MUSTAFA KEMAL YÖNTEM, İsmail ÖKTEM, Selahattin ARTUÇ

LİSE ÖĞRENCİLERİNİN PSİKOLOJİK DOĞUM SIRASININ ÖZGECİLİK ÜZERİNDEKİ YORDAYICI GÜCÜNÜN İNCELENMESİ

Özgecilik, hiçbir çıkar gözetmeksizin sergilenen olumlu bir sosyal davranıştır (Chou, 1996). Tanımdan da anlaşıldığı gibi özgeciliğin motivasyonu bireyin içsel dinamikleri ile ilişkilidir. Adler bireyin kişilik gelişiminde, ebeveynlerin çocuklarına olan tutumlarının ve kardeşleri ile olan ilişkisinin önemli olduğunu söylemektedir ve bu sebepten dolayı Adler doğum sırası kavramına önem vermiştir (Geçtan, 2012; Ersanlı, 1996). Bireysel psikolojinin gelişimi ile birlikte biyolojik doğum sırası yerine psikolojik doğum sırası kavramı kullanılmaya başlanılmıştır (Campbell, White ve Stewart, 1991; Stewart, 2004). Psikolojik doğum sırası en büyük çocuk, ikinci çocuk, en küçük çocuk ve tek çocuk olmak üzere dört boyutta kavramsallaştırılmış ve insan davranışlarına etki konusunda psikolojik doğum sırasının biyolojik doğum sırasından daha önemli bir faktör olduğu sonucuna varılmıştır (Campbell, White ve Stewart, 1991). Bu çalışmanın amacı psikolojik doğum sırası ile özgecilik arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırmada yer alan katılımcılar 202 kız ve 260 erkek olmak üzere toplam 462 kişiden oluşmaktadır. Katılımcılar Orta Karadeniz Bölgesinde bir ilçenin tüm lise türlerinde öğrenim gören öğrencilerden oluşmaktadır. Verilerin toplanmasında White-Campbell Psikolojik Doğum Sırası Envanteri, Özgecilik Ölçeği ve Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Çalışma grubundan toplanan veriler SPSS 18.0 ile analiz edilmiştir. Verilerin analizinde, pearson momentler çarpımı korelasyonu ve aşamalı doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre küçük çocuk psikolojik doğum sırası özgeciliği anlamlı şekilde yordamıştır. Diğer psikolojik doğum sıraları ise özgeciği yordamamaktadır. Sonuçlar alanyazın açısından tartışılmış ve çeşitli önerilerde bulunulmuştur

AN INVESTIGATION OF PREDICTIVE ROLE OF PSYCHOLOGICAL BIRTH ORDER OF HIGHSCHOOL STUDENTS ON ALTRUISM

Altruism is positive social behavior exhibited without any expectations (Chou, 1996). As understood from the definition, motivation of altruism is associated with the intrinsic dynamics of individuals. Adler has stated that the attitudes of parents towards children, and the relationship between the siblings is important in the development of an individual's personality, and for this reason Adler emphasized the concept of birth order (Geçtan, 2012, Ersanlı, 1996). In conjunction with the development of individual psychology, psychological birth order was started to be used instead of the concept of biological birth order (Campbell, White & Stewart, 1991, Stewart, 2004). Psychological birth order has been conceptualized in four dimensions, which are the oldest child, second child, youngest child and the single child, and it has been concluded that psychological birth order is a more important factor than the biological birth order in terms of its impact on human behavior (Campbell, White & Stewart, 1991). The aim of this study is to examine the relationship between psychological birth order and altruism. The research was conducted with 462 participants, of which 202 were female and 260 were male. Participants consist of all the students studying at all high schools in a district in the Central Black Sea Region of Turkey. The White-Campbell Psychological Birth Order Inventory, Altruism Scale, and Personal Information Form was used for data collection. The data collected from the study group were analyzed using the SPSS 18.0 software. Pearson's product moment correlation, and stepwise linear regression analysis were used for the analysis of data. According to research findings, the small child psychological birth order predicted the altruism significantly. Other psychological birth orders, however, do not predict altruism. The findings were discussed in line with the literature and various recommendations were made

PDF

___

Adler, A. (1956). Theorigin of the neurotic disposition. The individual psychology of Alfred Adler. New York: Basic Books.
Adler, A. (1998). Yaşamanın Anlam ve Amacı. K, Şipal (Çev.) (4. Basım). İstanbul: Say Dağıtım Ltd. Şti.
Adler, A. (2003). İnsan doğasını anlamak. (D, Başkaya, Çev.). İzmir: İlya Basım.
Adler, A. (2008). Nevroz sorunları; toplumsal duygu yoksunluğu ve erkeksi protesto. (A. Kılıçoğlu, Çev.). İstanbul: Say.
Akbaba, S. (1994). Grupla psikolojik danışmanın sosyal psikolojik bir kavram olan özgecilik üzerindeki etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
Atlı, F. (2012).Edebi Metnin ve Yaratıcılığın Kaynağına Ulaşan Yol: Psikanalitik Edebiyat Eleştirisi. Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/3, Summer 2012, p. 257-273, Ankara-Turkey.
Ansbacher, H. L. (1991). The concept of social interest. Individual Psychology: Journal of Adlerian Theory, Research & Practice, 41(1), 28-46.
Böke, K. (2010). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Alfa Yayıncılık. İstanbul.
Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal Bilimler için İstatistik. Pegem Akademi Yayınları. İstanbul.
Campbell, L.,White, J.,Stewart, A. (1991). The relationship of psychological birth order to actual birth order. Individual Psychology. 47,380–391.
Carlo, G., ve Randall, B. (2001). Are all prosocial behaviors equal? A socioecological developmental conception of prosocial behavior. In F Comumbus (Ed.), Advances in psychology research, Volume II (pp. 150-170). Huntington:, NY: Nova Science Publishers.
Carlo, G., ve Randall, B. (2002). The development of a measure of prosocial behaviors for late adolescents. Journal of Youth and Adolescence, 31(1), 31-44.
Chou, K.L. (1996). The Rushton, Chrisjohn and Fekken Self-Report Altruism Scale: A Chinesetranslation. Personality and Individual Differences, 21, 297-298.
Crandall, J.E., & Harris, M.D. (1991). Social interest, cooperation, an altruism. Individual Psychology, 47, 115 -120.
DiCaprio, N. S. (1974). Personality theories: Guides to living. Saunders.
Dixon, P. N.,Willingham, W. K., Chandler, C. K., &McDougal, K. (1986). Relating social interest and dogmatism to happiness and sense of humor. Individual Psychology: Journal of Adlerian Theory, Research & Practice, 42(3), 421-427.
Erginsoy, D. (2010). Üniversite öğrencilerinin toplumsal ilgileri, bilişsel çarpıtmaları ve ilk anıları. Yayımlanmamaış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Ersanlı, K. (1996). Benliğin gelişimi ve görevleri. Samsun: Eser Ofset.
Freedman, J.L., Sesars, D. O. ve Carlsmith, J. M.(1993). Sosyal Psikoloji, çev. Ali Dönmez, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
Geçtan, E. (2012). Psikanaliz ve sonrası. (15. bs.). İstanbul: Remzi.
Gençoğlu, C., Kumcağız, H., & Ersanlı, K. (2014). Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/2 Winter 2014, p. 639- 652, Ankara-Turkey DOİ:10.7827/TurkishStudies.6208
Hapworth, W., Hapworth, M., Heilman, J. R. (1999). Kardeş kıskançlığı. (S. Şenol, Çev.). İstanbul: Beyaz.
Johnson, P., Smith, A., & Nelson, M. (2003). Predictors of social interest in young adults. Journal of Individual Psychology, 59, 281-292.
Kalkan, M. (2005). White-Campbell psikolojik doğum sırası envanterinin geçerlik ve güvenirliği. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji, 13(3), 169-174.
Memet, N. (2010). Ebeveynlerin çocuklarına ilişkin sosyalleştirme hedeflerinin, kültürel değer yönelimleri ve eğitim düzeyleri ile çocuğun cinsiyeti ve doğum sırası açılarından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Rareshide, M., & Kern, R. (1991). Social interest: The haves and have nots. Individual Psychology: Journal of Adlerian Theory, Research & Practice, 47(4), 464-476.
Stewart, A. E. (2004). Can knowledge of client birth order bias clinical judgment?. Journal of Counseling & Development, 82(2), 167-176.
Schwartz, B.(1993). Why altruism is impossible and ubiquitous. The Social Service Review, 3, 314- 343. doi: 10.2307/30012502.
Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics, 5th. Needham Height, MA: Allyn & Bacon.
Yanbastı, G. (1990). Kişilik Kuramları. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
Yavuzer, H., İşmen-Gazioğlu, E., Yıldız, A., Demir, İ., Meşeci, F., Kılıçaslan, A., ve Sertelin, Ç. (2006). Öğretmen özgeciliği ölçeği: Geliştirme, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(3), 947972.
Yöntem, M.K., ve İlhan, T. (2013). Benlik Kurguları ve Otantikliğin Özgecilik Üzerindeki Yordayıcı Gücünün İncelenmesi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/8 Summer 2013, p. 2291-2302, Ankara-Turkey