbn Kesîr, Beyrut.
İbnü’ş-Şıhne, (1997), Ebü’l-Velîd Muhibbüddîn Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd es-Sekāfî (ö. 815/1412), Ravzü’l-menâzır fî ‘ilmi’l-evâ‘il ve’l-evâhir, (nşr. Seyyid Muhammed Mühennâ), Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1997.
Kanat, C. & Alican, M. (2018), Timur / Yıldızların Bahtına Hükmeden Son Cihangir, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
Kâtib Çelebi, (1941-1943), Hacı Halîfe Mustafa b. Abdullah (ö. 1067/1657), Keşfü’z-zünûn ‘an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn, (nşr. Şerefettin Yaltkaya-Kilisli Muallim Rıfat), I-II, Maârif Matbaası, İstanbul.
Kehhâle, Ö.R. (ts.), Mu‘cemü’l-mü’ellifîn: terâcimü musannifi’l-kütübi’l-‘Arabiyye, I-XV, Beyrut ts.
Makrîzî, (1997), Ebû Muhammed (Ebü’l-Abbâs) Takıyyüddîn Ahmed b. Ali b. Abdülkadir (ö. 845/1442), es-Sülûk li ma‘rifeti düveli’l-mülûk (nşr. Muhammed Abdülkadir Atâ), Dârü’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut.
Merçil, E. (2010), “Şahne”, DİA, XXXVIII (İstanbul), s. 292-293.
Özen, Ş. (2000), “İbnü’ş-Şıhne, Ebü’l-Velîd”, DİA, XXI (İstanbul), s. 222-223.
Sehâvî, (1992), Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed (ö. 902/1497), ed-Dav‘u’l-lâmi‘ li-ehli’l-karni’t-tâsi‘, I-XII, Dârü’l-Cîl, Beyrut.
Sehâvî, (1992), Buġyetü’l-ulemâ’ ve’r-ruvât (ez-Zeyl ‘alâ Ref‘i’l-isr), (nşr. Cevdet Hilâl-Muhammed Mahmûd Subh), Dârü’t-Teâvün, Kāhire 1966.
Şâmî, N. (1987), Zafernâme (çev. Necati Lugal), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Şevkânî, (h.1348), Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed es-San‘ânî el-Yemenî (ö. 1250/1834), el-Bedrü’t-tâli‘ bi-mehâsini men ba‘de’l-karni’s-sâbi‘, I-II, Matbaatü’s-Saâde, Kāhire.
Timur, M. (2018), Tüzükât-ı Timur / Timur’un Günlüğü, (haz. Kutlukhan Şakirov ve Adnan Aslan), İnsan Yayınları, İstanbul.
Yezdî, Ş. A. (2013), Zafernâme (çev. Ahsen Batur), İstanbul.
Yılmaz, M. (2014), İki Cihangir Sultan Yıldırım Bayezit ve Topal Timur, Akçağ Yayınları, Ankara.
Yüksel, M. Ş. (2004), “Arap Kaynaklarında Timur”, Bilig, Güz, Sayı 31, ss. 85-126.
Zengin, M. (2018), “Melikü’l-Eşref Âlâeddin Küçük Ali Dönemi Memlûk Türk Devleti Tarihi (6 Ağustos 1341-10 Ocak 1342)/History of Mamluk Turkish State in The Period of al-Malik al-Aşraf Alâaddin Kujuk Ali (6 August 1342-10 January 1342), TURKISH STUDIES – İnternational Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 13/8, Spring 2018, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies, 13171, p. 217-230.