320145

MEHMED ÂKİF ERSOY’UN KURTULUŞ SAVAŞI ZAMANINDA YAPTIĞI VAAZLARDA KULLANDIĞI HADİSLERLE İLGİLİ BİR DEĞERLENDİRME

Mehmet Âkif ERSOY, Osmanlı Devleti'nin sonu, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarını yaşamış münevver bir İslam şâiridir. Onun Balkan Harbi ve Milli Mücadele yıllarında vaazlarında âyet ve hadisleri kullanarak toplumun bilinçlenmesine, sorunların çözümüne katkıda bulunmaya çalıştığı bilinmektedir. Onun bu vaazları Eşref Edip tarafından kaleme alınmıştır. Mehmed Âkif'in yayınlanmış dokuz sohbet ve vaazı vardır, bunları da genel olarak üç başlık altında toplamak mümkündür: 1-İttihat ve Terakkî Hey'eti İlmiyesi azası iken Şehzâdebaşı Kulübü'nde yaptığı konuşma; 2-Balkan Savaşı yıllarında Beyazıt, Fatih ve Süleymaniye camilerinde yaptığı vaazlar; 3-İstiklal Savaşı yıllarında farklı camilerde yaptığı vaazlar. Toplam dokuz vaazından ilkini 23 Ocak 1920 Cuma günü Balıkesir Zağnos Paşa Camii'nde; ikincisini Kasım 1920 Kastamonu Nasrullah Paşa Camii'nde; üçüncü ve dördüncüsünü Kasım ve Aralık 1920 Kastamonu'nun kazalarında; beşincisini Aralık 1920 Kastamonu'nun havâlisinde vermiştir. Balıkesir Zağnos Paşa Camii ile Kastamonu Nasrullah Paşa Camii'ndeki vaazı Sebîlürreşâd'ın Kastamonu'da basılan 464. Sayısında yayımlanmış gördüğü rağbet dolayısıyla bu sayı birkaç defa bastırılarak Anadolu'ya ve cephelere gönderilmiştir. Mehmed Âkif'in vaazlarında kullandığı toplam hadis sayısı 13'tür. Bu çalışmada, onun vaazlarında kullandığı hadisleri konularına göre guruplandırdık ve hadis kritiği açısından inceledik. Şüphesiz vaazların yapıldığı zamanlar toplumda, duygusal aklın ön plana çıktığı süreçlerdir. Aynı zamanda bu vaazların irticâli konuşmalar olduğunu da unutmamak gerekir. O, vaazlarında hadislerin bazen Arapça metninin tamamını, bazen bir kısmını, bazen de sadece hadisin tercümesini vermiştir. Âyet ve hadisleri kullanmadaki mahareti onun bu konulardaki engin bilgisine işaret etmektedir. Onun, mevzû haberler konusunda tepkisi bilinmekle birlikte; bazen hadislerin sıhhatini araştırmadan kullandığı da muhakkaktır. Âkif'in vaazlarında kullandığı hadisleri konularına göre gruplandırarak şu başlıklar altında inceledik. "İslam tevhid dinidir, Temizlik imanın yarısıdır, Ümmetin maruz kalacağı imtihanlar, Müslümanların dertleriyle ilgilenmek ve Cemaatten ayrılmamak"

AN ASSESSMENT ON HADITHS USED BY MEHMET AKIF ERSOY IN HIS PREACHES IN THE ERA OF WAR OF INDEPENDENCE

Mehmet Akif Ersoy, who lived in the last years of the Ottoman Empire and the first years of the Republic of Turkey is an enlightened Islamic poet. It is known that during the Balkan Wars and War of Independence he used verses and hadiths to raise awareness of the society. In this process, his preaches have been very beneficial and they were written by Ashraf Edip. He published nine conversations and sermons and they are generally collected under three headings. 1- His speech at Sehzadebası while he was a member of Union and Progress Council, 2- During the Balkan Wars his speeches at Suleymaniye, Fatih and Beyazıt Mosques, 3- His preaches during the War of Independence at different mosques. His first preach was at Balıkesir Zagnos Pasha Mosque held on January 23, 1920; his second preach was at Nasrullah Mosque on November 1920, the third and the fourth were at different towns of Kastamonu on December 1920, the fifth was around Kastamonu on December 1920. His preaches at Zagnos Pasha Mosque and Nasrullah Pasha Mosque were published at magazine on its 464. issue in Kastamonu. These articles have been so much appreciated that they have been sent to different corners of Anatolia and frontiers as well. We have detected a total of 13 hadiths. We have grouped them and created some titles. We have explained the hadiths on the basis of his opinions and examined the hadiths in terms of his hadith critics. Surely, his preachers were all done when the emotional mind of the society was at the highest level. It is also important to note that his preachings were improvisational and spontaneous speeches. In his preaches, he sometimes used the entire text of the hadiths in Arabic, sometimes a little part of it in Arabic and sometimes he gave the translations of the hadiths. His ingenuity in using verses and hadiths indicate his depth knowledge on these issues. Although his sensitivity is known about this, it is also obvious that he used hadiths without knowing the origins of these hadiths. They are grouped according to the subjects under the following headings: Islam is the religion of Tawheed (Monotheism) (Believes in the existence of only one God), Cleanliness is half of the faith, The trials undergone by the believers in life on Earth, Being concerned with the troubles of Muslim, Isolation from the community

PDF

___

ABDÜLKADİROĞLU, Abdülkerim- Nuran, Mehmed Âkif’in Kur’an-ı Kerim Tefsiri Mev’ıza ve Hutbeleri, DİB Yayınları, Ankara, 1992.
AHMEDb. Hanbel, el-Müsned, I-VI, İstanbul, 1982/1402.
................, el-Müsned, (thk. Arnaûd, Şuayb- Mürşid, Âdil, el-Mevsûatü’l-hadîsiyye Müsnedü imam Ahmed b. Hanbel) I-XXXXIX, Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, Beyrut, 1421/2001. (Şâmile nüshasından).
BEYHAKÎ, Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali b. Musa el-Horasânî, Şuabü’l-imân, I-XIV, Mektebetü’r-Rüşd, 1. Basım, Riyad, 1423/2003.
BEZZÂR, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdülhâlık b. Hallâd, el-Müsned, Mektebetü’l-Ulûm ve’lHıkem, I-XVIII, Medine, 1988. (Şâmile nüshasından).
BUHÂRÎ, Ebû Abdillah Muhammet b. İsmail, el-Câmiu's-sahîh, I-VIII, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1401/1981.
CÜNDİOĞLU, Dücane, Bir Kur’an Şâiri Mehmed Âkif ve Kur’an Meâli, Bîrun Yayınları, İstanbul, 2000.
DÂRİMÎ, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b. Fazl b. Behram, es-Sünen, I-II, İstanbul, 1992.
DÜZDAĞ, , M. Ertuğrul, Mehmed Âkif Ersoy Tefsir Yazıları ve Vaazlar, DİB Yayınları, Ankara 1912.
EBÛ DÂVÛD, Süleyman b. Eş'as es-Sicistanı el-Ezdi, es-Sünen, I-V, İstanbul, 1401/1981.
EBÜ’Ş-ŞEYH İBN HAYYÂN, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Ca’fer, Kitâbü’lemsâl fi’l-hadisi’n-Nebevî, thk. Abdülalî Abdülhumeyd Hâmid, Dâru’s-Selefiyye, 2.Basım, Bombay, 1408/1987. (Şâmile nüshasından).
EDİP, Eşref, Mehmed Âkif Hayatı ve Eserleri ve Yetmiş Muharririn yazıları, Sebilürreşad Neşriyatı, 2. Basım, İstanbul, 1381/1962
ELBÂNÎ, Muhammed Nâsıruddîn, Zaîfu “et-Tergîb ve’t- terhîb”, I-II, Mektebetü’l-Maârif, Riyad, trs. (Şâmile nüshasından).
…………, Zaîfu “el-Câmiu’s-sagîr ve ziyâdetih”, el-Mektebetü’l-İslâmiyye. (Şâmile nüshasından).
………., Silsileyü ehâdîsi’z-zaîfeti ve’l-mevzûati ve eserihe’s-seyyiü fi’l-ümme, I-XIV, Dâru’lMaârif, 1. Basım, Riyad, 1412/1992.
EREN, Mehmet, Mehmet Âkif Ersoy’un Tefsir Yazıları ile Vaaz ve Hutbelerinde Kullandığı Hadislerin Değerlendirilmesi, SÜİFD., Sayı IX , s. 349-374, 2000.
…………, Mehmet Âkif Ersoy’un Tefsir Yazıları ile Vaaz ve Hutbelerinde Kullandığı Hadislerin Değerlendirilmesi II, SÜİFD., Sayı X , s. 403-441, 2000.
ERSOY, Mehmed Âkif, Safahat(nşr. M. Ertuğrul Düzdağ),İnkılâp ve Aka Basımevi, İstanbul 1977.
GÜLER, Zekeriya, “Mehmed Âkif’in Fatih Kürsüsünde ve Âsım’da Hadis Atıfları” FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 1(2013) Bahar, s. 198-2010
HÂKİMen-NEYSÂBÛRÎ, İbnü’l-Beyyi’ Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah, el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn ve bi zeylihî et-telhîs li’l-Hâfız ez-Zehebî, I-IV, Mektebetü’l-matbaatü’l- İslâmiyye, Beyrut, trs.
HEYSEMÎ, Nureddin Ali b. Ebubekir, Mecmeu’z-zevâid ve menbeu’l-fevâid, I-X, Mektebetü’lKudsî, Kahire, 1414/1994. (Şâmile nüshasından).
HOROZ, Yavuz, Mehmet Akif Ersoy’un Safahat’ta Anlam ve Telmih Olarak Kullandığı Hadislerin İncelenmesi, (Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2010).
İBN EBÎ ÂSIM, , Ebû Bekir Ahmed b. Amr b. Ed-Dahhâk b. Mahled eş-Şeybânî, Kitâbü’sSünneti ve maahû zılâlü’l-Cenneti fî tahrîci’s-sünneti bi kalemi Muhammed Nâsıruddîn el-Elbânî, I-II, el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1. Basım, Beyrut, 1400/1980. (Şâmile nüshasından)
İBN MÂCE, Ebû Abdullah b. Yezid el-Kazvinî, es-Sünen, I-II, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1401/1981.
KABAKLI, Ahmet, Mehmet Akif, Toker Yayınları, 1. Basım, İstanbul, 1970.
KUZÂÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. Sellâme b. Ca‘fer b. Ali b. Hukmûn, Müsnedü’ş-şihâb, thk. Hamdî b. Abdülmecîd es-Selefî, I-II, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1407/1986. (Şâmile nüshasından) KÜÇÜK, Cevdet, “Milli Mücadele”, DİA., İstanbul, 2005, XXX, 76-83.
MÜNÂVÎ, Şerefüddin Yahyâ b. Muhammed, Feyzü’l-kadîr şerhü’l- câmii’s-sagîr, I-VI, Dârü’lma’refe, 2. Basım, Beyrut, 1391/1972.
MÜSLİM, Ebü'l-Hüseyin Müslim b. Haccac el-Kureyşî, el-Câmiu’s-sahih, I-III, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1981/1401.
NESÂÎ, Ebû İsa Muhammed İbn İsa İbn Sevr, es-Sünen, I-V, İstanbul, 1981/1401.
………., es-Sünenü’l-kübrâ, I-XII, Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, Beyrut, 1421/2001. (Şâmile nüshasından)
OKAY, M. Orhan - DÜZDAĞ, M.Ertuğrul, “Mehmet Âkif Ersoy”, DİA., Ankara, 2003, XXVIII, 432-439.
TİRMİZÎ, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Servet, es-Sünen, I-V, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1401/1981.
SUBHÎ, Sâlih, Ulûmü’l-hadis ve mustalahuh, Dâru’l-Ilmi’l-Melâyîn, 18. Basım, Beyrut, 1991.
trc: Kandemir, M. Yaşar, Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları, DİBY., Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2. Basım, Ankara, 1973.
SUYÛTÎ, Celâleddin Abdurrahman, el-Câmiu’s-sagîr fi ehâdîsi’l-beşiri’n-nezîr, I-II, 4. Basım, Kahire, 1373/1954.
TABERÂNÎ, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb, el-Mu‘cemu’l-kebîr, I-XV, Mektebetü İbn Teymiye, 2. Basım, Kahire, trs.
……..…., el-Mu’cemü’l-evsat, I-X,Dâru’l-Haremeyn, Kahire, trs.
……….., el-Mu’cemü’s-sagîr, I-II, el-Mektebü’l-İslâmiyye, 1. Basım, Beyrut- Ammân, 1405/1985.
d-Duâ li’t-Taberânî, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut, 1. Basım, 1413/1992.
TOPÇU, Nurettin, Mehmet Âkif, Hareket Yayınları, İstanbul, 1970.
TÜTÜN, Sevgi, “Mehmet Âkif Ersoy’un Vaaz ve İrşad Faaliyetlerinde Kur’an Tefsirinin Yeri ve Önemi”, Diyanet İlmi Dergi, Cilt 47, Sayı 4, s. 58-60.