KLASİK GÖRELE KEMENÇESİ’NİN SES HACMİNİN YÜKSELTİLMESİNE YÖNELİK DENEYSEL BİR ÇALIŞMA VE ORGANOLOJİ BİLİMİNE KATKILARI

Müzik kavramının ne zaman ve ne şekilde ortaya çıktığı konusunda kesin cevaplar olmasa da çalgıların muhtelifliğini, tarihlerini, yapım biçimlerini inceleyen bilim alanı olarak karşımıza çıkan Organoloji bilimi aynı zamanda tüm müzik enstrümanlarının aralarındaki benzerlikler ve farklı özelliklerini de dile getirir. Birçok kaynak, müzik tarihinin konuşma tarihi kadar eski olduğunu söyler. İnsanlık tarihinde musiki enstrümanları, gücünü halkların kültür ve medeniyetlerindeki ilerlemeleri de baz alarak inkişaf eder ve folklorik zenginliklerle ürünler ortaya çıkarıp, bunlardan en iyi şekillerde istifade etmeyi sağlar. Bu iş Karadeniz bölgesinde yöresel kemençenin ana vatanı sayılması sebebi ile onun yapısal ve intonasyon özellikleri de incelendiğinde kemençenin ses hacminin az olması, herhangi orkestra ve ya ansanbıllar da kullanamama ve dünya bestekarlarının eserlerini ve Türk bestekarlarının eserlerini icra etmede yaşanılan zorlukların ne kadar çok olduğunu göstermektedir. Yapılan bu çalışma ile bu zorlukların ortadan kaldırılması göz önünde bulundurulmuştur. Arkeolojik kazıntılarda elde edilmiş değişik tipli enstrümanlar her ne kadar eskilerin izlerinden bizlere haberler verse de artık bu veya başka enstrümanların yeni türlerini üretmek zorunlu hale gelmiştir. Tarihi menşei XIII ve XIV. Yüzyıla dayanan Klavisen'den esinlenerek ortaya çıkan piyano XVI. yüzyılda günümüzdeki formasına ulaşarak tuşlara bağlı bir mekanizmanın gövde üzerindeki tellere çarparak 88 sesin elde edilmesine kadar gelişme süreci göstermiştir. Bu gibi gelişmeleri diğer çalgı enstrümanların da görmek mümkündür. O halde klavisin'den sonra piyano daha da geliştirilerek tarihteki en önemli enstrümanlardan birisi haline geliyorsa, bizim çalgı aletlerinin doğuşları, üretilmesi, onların farklı kültürlerdeki değişim ve gelişimleri, farklı insan topluluklarının düşünce, fikir ve zenginliklerinden emele gelen bir sonuç olarak hafızalarımızda yer eder. Müzikal anlamda kulağa hitap etme insan zevkinin estetikliğe kavuşma ve haz duyusunun da istekleri beşeri medeniyeti birçok alanda ve müzikal anlamda çalgı aletlerinin ses güçlerinin çoğaltılmasına geliştirilmesine yönelik çalışmalar organolojik anlamda devamiyet arz etmiştir. Makalede, sonuç olarak aklımıza gelebilen tüm çalgı aletlerinin muhtelifliğinin yanı sıra farklı kültürlerin resim, müzik, sahne sanatlarıyla beraber diğer tüm sanatlarla iç içe olup üretim tekniklerinin ilerleyiş ve gelişimleri izlenilip takip edilerek çalışmalarımız devam etmiştir. Bir çalgı aletinin değerlendirilmesi söz konusu olduğunda onun müziksel özellikleri yanında diğer enstrümanlarla olan ilişkisi ve ahengi de araştırılır. Enstümanın kapasitesi, gücü, ses hacminin ne kadar olduğu, ne gibi işlevsel özelliklerinin olduğuna bakıp değerlendirilirken, gelecek nesile sağlam ve doğru anlamda, müzikal anlamda insanlığın tüm ihtiyaçlarına cevap verecek nitelikte imkanları sağlamak lazımdır. Karadeniz kemençesi hakkında da düşünmemiz ve bu enstrümanın inkişafı için çalışmalar başlatarak yeni ve ses hacmi yüksek bir kemençe üretip, istifadeye vermek, onun için eserler yazarak kendi kabuğundan çıkarmak gerekmektedir. Yapılan bu çalışma Karadeniz bölgesinde kemençenin yeni teknik imkânlara sahip, üç telli bir buçuk oktavlık ses hacminden, üç oktavlık ses hacmine kavuşmasında önemli sayılacak birinci aşamalardandır. Ses hacminin yükseltilmesine yönelik ilk yapılan ve bir tel arttırdığımız öreneğimizden tam sonuç alamamamız bizi son yapacağımız kemençe üzerinde çalışmaya yöneltmiştir. Son kemençede ses hacmi olarak üç oktavı yakalamanın ve artık bir orkestra enstrümanı haline gelmenin, Dünya bestekarları ve Türk bestekarlarının eserlerini icra edebilecek düzeye gelerek bu anlamda Türkiyede artık Karadeniz kemençesininde aşama kat edip gelişme sürecine girdiğini kanıtlamış bulunmanın sevincini yaşıyoruz. Kemençenin intonasyon özellikleri ve diğer yapılacak gelişim ve değişimlerini de makam akort sistemlerini oturtmak üzere çalışmalar devam etmektedir

AN EXPERIMENTAL STUDY FOR INCREASING THE SOUND VOLUME OF CLASSICAL GORELE KEMENÇHE AND ITS CONTRIBUTIONS TO ORGANOLOGY

Organology is the scientific method which examines the diversity, history and production ways of the musical instruments; and also determines the similarities and differences between all musical instruments. Musical instruments are the most effective expression tools to the people; they reflect culture and civilization of the people, and the richness of folklore. They also undertake the task of being a showcase in many parts of the world. Musical instruments in the history of mankind, take their power from the progress of culture and civilization; create products with folkloric richness, and benefit them in the best way. In the later stages of the history, civilizations invented various melodies, rhythmic sounds, instruments with different sounds; and promote their new musical instruments by performing. Invented instruments has continued further progress the day goes by, update studies has continued. Even though archaeological remains give old informations about different type of instruments, now it has become necessary to produce new types of these or other instruments. In XIII. and XIV. Century piano emerged inspired by Klavisen, and in XVI. century, this instrument reached its current format which allows to obtain the 88 sound by using a mechanism for multiplying the wires connected to the keys and trunk. This kind of developments can be seen in other musical instruments too. Some of the principle issues while training or performing any musical instrument are: recognizing the musical instrument; knowing the technical possibilities when working with it; training on the coordination of the hand and performing the pieces in different styles which created by classic or contemporary composers. After Klavisin, the development of piano has continued and piano has become one of the most important instrument in history. Likewise, we need to think about the Black Sea kemenche and need tost art working for progress of this instrument. We also need to produce a new kemenche with high sound volume. We need to write new pieces for it; because it is necessary to remove this instrument from its shell. In this study, Black Sea kemenche which has three-wires and one and half octaves of sound volume capacity has been studied for restoring it to three-octaves sound volüme capacity. This research explores new technical possibilities for the kemenche, and this is the first phase of the study which is important for the area

___

  • A., Saadet, (2002). Azerbaycan Halk Çalgı Aletleri (Musikişünaslık Organoloji Tathkikat). Bakü: Adiloğlu Neşriyatı, s. 231,232
  • ABBASGULU, N. (2004). Azerbaycan Çalgı Aletlerinin İzahlı Lugatı. Azerbaycan Medeniyet Nazirliği Musiki Tahsili Üzre Tedris MetodikaKabinetinin Ders Vesaiti , Bakü, s.100
  • AKAT Abdullah (2012). Doğu Karadeniz Bölgesinde Çepniler ve Müzik Serander yayınları Trabzon s. 29
  • E.,Fuad, (2004). Musiki Aletlerimizin Adları Oku Tar. Tefekkür Neşriyat Poligrafiya Merkezi, Bakü, s.15
  • EVEZ, R. (1975). Azerbaycan Halk Çalgı Aletleri. Bakü: İşıg Neşriyatı, s. 27
  • GÜNAY Hayrettin (1998). Giresun Kültür Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Mega Basım Yayın. s.471-478