Mehmed Sadık Paşa (Michal Czajkowski) ve Osmanlı Devleti’nde Kazak Süvarî Alayı

1848-1849 ihtilal hareketleri sırasında Osmanlı Devleti’ne sığınan Leh ve Macar Mültecileri Osmanlı Devleti’nde önemli değişim ve yeniliklere imza atmışlardır. Osmanlı Ordusu bu değişim ve yeniliklerden en fazla etkilenen kurum olmuştur. Çünkü Osmanlı Devleti’ne sığınan mültecilerin büyük bir bölümü Avrupa askerî sistemini iyi bilen uzman askerlerdi. Michal Czajkowski de bunların en önemlilerinden biriydi. İslamiyet’i kabul eden Michal Czajkowski, Mehmed Sadık adını almıştır. Mülteciler meselesi çözüme kavuşunca Osmanlı ordusunda istihdam edilmiştir. Mehmed Sadık Paşa ordunun çeşitli birimlerinde görev almış ve generalliğe kadar yükselmiştir. Kırım Harbi’nde görev alan Michal Czajkowski, Ruslara karşı savaşmıştır. Bu savaş sırasında kendisine bağlı Kazak Süvarî Alayı’nı kurmuştur. Kendine has bir yapısı olan bu alay, Michal Czajkowski’nin askerî tecrübelerinin bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Alayın insan unsurunu Osmanlı Devleti’ne sığınan Leh ve Macar mültecileri, Kazaklar ve Tatarlar oluşturmuştur. Alay bünyesinde Dragon (Ejder) Bölükleri oluşturulmuştur. Kazak Süvarî Alayı genellikle Balkan sınırındaki asayişin ve güvenliğin temininde kullanılmıştır. Alay, daha sonra Osmanlı ordusunda yapılan yeni düzenlemeler dolayısıyla lağvedilerek üçüncü orduya katılmıştır.

Michal Czajkowski (Mehmed Sadik Pasha) and Cossack Cavalry Regiment in Ottoman State

Polish and Hungarian refugees that took cover to Ottoman State during the 1848 revolution attempts, made important changes and innovations in Ottoman State. Ottoman army was the most affected institution from these changes and innovations. Because, a great number of this refugees were qualified soldiers who knew European military system well. Michal Czajkowski was one of the most important of them. He became muslim and changed his name as Mehmed Sadık during the issue of refugees. after the issue of refugees had been resolved, he was employed in Ottoman army. Michal Czajkowski served in different units of Ottoman army and he was promoted to generalship. Michal Czajkowski took duty in Crimean War and he fought aganist Russians. He established Cossack Cavalry Regiment dependent on himself. This regiment that has a specific structure, emerged as a result of the experiences of Michal Czajkowski. The regiment consisted of Polish and Hungarian refugees that took cover to Ottoman State, Cossacks and Tatarians. Dragon Troops were formed in the structure of the regiment. Cossack Cavalry Regiment was usually used to provide public order and security in Balkan border. Afterwards, because of the new regulations in Ottoman army, Cossack Cavalry Regiment was disbanded and were added to third army.

PDF

___

A. Belgeler 12 BOA, A.AMD, 74/71.; BOA, A.AMD., 74/65.; BOA, A.DVN.,
122/42.; BOA, A.DVN., 93/91.; BOA, A.MKT.DV., 76/87.; BOA,
A.MKT.MHM., 109-73.; BOA, A.MKT.MHM., 130/82.; BOA,
A.MKT.MHM., 227/24.; BOA, A.MKT.MHM., 278/41.; BOA,
A.MKT.MHM., 307/86.; BOA, A.MKT.MHM., 414/67.; BOA,
A.MKT.MHM., 416/11.; BOA, A.MKT.MHM., 422/78.; BOA,
A.MKT.MHM., 431/81.; BOA, A.MKT.MHM., 465/49.; BOA,
A.MKT.MHM., 97/14.; BOA, A.MKT.NZD., 153/51.; BOA,
A.MKT.NZD., 21/47.; BOA, A.MKT.NZD., 223/24.; BOA,
A.MKT.NZD., 357/42.; BOA, A.MKT.NZD., 426/37.; BOA,
A.MKT.UM., 187/86.; BOA, HR.MKT., 120/5958.; BOA, HR.MKT.,
163/61, BOA, HR.MKT., 203/38., BOA, HR.MKT., 91/8.; BOA,
HR.MKT., 95/46.; BOA, İ.DH., 393/26005.; BOA, İ.DH.374/24756;
BOA, İ.MMS., 22/959.; BOA, İ.MVL (1)., 13/332.; BOA, İ.MVL (1).,
13/337.; BOA, İ.ŞD., 7/340-1.; BOA, İRADE-İ SENİYYE., 5938.;
BOA, Y. PRK. ASK., 4/16-1-15.; BOA,Y. EE., 41/65. B. Eserler
ADELSEN Charge E.( 1984). “The Poles in Turkey: A Little Known History”, Sheraton Magazine Journal, Volume: 3., Page: 7-12., İstanbul
AHMED Refik (1926). Türkiye’de Mülteciler Meselesi, İstanbul: Maarif Matbaası.
BERRY Robert A. (1985) “Czartoryski’s Hôtel Lambert and the Great Powers in the Balkans, 1832-1848” The International History Review, Vol. 7, No. 1: pp. 45-67.
BERRY Robert (28 Haziran 2006). “Michal Czajkowski”, www.ohiou.edu/chastain/ac/ czajkow.htm
BREUİLLY John (2003) “1848 İhlilâlleri”, Batı’da Devrimler ve Devrimci Gelenek 1560-1991, Derleyen David Parker (Çeviren Kemal İnal), Ankara: Dost Kitabevi Yayını.
BEYDİLLİ Kemal (2008). “Sadık Mehmed Paşa”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt: 35., İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
CSORBA György (2002). “Macar Mültecileri”, (Çeviren: Erol Hatipli), Türkler, Cilt: 12., Ankara: Yeni Türkiye Yayını.
DOĞAN İsmail (1998). “XIX. Yüzyıl Macar Tarihsel Romanında Türkler”, Türkiye’de Sosyal Bilimlerin Gelişmesi ve Dil Tarih-Coğrafya Fakültesi Sempozyumu (24-26 Nisan 1996), Ankara. Ankara Üniversitesi Yayını.
DOPİERALA Kazimierz (1999).“Osmanlı İmparatorluğu’nda Polonyalılar”, Savaş ve Barış: 15- 19. Yüzyılları Arasında Osmanlı- Leh İlişkileri, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayını.
DROZDS Jerzy. “XIX. Yüzyılda Osmanlı Ordusunda Polonyalılar”, www.polonya.org.tr (17 07 2005).
DZİEWANOWSKİ M H. (1948) “1848 and the Hotel Lambert” The Slavonic and East European Review, Vol. 26, No. 67 London: pp. 361-373.
ECKHART F (1949). Macaristan Tarihi, (Çeviren: İbrahim Kafesoğlu), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
GAWRONSKİ Fr. Rawita (1901). Michal Czajkowski (Sadyk Pasza) Jego Zycie Dzialalnosc Wojskowa i Literacka, Petersburg: Nakladem Ksiegarni K. Grendyszynskiego.
GÖYÜNÇ Nejat (1976). “1849 Macar Mültecileri ve Bunların Kütahya ve Halep’e Yerleştirilmeleri ve İlgili Talimatlar”,Türk Macar Kültür Münasebetleri Işığı Altında II. Rakoczi Ferenç ve Macar Mültecileri Sempozyumu (31 Mayıs 3 Haziran 1976), İstanbul.
GÜMÜŞ Musa (2007).1848 İhtilâlleri Sonrasında Osmanlı Devleti’ne Sığınan Leh Ve Macar Mültecileri’nin Osmanlı Modernleşmesine Etkileri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
GÜNGÖRMÜŞ Naciye (1999). “1848-1489 Macar Özgürlük Mücâdelesi ve Osmanlı Macar Dayanışması”, Kök Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, Cilt: I., Sayı: 12., Ankara.
HALÁSZ Zoltan (1998). Hungary, (English Translation By Zsuzsa Béres), Fourht Edition, Budapest.
KACZMAREK Hieronim. ”Sefer Paşa- Wladyslaw Koscielski”, Savaş Ve Barış: 15- 19. Yüzyılları Arasında Osmanlı-Leh İlişkileri, İstanbul 1999.
KARAL Enver Ziya (1994). Osmanlı Tarihi, Cilt 5., (6. Basım), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
KOMLOS John H (1988). Kossuth in Amerika 1851-1852, East European Institute Press, Newyork.
LATKA Jerzy S. (1991). “Polonyalı Mülteciler ve Yeni Fikirler”, Tarih ve Toplum, Cilt: 16., Sayı: 91., İstanbul.
LATKA Jerzy S. (1993). Lehistan’dan Gelen Sefirler: Türkiye- Polonya İlişkilerinin Altı Yüzyılı, (Çeviren: Antony ve Nalan Sarkady ), İstanbul.
LATKA Jerzy S. (1992). Polonezköy Adampol Cennetten Bir Köşe, (Çeviren Nalân ve Antony Sarkady), İstanbul: Akbank Kültür Yayını.
NAZIR Bayram (1999). Mülteciler Meselesi 1849-1851, (Basılmamış Doktora Tezi)) Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ORTAYLI İlber (1989). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Askeri Reformlar ve Polonyalı Mülteci Subaylar”, Askerî Tarih Bülteni, Sayı: 27., Ankara.
ORTAYLI İlber (2004). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, 19. Basım, İstanbul: İletişim Yayını.
ORTAYLI İlber (2007). Avrupa ve Biz, Ankara: Turhan Kitabevi.
ÖZTÜRK Ayhan (1997). “1848 Macar Ayaklanması ve Avrupa Devletlerinin Tepkileri”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: I., Sayı 3., Ankara 1997.
SAYDAM Abdullah (1995). “Müslüman Olan Macar Mültecileri Meselesi”, Toplumsal Tarih, Cilt: IV., Sayı: 24., İstanbul.
PAKALIN Mehmet Zeki(1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt: 2., İstanbul: MEB Yayını
SAYDAM Abdullah (1997). “Kütahya’da Mülteci bir Cumhurbaşkanı Louis Kossuth”, Tarih ve Toplum, Cilt: 28., Sayı: 167., İstanbul.
SAYDAM Abdullah (1997). “Osmanlıların Siyasî İlticâlara Bakışı yada 1849 Macar-Leh Mültecileri Meselesi”, Belleten, Cilt: LXI., Sayı: 231’den ayrı Basım, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
SOYSAL Funda (1998). “150. Yılı Dönümünde 1848 İhtilalleri”, Tarih ve Toplum, Sayı: 54., İstanbul.
ŞAKİR Ziya (1952). “Türkiye’ye İlticâ Eden Macar Büyükleri”, Resimli Tarih Mecmuası, Sayı: 30., İstanbul.
TASNADİ Edit (2001).“18. ve 19. Yüzyıllarda Macar Mültecileri”, Tarih ve Toplum, Cilt: 36., Sayı: 215.,İstanbul.
TESLAR J. A. (1950). “Unpublished Letters of Adam Czartoryski and Władysław Zamoyski to Lord Dudley C. Stuart and the Earl of Harrowby, 1832-1861” The Slavonic and East European Review, Vol. 29, No. 72., London: ss. 153-176.
TOROS Taha (1983). Geçmişte Türkiye Polonya İlişkileri, İstanbul: Gözlem Matbaacılık.
UZUNÇARŞILI İ. Hakkı (1932). Kütahya Şehri, İstanbul: Devlet Matbaası.
WARD A.W., Sir G.P. Gooch (1923). The Cambridge History Of British Foreign Policy (1783-1919), Volume II., (1815- 1866) Londra: Cambridge University Press.
YÜKSEL, H. Avni (1992). “ Jerzy Latka ile Türk-Polonya İlişkileri Üzerine Bir Konuşma”, Türk Kültürü, Sayı: 347., Ankara.