1980 SONRASI TÜRK HİKÂYECİLİĞİNDE KİŞİ(LER) TİPOLOJİSİ

Tanzimat'tan sonra Batı tarzı hikâye formu ile tanışan Türk hikâyeciliği aradan geçen yaklaşık yüz yıllık bir süreçte gerek tema gerek biçim olarak kendisini sürekli geliştirir ve yeniler. Edebiyatın içinde oluştuğu toplumun sosyal ve siyasî hayatından bağımsız olamayacağı düşünüldüğünde toplumdaki önemli siyasî gelişmelerin Türk edebiyatı üzerinde etkili olduğu kabul edilen bir gerçektir. 12 Eylül 1980 askerî darbesi, Türk toplumunda büyük kırılmalar meydana getiren siyasî bir olaydır. Gerek askeri darbe gerekse modernizmin bu yıllarda hız kazanarak toplum hayatında büyük değişiklikler meydana getirmesi edebî eserleri de şekillendiren bir unsurdur. 1980 sonrası yazılan hikâyelerde kişiler de devrin genel görünümünü yansıtan özelliklere sahiptir. Yalnız, bunalmış, sıkılmış ve tutunamayan karakterler, fizikî ve psikolojik özellikleri ile yeni bir insan modelini oluşturur. Karakterler içe dönük yapılarıyla, kendi kendilerine yaptıkları konuşmalarla zamana başkaldırırlar. Yenilmiş, kaybetmiş karakterler kimi zaman geçmişleriyle avunurlar kimi zaman da kendi varlıklarını sorgulayarak intihar etmek isterler. Modernizmin etkisi ile geçmişi reddeden karakterler bir boşluğa düşerek köksüzleşirken geçmişe bağlanmayı tercih eden karakterler ise yeni duruma ayak uyduramazlar. Bu çalışmada 1980 sonrası Türk hikâyesinde örnekleri verilen modern hikâye, post-modern-hikâye, dinîgeleneksel konulu hikâyeler, toplumcu gerçekçi hikâye ve küçürek öykülerde görülen kişilerin karakteristik özellikleri ortaya konularak oluşturulan yeni insan modelinin özellikleri açıklanmaya çalışılacaktır. Çalışmada hikâye kişilerinden yola çıkılarak toplumsal yapının da özelliklerine vurgu yapılacaktır. Genel özellikleri belirlenen dönem hikâyesinin kişi(ler) tipolojisi bu alanda yapılacak çalışmalara da ışık tutacaktır

TYPOLOGY OF PERSON(S) IN TURKISH SHORT STORIES AFTER 1980s

Turkish short stories having met Western-style after Tanzimat Reform Era have continued to develop both thematically and stylistically during the centennial period. Considering the fact that literature cannot be separated from social and political concerns of the related community, the impact of important historical events can be observed in Turkish literature. 1980 coup d'etat is a political event that deeply affects Turkey. Both the military coup and the fact that modernism resulted in fundamental changes indicated remarkable influences on literary works. In short stories written after 1980s, characters display some features reflecting political situation of Turkey. As people are becoming lonely, bored and crushed, they represent modern human beings with their peculiar physiological and psychological features. They rebel against the time by inner speeches and their introvert features. Defeated, lost people sometimes resort to their past for relief and other times they want to commit suicide by questioning their ways of living. With the effect of modernism, whereas some characters become depressed by preferring separation from their past, some others who prefer to be strictly connected to their past cannot keep up with this new situation. In the present study, given as an example in Turkish history after 1980 modern story, post-modern story, story in religion traditions context, socialist people seen in a realistic story and short-short stories created by putting forward characteristics will be explained features of the new model of man. In this study, the social structure starting from the story to the people will be highlighted features. General typology of person(s) stories will hopefully shed light on the other literary Works to be done in this field

PDF

___

Aktaş, Şerif (2000). Roman Sanatı ve İncelemesine Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
Aktunç, Hulki (1989). Bir Yer Göstericinin Hayatı, İstanbul: Afa Yayıncılık
Aktunç, Hulki (1998). Güz Her Şeyi Bilir, İstanbul: Oğlak Yayıncılık
Apaydın, Mustafa (2003). Osman Cemal Kaygılı’nın Hikâyeleri Üzerinde Bir İnceleme, Adana: Baki Kitabevi.
Armaner, Türker (1997). Kıyısız, İstanbul: Metis Yayınları
Arslan, Adem (2014). “Mustafa Kutlu’nun ‘Bu Böyledir’ ve Yıldız Ramazanoğlu’nun ‘Mehtap’ Adlı Hikâyeleri Üzerine Bir İnceleme”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 9/3 Winter, ANKARA/TURKEY, p. 123-132
Atılgan, Yusuf (1992). Eylemci, İstanbul: Simavi Yayınları
Aydemir, Mustafa (2014). “Rasim Özdenören’in Öykülerinde Varoluşçuluğun İzleri”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 9/6 Spring, ANKARA/TURKEY, p. 97-115
Ayvaz, Sezer Ateş (1988). Aynalarda Yaz, İstanbul: Afa Yayıncılık
Bachelard, Gaston (2008) Uzamın Poetikası, İstanbul: İthaki.
Bahtin, Mihail (2005). Sanat ve Sorumluluk, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Barbarosoğlu, Nalan (1996). Ne Kadar da Güzeldir Gitmek, İstanbul: Oğlak Yayıncılık
Başarır, Başar (1996). Eski Şehrin Ayazı, İstanbul: Era Yayıncılık
Baysal, Faik (1998). Elleri Sesinin Rengindeydi, İstanbul: Can Yayınları
Bekiroğlu, Nazan (1997). Nun Masalları, İstanbul: Dergâh Yayınları
Bener, Vüs'at O. (1993). Siyah-Beyaz, İstanbul: YKY
Bener, Vüs'at O. (1998). Kara Tren, İstanbul: İletişim Yayınları
Bozfırat, Ayhan (1980). Sokak Lambaları, İstanbul: Okar Yayınları
Burak, Sevim (1982). Afrika Dansı, İstanbul: Adam Yayınları
Celal, Peride (1999). Melahat Hanımın Düzenli Yaşamı, İstanbul: Can Yayınları
Ceyhun, Demirtaş (1987). Eylül Öyküleri, İstanbul: Cem Yayınevi
Çetişli, İsmail (2004). Memduh Şevket Esendal, (1. Baskı), İstanbul: Akçağ.
Çokum, Sevinç (1993). Bir Eski Sokak Sesi, İstanbul: Ötüken Neşriyat
Duru, Orhan (1996). Sarmal, İstanbul: YKY
Edgü, Ferit (1995). Doğu Öyküleri, İstanbul: YKY
Edgü, Ferit (1999). İşte Deniz, Maria, İstanbul: YKY
Erdoğan, Aslı (1996). Mucizevi Mandarin, İstanbul: Mitos Yayınları
Erol, Kemal (2013). “1980 Sonrası Türk Öykücülüğünde Cemil Kavukçu ve Temmuz Suçlu Adlı Öykü Kitabının Tutunamayan Karakterlerinde Kimlik Bunalımı”, Turkısh Studies – International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, V. 8/13 Fall, p. 867 – 883, Ankara.
Forster, Edward Morgan (2001). Roman Sanatı, (Çev. Aytür, Ü.), İstanbul: Adam Yayınları.
Gürsel, Nedim (1986). Sevgilim İstanbul, İstanbul: Can Yayınları
Haksal, Ali Haydar (1986). Evdeki Yabancı, İstanbul: Akabe Yayınları
Haksal, Ali Haydar (1987). Sesim Bana Yetmiyor, İstanbul: Yedi İklim Yayınları
Horney, Karen (1994). Psikanalizde Yeni Yollar, (Çev.: Selçuk Budak), (1. Baskı), Ankara: Öteki Yayınları.
İleri, Selim (1980). Bir Denizin Eteklerinde, İstanbul: Everest Yayınları
İplikçi, Müge (1998). Perende, İstanbul: İletişim Yayınları
Joyce, James (1983). Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi, (Çev. Belge M.) İstanbul: Birikim Yay., 2. Basım.
Karasu, Bilge (1982). Kısmet Büfesi, İstanbul: Metis Yayınları
Kavukçu, Cemil (1997). Bilinen Bir Sokakta Kaybolmak, İstanbul: Can Yayınları
Kavukçu, Cemil (1999). Dört Duvar Beş Pencere, İstanbul: Can Yayınları
Kavukçu, Cemil (1990). Temmuz Suçlu, İstanbul: Varlık Yayınları
Kayacan, Feyyaz (1987). Bir Deli Değilin Defteri, İstanbul: Eleştiri Yayınları
Kaygusuz, Sema (1997). Ortadan Yarısından, İstanbul: Can Yayınları
Kierkegaard, Soren (2001). Ölümcül Hastalık Umutsuzluk (Çev. Yakupoğlu, M. M.), İstanbul: Ayrıntı Yay.
Körpe, Dost (1993). Zaman Sona Ermeli, İstanbul: Era Yayıncılık
Kusenberg, Kurt (2004). “Kısa öykü üzerine” (Ali Osman Öztürk, Çev.) Adam Öykü, 52,
Kutlu, Mustafa (1981). Yoksulluk İçimizde, İstanbul: Dergâh Yayınları
Kutlu, Mustafa (1987). Bu Böyledir, İstanbul: Dergâh Yayınları
Lekesiz, Ömer (2005). “1980 – 2000 Yılları Arasında Türk Öykücülüğü”, Hece Öykü/Dosya: Seksen Sonrası Türk Öykücülüğü 2, S.9.
Meriç, Nezihe (1998). Toplu Öyküleri I, İstanbul: YKY
Moran, Berna (1982). “Roman tip olgusu ve tipin işlevi” (Soruşturma: Z.Karabay), Yazko
Mungan, Murat (1985). Son İstanbul, İstanbul: Uçurum Yayıncılık
Mungan, Murat (1986). Cenk Hikâyeleri, İstanbul: Remzi Kitabevi
Mungan, Murat (1987). Kırk Oda, İstanbul: Remzi Kitabevi
Mungan, Murat (1989). Lal Masalları, İstanbul: Remzi Kitabevi
Mungan, Murat (1994). Kaf Dağının Önü, İstanbul: Metis Yayınları
Mungan, Murat (1999). Üç Aynalı Kırk Oda, İstanbul: Metis Yayınları
Öz, Erdal (1987). Havada Kar Sesi Var, İstanbul: Can Yayınları
Özlü, Demir (1980). Aşk ve Poster, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları
Özlü, Demir (1988). Stockholm Öyküleri, İstanbul: Ada Yayınları
Öztaş, Mahir (1987). Ay Gözetleme Komitesi, İstanbul: Çizgi Yayıncılık
Özyalçıner, Adnan (1983). Panayır / Sur, İstanbul: YKY
Paşalı, Melek (1997). Hayâl Günlüğü, İstanbul: Kaknüs Yayınları
Saçlıoğlu, Mehmet Zaman (1997). Beş Ada, İstanbul: Can Yayınları
Sancak, Jale (1989). Bu Gece Pera'da, İstanbul: Can Yayınları
Sancak, Jale (1993). Bahçedeki Tuhaf Adam, İstanbul: Can Yayınları
Su, Hüseyin (1998). Gülşefdeli Yemeni, Ankara: Hece Yayınları
Su, Hüseyin (1999). Ana Üşümesi, Ankara: Hece Yayınları
Şipal, Kâmuran (1998). Köpek İstasyonu, İstanbul: Cem Yayınevi
Tekin, Mehmet (2011). Roman Sanatı, İstanbul: Ötüken Yayınları.
Tosun, Necati (2011). Modern Öykü Kuramı, Ankara: Hece Yayınları.
Tunç, Ayfer (1989). Evvelotel / Saklı, İstanbul: Cem Yayınevi
Tunç, Ayfer (1996). Mağara Arkadaşları, İstanbul: YKY
Uyar, Tomris (1983). Gece Gezen Kızlar, İstanbul: Can Yayınları
Uyar, Tomris (1985). Dön Geri Bak, İstanbul: Can Yayınları
Uyar, Tomris (1992). Otuzların Kadını, İstanbul: Can Yayınları
Yalçın, Murat (1995). Aşkımumya, İstanbul: YKY
Yula, Özen (1993). Öbür Dünya Bilgisi, İstanbul: İletişim Yayınları
Yücel, Tahsin (1989). Aykırı Öyküler, İstanbul: Can Yayınları