NİĞDE HİLAL-İ AHMER CEMİYETİ’NİN KURULUŞU VE FAALİYETLERİ (1912-1929)

Dünya’da ilk örgütlü yardım kuruluşu olan Kızılhaç, savaşlarda yaralanan askerlerin tedavisini sağlamış ve savaş alanının gerisindeki sivil halka önemli yardımlar yapmıştır. Kızılhaç’ın yapmış olduğu olumlu etkiler üzerine Osmanlı Devleti’nde de Hilal-i Ahmer (Kızılay) Cemiyeti 14 Nisan 1877 tarihinde kurulmuştur. 1877-79 Osmanlı-Rusya ve 1897 Osmanlı-Yunanistan Savaşları’ndan sonra iki defa faaliyetlerine ara veren Hilal-i Ahmer Cemiyeti, II. Meşrutiyet’in ilanından itibaren aralıksız olarak çalışmalarını sürdürmüştür. II. Meşrutiyet’in ilanından sonra İstanbul’un dışında da teşkilatlanmaya başlayan Hilal-i Ahmer Cemiyeti, vilayetlerde Hilal-i Ahmer Merkezleri, kazalarda ise Hilal-i Ahmer Şubeleri adı altında açılmıştır. Niğde Hilal-i Ahmer Cemiyeti de 1912 yılında kurulmuş ve bu tarihten itibaren yardım faaliyetlerine başlamıştır. Niğde Hilal-i Ahmer Cemiyeti topladığı bağış ve yardımlar ile afetzedelerin yanında olmak, Milli Mücadele Döneminde ordunun ihtiyaçlarını karşılamak, Lozan Antlaşması’ndan sonra gerçekleştirilen nüfus mübadelesinde muhacir ve göçmenlerin ihtiyaçları ve sağlık sorunları ile ilgilenmek gibi farklı birçok konuda hizmet vermiştir. Araştırmanın konusunu Osmanlı Devleti’nden Cumhuriyet İdaresine miras kalan Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin Niğde merkezi ve şubelerinin faaliyetleri oluşturmuştur. Çalışmanın ana kaynağını Kızılay Arşivi’nde bulunan belgeler oluşturmuştur. Ayrıca araştırma ve inceleme eserler de incelenmiştir. Elde edilen bilgi ve belgeler ışığında Niğde Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin kuruluşu, yöneticileri, bütçeleri ve yapmış olduğu yardım faaliyetleri açıklanmaya çalışılmıştır.

THE ESTABLISHMENT AND THE ACTIVITIES OF NIGDE HILAL-I AHMER INSTITUTION (1912-1929)

The first institution was the Red Cross (Kızılhaç) which made aid to those wounded soldiers in the war and they were treated by the doctors and nurces of the Red Cross in and behind the frontlines. The Red Cross aided in also ordinary people who needed help in many ways including health or financial matters. When the positive affects of the Red Cross became known by the officials in Muslim World including the sultans or other top governors, it was imitated and the similar institution namely Red Crescent was established with the name of Hilal-ı Ahmer Cemiyeti on 14 April 1877. This institution made many usefull aids and helps to the Ottoman soldiers in the Russo-Ottoman War of 1877-1878 and in that of 1897 with the Greeks. From time to time this institution had a break to its activities and after the 2 nd Constitution its work became permanent and its activities widened not only to Istanbul but now on to Anatolia. On time this institution has opened branches in every district of the provinces. After the opening of the this institution in 1877 it was closed sometime later and opened again in 1912. Especially Hilal-ı Ahmer was very active in their acitivities during the wars of the national struggle and after that in the Population Exchanges. The main aids and activities of the Hilal-ı Ahmer were to help the Ottoman soldiers in the frontlines and immigrants who came to Anatolia from the Balkans. This institution help these immigrants to settle and find livelihood in the newly settled places. The soldiers and immigrants were given health aids and some livelihood and some tools.

PDF

___

Türk Kızılay Arşivi (TKA), Kutu No: 1429, Belge No: 96.
Kutu No: 79, Belge No: 265, Tarih: 29 Teşrinievvel 1328.
Kutu No: 667, Belge No: 22, Tarih: 23 Şubat 1328.
Kutu No: 613, Belge No: 11, Tarih: 26.01.1336.
Kutu No: 613, Belge No: 11, Tarih: 15 Kânunusani 1336.
Kutu No: 529, Belge No: 31, Tarih: 4 Ağustos 1331.
Kutu No: 529, Belge No: 27, Tarih: 5 Ağustos 1331.
Kutu No: 529, Belge No: 2, Tarih: 6 Haziran 1331.
Kutu No: 529, Belge No: 15, Tarih: 29 Haziran 1331.
Kutu No: 28, Belge No: 51, Tarih: 11 Kânunusani 1330.
Kutu No: 1679, Belge No: 70-2.
Kutu No: 158, Belge No: 85, Tarih: 21 Haziran 1332.
Kutu No: 158, Belge No: 135, Tarih: 3 Mart 1336.
Kutu No: 1394, Belge No: 13, Tarih: 18 Mart 1341.
Kutu No: 1332, Belge No: 66, Tarih: 7 Mayıs 1341.
Kutu No: 150, Belge No: 57, Tarih: 20 Teşrinievvel 1337.
Ada H., (2011)Osmanlı Devleti’nin Hizmetinde İlk Modern Osmanlı Sivil Toplum Örgütü: Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti (1868-1911), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Tarihi Anabilim Dalı, Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı, İstanbul.
Akgün, S. K., Uluğtekin, M.,(2002), Hilal-i Ahmer’den Kızılay’a, Türk Kızılayı Yayınları, Ankara.
Baytal, Y.,(2012), Atatürk Döneminde Sosyal Yardım Faaliyetleri (1923-1938), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara.
Çapa, M., (2010), Kızılay (Hilal-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1925), Türkiye Kızılay Derneği Yayınları, Ankara.
Çapa, M.,(2001), “Mübadele’de Kızılay (Hilal-i Ahmer) Cemiyeti’nin Rolü”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. I, S. 10, s. 29-60.
Hacıfettahoğlu, İ., (2009), Milli Mücadelede Hilal-i Ahmer-Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Teşkilinden Sakarya Zaferi’ne Kadar İcraat Raporu 23 Nisan 1920-23 Eylül 1921, Türkiye Kızılay Derneği Yayınları, Ankara.
İzgöer, A. Z., Tuğ, R., (2013), Padişah’ın Himayesinde Osmanlı Kızılay Cemiyeti 1911-1913 Yıllığı, Türk Kızılayı Yayınları, Ankara.
Karayaman, M.,(2014), “Muğla Merkez ve Kazalarında Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri”, 3. Uluslararası Her Yönüyle Bodrum Sempozyumu Bildirileri, (30 Ekim-1 Kasım 2013), Muğla.
Karayaman, M.,(2016), “Yozgat Merkez ve Kazalarında Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri”, Uluslararası Bozok Sempozyumu, (5-7 Mayıs 2016), Yozgat.
Kıranlar, S.,(2003), Savaş Yıllarında Türkiye’de Sosyal Yardım Faaliyetleri (1914-1923), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Köksal, Ü.,(2017), “Trabzon Hilal-i Ahmer (Kızılay) Cemiyeti (1918-1950)”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, C. XI, S. 22, s. 161-208.
Namal, Y., Karakuzu, H., (2017), Zonguldak’ta Hilal-i Ahmer Cemiyeti (1911-1938), Emre Yayınları, İstanbul.
Ömer, B., (2009), Hanımefendilere Hilal-i Ahmer’e Dair Konferans, (İ. Hacıfettahoğlu, Çev), Türk Kızılay Derneği Yayınları, Ankara.
Özaydın, Z., (1987), Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti Salnamesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, , İstanbul.
Sarı, Mustafa, (2017), İzmit’te Hilal-i Ahmer Cemiyeti (1911-1925), Babıali Kültür Yayıncılık, İstanbul.
Saygılı, S.,(2010), “Türk Kızılayı’nın Kurucusu: Dr. Abdullah Bey”, S. Saygılı içinde, Türk Kızılayı’nın Kurucusu: Dr. Abdullah Bey (s. 9-18), Türk Kızılayı Yayınları, Ankara.
Serin, M.,(1999), “Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti”, Arşiv Dünyası, S. 1, s. 10-13.
Sezer, C., Metin, Ö, (2016), Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin Balkan Savaşları’nda Muhacirlere Yardımları, Türk Kızılayı Yayınları, Ankara.
Sezer, C., Metin, Ö.,(2013), “Balkan Savaşlarından Milli Mücadeleye Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin Yardım Faaliyetleri (1912-1922)”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 32, S. 54, s. 167-182.
Sezer, C.,(2012), “Birinci Dünya Savaşı’nda Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin Sağlık Alanındaki Faaliyetleri”, History Studies, C. IV, S. 4, s. 373-384.
Söğütdere, T.,(2012), Hilal-i Ahmer Cemiyeti Kütahya Şubesi’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, , Uşak.
Uluğtekin, M., Uluğtekin, M. G.,(2013), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Hilal-i Ahmer İcraat Raporları 1914-1928, Türk Kızılayı Yayınları, Ankara.