19677

KAZAK TÜRKÇESİNDE ORGAN VE VÜCUT BÖLÜMLERİNE İLİŞKİN ADLARLA OLUŞTURULAN BİTKİ ADLANDIRMALARI

Kazak Türkçesi söz varlığı içerisinde bitki adlandırmaları oldukça zengin bir yere sahiptir. Ancak bu alanla ilgili araştırma yapılmamış olması adbilimi açısından bir eksikliktir. Hem adbilim alanında bu söz varlığı zenginliğinin ortaya çıkarılması hem de bu eksikliğin giderilmesi amacıyla bu çalışma hazırlanmıştır. Araştırmaya kaynaklık eden eser B. Kaliyev tarafından, 2012 yılında hazırlanan Ösimdik Atavlarının Tüsindirme Sözdigi adlı açıklamalı sözlük çalışmasıdır. Bu sözlüğün yazarı hayatı boyunca Kazakistan'ın farklı bölgelerini bizzat dolaşarak bitki adları üzerine derleme yaptığından ve birçok kaynağı incelediğinden bahsetmektedir. Bu açıdan bakıldığında eser sadece yazı dilindeki bitki adlandırmalarını değil, aynı zamanda ağız ve şivelerde geçen adlandırmaları da kapsamaktadır. Bu bağlamda, hazırlanan bu çalışmayla Kazak lehçesinin ağız ve şivelerinde geçen bitki adlandırmalarına da ulaşılabilmektedir. Çalışma oluşturulurken yukarıda adı geçen eserden yararlanılmıştır. Eserde geçen organ ve vücut bölümlerine ilişkin adlardan hareketle oluşturulan bitki adlandırmaları tespit edilmiş ve elde edilen söz varlığı ortaya çıkarılarak incelenmiştir. Söz varlığı ele alınarak bitki adlarında geçen kelimelerin tasnifi yapılmış ve inceleme sonucunda Kazak oluşturulduğuna dair tespitlerde bulunulmuştur. Bitki adlarının oluşturulmasında Kazak Türkçesi ve Türkiye Türkçesindeki benzerlikler ve farklılıklara dikkat çekilmiştir. Farklı coğrafyalarda yaşanılsada bu iki toplumun ortak bir dil sistemi ve ortak bir kültüre sahip olduğu, bu çalışmayla bir kez daha kanıtlanmakla beraber Kazak Türkleri ve Türkiye Türkleri arasında ortak bir adlandırma sisteminin bulunduğu görülmektedir. Bitki adları söz varlığının ortaya çıkarılması ise dil bilimi alanında yapılan çalışmalara katkı sağlayacaktır

PLANT NAMES GENERATED WITH NAMES RELATED TO ORGANS AND BODY PARTS IN KAZAKH TURKISH

Plant names have a considerably rich place in vocabulary of Kazakh Turkish. However, no research has been performed regarding this subject and it is a lack of onomatology. This study is prepared for the purpose of both revealing this richness of vocabulary in onomatology field and removing this lack. Resource work of study is annotative dictionary named Ösimdik Atavlarının Tüsindirme Sözdigi prepared in 2012 by B. Kaliyev. The writer of this dictionary states that he has made a compilation upon plant names and examined a lot of resources by traveling different regions of Kazakhstan in person throughout his life. From this perspective, this work includes plant names not only in written language, but also in dialects and accents. In this context, it can be reached with this prepared study to plant names in dialects and accents of Kazakh dialect. Abovementioned work is utilized during creation of the study. It is determined the plant names created with reference to names related to organs and body parts in that work and the obtained vocabulary is uncovered and examined. Words are classified which are referred in plant names by considering the classification and as a result of the examination it is observed regarding in which ways plant names are created in Kazakh Turkish. Similarities and differences between Kazakh Turkish and Turkey Turkish caught the attention in creation of plant names. Even if they live in different geographies, it is proven one more time that these two societies have a common language system and common culture; it can be seen that there is a common naming system between Kazakh Turks and Turkey Turks. Revealing the vocabulary of plant names will provide contribution to the studies performed in the field of Linguistics

PDF

___

Alkayış, F. (2007). Türkiye Türkçesinde Bitki Adları, (Yayımlanmamış DoktoraTezi), Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Baytop, T. (2007). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları, 3. Baskı.
Doğan, L. (2005). “Türk Dilinde Organ Adları Üzerine Bir İnceleme -Ana ve Ara Temel Kelimeler”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 6, S. 1, Edirne, s. 141- 163.
Ergene, O. (2014). “Türkiye Türkçesinin Söz Varlığında Hayvan Adlarının Organ Adlarıyla Ya da Vücut Bölümlerine İlişkin Adlarla Oluşturduğu Deyim Aktarması Örnekleri” Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/6 Spring, Ankara: s. 319-365.
Januzakov, T. (1999). Kazak Tilinin Sözdigi, Ulttık Gılım Akademiyası A. Baytursınulı Atındagı Til Bilimi İnstituti, Almatı: Dayk- Press Baspası.
Kaliyev, B. (2012). Ösimdik Atavlarının Tüsindirme sözdigi, Almatı: Sardar Baspa Üyi.
Kaplankıran, D. (2016). “Kazak Türkçesinde Hayvan Adlarıyla Oluşturulan Bitki Adlandırmaları Üzerine” Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(3), Erzurum: s. 1161-1181.
Koç, K., Bayniyazov, A., Başkapan, V. (2003). Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları.
Mustafayev, E., Şerbinin, V. G. (1995). Büyük Rusça Türkçe Sözlük, İstanbul: Multılıngual Yabancı Dil Yayınları.
Önler, Z. (2004). “XIV.-XV. Yüzyıl Tıp Metinlerinde Türkçe Bitki Adları”, Kebikeç S. 18, İstanbul, s. 273-301.
Öztürk, F. (2005). “Kutadgu Bilig’de Bitki Adları” Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal o f Turkish World Studies, C: VI, S. 1, İzmir, s. 201-208.
Sızdıkoboy, R. G., Husayın, K. Ş. (2001). Kazahsko- Russkiy Slovar, A. Baytursınulı Adındagı Til Bilimi İnstituti, Almatı: Dayk- Press Baspası.
Şahin, H. (2007). “Câmi‘ü’l-Fürs Örneğinde XVI. Yüzyıl Bitki İsimleri”, Turkish Studies /Türkoloji Araştırmaları Volume 2/2 Spring, Ankara: s. 570-602.
Türk Dil Kurumu, Büyük Türkçe Sözlük, http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts ET: 22.07.2016.
Uçar, İ. (2013). “ “Kavram-Çağrışım-Kelime” Bağlamında Bitki Adlarına Anlam Bilimsel Bir Yaklaşım”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/1 Winter, Ankara: s. 2671-2683.
Uçar, İ. (2012). “Türkiye Türkçesinde Organ Adlarıyla Oluşturulmuş Bitki Adları”, TÜBAR-XXXII, s. 285-306.
Yüce, N., Oraltay, H., Pınar, S. (1984). Kazak Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Yayını.