"Mantıku't-tayr" konusunda Türkçe eser yazan şairlerden biri de Mevlana Hace Kadı Peyvendî Rızayi olup, onun yazdığı "Kuş Dili" destanının bilinen tek el yazması nüshası 127 numara ile Özbekistan Cumhuriyeti Ali Şir Nevaî devlet Edebiyat Müzesinde korunmaktadır. İşbu makalede Mevlana Hace Kadı Peyvendî Rızayi ve onun "Kuş Dili" eserinin edebiyat ve dil açısından neredeyse hiç incelenmediğini dikkate alarak adı geçen destanın ideolojik ve edebî özelliklerini incelemek vasıtasıyla onun kendine özgü bir eser olduğunu, onun dışında edebî geleneklerin ürünü olarak vücuda getirildiğini mukayeseli ve metinsel kritik incelemeyle gün yüzüne çıkarmayı amaçladık. Bunun dışında müellif ve eserinin Türk tasavvuf edebiyatı tarihinde taşıdığı önemi göstermeyi planladık. Eserin elimizde bulunan nüshası Kadı Muhammed Musa bin elMüstefid tarafından Arif bin Sultanali el-Hivekî nüshasına dayanarak hicri 1232 yılında istinsah edilmiştir. Hace Kadı Peyvendî Rızayi'nin "Kuş Dili" destanında toplam 156 başlık mevcuttur. Bunların 66 adedi yeni bir bölümün başlığıysa, 33 adedi hikâye adlarından ibarettir. 53 başlık Kur'an-ı Kerim ayetlerinden ve hadislerden iktibas olarak Arapça şekliye verilmiştir. Bütün başlıklar kırmızı mürekkep ile belirtilmiştir. Destan toplam 8474 mısra, 4237 beyitten ibarettir. Rızayi konunun beyan edilmesinde kendine özgü bir yöntem edinmiş, mecazî yorumlama yoluyla anlatmıştır. O tasavvufî ve felsefî meseleleri kuş karakterleri vasıtasıyla göstermiştir. Rızayi, gaybın şehadeti yolunda insanın kemalat aşamalarından geçmesi ve Hakkın visaline ermesini kuş karakterleriyle anlatmayı destanı yazmadaki başlıca amaç edinmiştir. Müellif kuşların örneğinde insan karakterini tasavvur etmek gerektiğini betimlemiştir. Rızayi eserin süjesinde Doğu halk masallarında bulunan motifler ve İslam ile ilgili rivayetlerin anlamı ve bunlarda yer alan olayların tarihinden başarılı bir şekilde istifade ederek yeni bir hikâyeler yazmayı denemiş, böylece eserin kendine özgü olmasını sağlamıştır

Farid al-Din Attar, enlightening the allegorical meaning of the work by Ghazzali, concretizes the images of birds and through their allegorical images determines the status and people’s position in society. It is important that Farid al-Din Attar introduces into his work Hudhud’s figure, wherein this figure is not existing in Ghazzali’s work as one of the main allegorical character. Gulshahri is the first poet who wrote Dastan in Turkic language, inspired by the Farid al-Din Attar’s poem – “Mantiq al-tayr”. In his poem “Mantiq al-tayr” (written in 1317), along with the traditional narrative plot, introduced a number of new ideas and scenes representing poem as an original work. Riza’s poem “The Language of Birds” has a total of 156 titles, 66 of them are the names of the main parts, and make up 33 names of stories; 53 header consist of extracts (sura’s from the Koran and Hadith). All titles are highlighted and written by surkh. Dastan consists of 8474 Misras, 4237 bayts. The article investigates an allegorical poem “The Language of Birds” a little-known Uzbek poet Payvandi Rizai, the only manuscript which is kept in the Alisher Navai State museum of Literature of the Academy of Sciences of Uzbekistan. As a result of research, the author comes to the conclusion that the kind of creative interpretation of the poem, and the new artistic display nominated there, all this is the result of creativity artistic creation of Rizai