195112

Maşûk, Âşık ve Rakip Arasındaki Hiyerarşik İlişkiler

Bu makalede, 14-18.yüzyıllar arasında yazılmış divânlardan seçilen beyitlerden hareketle, Osmanlı Devleti’nin siyasî yapılanmasının, Divân şiirindeki maşûk-âşık-rakîb üçlüsü üzerindeki etkisi ve bu etkinin hangi hiyerarşik ilişkileri doğurduğu üzerinde durulacaktır. Bu hiyerarşik ilişkiler, temelde Osmanlı Devlet yapılanmasındaki “kulluk” kavramı ve Divân şiirindeki “aşk anlayışı” ile bağlantılıdır. Makalede ayrıca konuyla ilgili olarak, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “saray istiaresi” kavramına ve Ömer Faruk Akün’ün Divân edebiyatı maddesinde söz konusu ettiği “amour courtois”e de atıflarda bulunulacaktır.

Hierarchical Relationships Between The Beloved, Lover and The Rival

This article will focus on the impact of political structure of the Ottoman State on the triplet of beloved- lover-rival in the Divan poetry and the hierarchical relationships generated by this impact, based on the couplets extracted from the poets written between 14th and 18th centuries. These hierarchical relationships are basically related to the concept of “adoration” in Ottoman State structuring and “sense of love” in the Divan poetry. With regard to the topic, the article will also refer to the concept of “metaphor of palace” of Ahmet Hamdi Tanpınar and “amour courtois” dragged by Ömer Faruk Akün in the Divan literature item.

PDF

___

AMBROS, Edith, Candid penstrokes: the lyrics of Me’âlî an Ottoman poet of the 16th century, Berlin 1982.
AKÜN, Ömer Faruk, “Ahmet Hamdi Tanpınar”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Aralık 1962, C.XII, s.1-32.
AKÜN, Ömer Faruk, “Divan Edebiyatı”, TDVİA, C.9, s.389-427.
ANDREWS, G. Andrews, “İktidar ve Otoritenin Sesi”, Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı, İstanbul 2000, s.113-136.
AVŞAR, Ziya, Revânî Divânı, Konya 2007.
BAYRAM, Yavuz, Amasya’ya Vali Osmanlı’ya Padisah Bir Şair: Adli, Amasya 2008.
BAYSAN, Gül Tekay, “Bir Söylence İki Yapıt: Uzaktan Prenses ve Uzaktan AŞk”, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.26, S.3, s.74.
BİLKAN, Ali Fuat, Nâbî Dîvânı I-II, İstanbul 1997.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmet, Taşlıcalı Yahya Bey Divânı, İstanbul 1977.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmet ve Ali Tanyeri, Üsküplü İshak Çelebi Divânı, İstanbul 1989.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmet, “Rakîb”, Divanlar Arasında, Umran Yay. Temmuz 1981.
ÇERİ, Bahriye ve ALEMDAR İlhan, “Ahmet Hamdi Tanpınar‟ın Türkçe‟de Yayımlanmamış Bir Yazısı”, Dergâh, nr.146, Nisan 2002, s.3-5.
ERÜNSAL, İsmail, The Life and Works of Taci-zade Ca’fer Çelebi: with critical edition of his Divan, İstanbul 1983.
GÖKALP, Halûk, Fasîhî Divanı: inceleme-metin, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, 2001. X+422s.
GÜRBÜZ, Mehmet, Rezmî Divânı (İnceleme-Metin), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi SBE, Ankara 2005.
HALAÇOĞLU, Yusuf, “Klâsik Dönemde Osmanlı Devlet TeĢkilâtı”, Türkler IX, Ankara 2002, s.795-838.
KARAKÖSE, Saadet, Nevizâde Atâyî Divânı Kısmî Tahlil-Metin, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İnönü Üniversitesi SBE, Malatya 1994.
KAVRUK, Hasan, Şeyhülislâm Yahyâ Divânı, Ankara 2001.
KESKİN, Neslihan İlknur, Sosyal Hayatın 17. Yüzyıl Divan Şiirine Yansımaları ve Anlam Çerçeveleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Gazi Üniversitesi SBE, Ankara 2009.
KORTANTAMER, Tunca, “Gül Kasidesi”, Eski Türk Edebiyatı Makaleler, Ankara 1993, s.413-435.
KÜÇÜK, Sabahattin, Baki Divânı Ankara 1994.
MACİT, Muhsin, Nedîm Divânı, Ankara 1997.
MAJDA, Tadeusz, “Ralamb‟ın Türk Kıyafetleri Albümü”, Alay-ı Hümayun, İsveç Elçisi Ralamb’ın İstanbul Ziyareti ve Resimleri, 1657-1658, edt. Karin Adahl, çev. Ali Özdamar İstanbul 2006.
MENGİ, Mine, Mesîhî Divânı, Ankara 1995. ÖZBILGEN, Erol, Bütün Yönleriyle Osmanlı Âdâb-ı Osmâniyye, İstanbul 2003.
ÖZCAN, Abdulkadir, “karakullukçu”, TDVİA, C.24, s.438-439.
ÖNAL, Mehmet, “Ahmet Hamdi Tanpınar‟ın “XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi” Hakkında Bir İnceleme”, Türkbilig, S.14, 2007, s.150.
ÖZKAN, Ömer, Divan Şiirinde Sosyal (14 ve 15. Yüzyıl), (Yayımlanmış Doktora Tezi) Gazi Üniversitesi SBE, Ankara 2005.
ÖZKAN, Ömer, Divan Şiirinin Penceresinden Osmanlı Toplum Hayatı, İstanbul 2007.
PAKALIN, Mehmet Zeki, Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.II.
SARAÇ, Yekta, Emrî Divânı, İstanbul 2004.
ŞENTÜRK, Ahmet Atilla, Klasik Osmanlı Edebiyatı Tiplerinden Rakîb’e Dair, Enderun Kitabevi, İstanbul 1995.
TANPINAR, Ahmet Hamdi, Ondokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi I, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları, nu. 386, Burhaneddin ve Üçler Basımevi, İstanbul, 1949, 466 s.
TANPINAR, Ahmet Hamdi, XIXuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi I: Yeni Baştan Ele Alınmış ve Genişletilmiş İkinci Baskı, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları, nu.386, İbrahim Horoz Basımevi, İstanbul 1956, XLVIII+624 s.
TANPINAR, Ahmet Hamdi, 19uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul 1988.
TANPINAR, Ahmet Hamdi, Mücevherlerin Sırrı Derlenmiş Yazılar, Anket ve Röportajlar, Haz. İlyas Dirin, Şaban Özdemir, Turgay Anar, YKY, İstanbul 2002, s.259-262.
TARLAN, Ali Nihat, Ahmed Paşa Divanı, İstanbul 1966.
TARLAN, Ali Nihat, Necatî Bey Divanı, İstanbul 1963.
TARLAN, Ali Nihat, Hayâlî Bey Divanı, Ankara 1992.
TULUM, Mertol-TANYERİ Ali, Nev’î Divânı, İstanbul 1977.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapıkulu Ocakları, Ankara 1984, C.I.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin Saray Teşkilâtı, Ankara 1988. http://osmanliyizbiz.awardspace.com/Tugra.html