KAVRAM SÖZLÜKLERİYLE İLGİLİ TERMİNOLOJİ ÜZERİNE

Türk dilinde kavram sözlükleri; adbilimsel sözlükler, düzensel sözlükler, sistematik sözlükler, konusal sözlükler, konu tasnifli sözlükler, tematik sözlükler gibi farklı şekillerde adlandırılırken yabancı dillerde de çeşitli terimlerle karşılanmaktadır. Anlamına göre düzenlenen sözlükler olarak da değerlendirilen bu tür sözlükler, alfabetik olmayan (nonalphabetical), kavramsal (conceptual), ideografik (ideographic), ideolojik (ideological), nosyonal (notional), onomasiolojik (onomasiological), semantik (semantic), sistematik (systematic), tematik (thematic), konusal (topical) sözlük veya thesaurus, leksikon (lexicon) gibi adlarla yabancı dillerde karşılık bulmaktadır. Söz konusu sözlüklerle ilgili terim çokluğu, özellikle bu alanda çalışma yapmak isteyen araştırmacılar için de istenilen bilgiye ulaşma açısından bazı sıkıntılara sebep olmaktadır. Bu makalede, özellikle yabancı kaynaklardan yararlanılarak hangi ülkelerde hangi terimin daha yaygın olarak kullanıldığı, bu sözlüklere bu adların veriliş sebepleri belirtilmiştir. Kavram sözlükleriyle ilgili meydana gelen terim karmaşası yanında bu sözlüklerin çeşitlere ayrılması konusunda da farklı görüşlerin olması, ayrı bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Kavramdan veya anlamdan kelimeye doğru giden, alfabetik olmayan ve çeşitli adlarla anılan kavram sözlüklerinin, oluşturulmasındaki bazı farklı yöntemler düşünülerek kimi sözlük bilimciler tarafından çeşitlere veya alt bölümlere ayrılıp buna göre adlandırıldığı da görülmüştür. Yazıda bu görüşler de ele alınıp değerlendirmeler yapılmış ve çeşitlere ayrılan söz konusu sözlükler arasında ne gibi farkların olduğuna da kısaca değinilmiştir. Sonuç bölümünde ise Türk dilinde yaygın şekilde görülen terim karmaşasının yaşanmaması için kavram sözlüğü teriminin neden tercih edildiği açıklanarak konu aydınlatılmaya çalışılmıştır

THE TERMINOLOGY RELATED TO THE CONCEPTUAL DICTIONARIES

The conceptual dictionaries in Turkish, which are called as onomasiological dictionaries, compositional dictionaries, systematical dictionaries, topical dictionaries, issue classified dictionaries, thematical dictionaries, are named with different terms in foreign languages as well. These kind of dictionaries, which are also considered according to their meanings, are equivalence with in foreign languages such as non-alphabetical, conceptual, ideographic, ideological, notional, onomasiological, semantic, systematic, thematic, topical or thesaurus, lexicon. The multiplicity of those terms mentioned above causes some problems when researchers especially who wish to have the information study in this domain. In this article, the term which is more commonly used in which countries and the reasons for why the dictionaries are named by the help of the foreign literature in particular. Besides the term conflicts about the conceptual dictionaries, also having different opinions on categorization of those dictionaries are occured as an another problem. It is seen that those dictionaries are divided into types or sub-sections by some lexicologists, thinking some different methods on comprising conceptual dictionaries which are nonalphabetical and called with various names reffering from term or meaning to word. In this article, these opinions are considered and then, evaluated, and the differences existing in those dictionaries divided into different types are mentioned briefly. As for in conclusion, by explaining the reason of using the conceptual dictionary term in order to avoid the terminological conflicts which are commonly occured in Turkish

PDF

___

AKSAN, Doğan (2009), Her Yönüyle Dil: Ana Çizgileriyle Dilbilim, Cilt I,II,III, Ankara, TDK Yayınları.
ARSLAN, Mustafa (2013), “Türk Dil Kurumu Kütüphanesi Yz. A. 210 Numarada Kayıtlı Lügat Mecmuası Üzerine Bir Değerlendirme/An Assessment On Dictıonary Corpus Registered On Yz. A 210 Turk Dil Kurumu Library” TURKİSH STUDİES - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic- ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Âmil Çelebioğlu Armağanı), Volume 8/1, Winter 2013, www.turkishstudies.net, Doi Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4563, s. 579-600.
BAŞKAN, Özcan (2003), Bildirişim, İstanbul, Multilingual.
BÉJOİNT, Henri (2004), Modern Lexicography: An Introduction, New York, Oxford University Press.
BÉJOİNT, Henri (2010), The Lexicography of English: from origins to present, New York, Oxford University Press.
BURKHANOV, Igor (1999), Linguistic Foundations of Ideography, Poland, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej Rzeszów.
ÇETİN, Abdülbaki (2006), “Ahmed-i Dâî'nin Farsça Öğretmek Amacıyla Yazdığı Bir Eser: Müfredât”, SÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Konya, Sayı 20, Güz, 2006, s. 113-128. (Erişim) http//turkoloji.cu.edu.tr, 27.07.2013.
FİLİZOK, Rıza (2001), Anlam Analizine Giriş, İzmir, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını.
HARTMANN, R.R.K., JAMES, Gregory (1998), Dictionary of Lexicography, London and New York, Routledge.
HÜLLEN, Werner (2004), “English Onomasiological Dictionary and Thesauri”, Edited By HÜLLEN, Werner, A History of Roget’s Thesaurus, New York, Oxford University Press.
HÜLLEN, Werner (1999), English Dictionaries, 800-1700 The Topical Tradition, New York, Oxford University Press.
İMER, Kâmile, KOCAMAN, Ahmet, ÖZSOY, A. Sumru (2011), Dilbilim Sözlüğü, İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
LEHMANN, Christian, “Onomasiological dictionary” Lexicography, http://www.christian lehmann.eu/ling/ling_meth/ling_description/lexicography/index.html, (Erişim) 21.08.2014. Mahmud Fehmi El-Hicazi (2003), “Sözlük Yapımında Modern Akımlar” çev. A. Kazım Ürün,
NÜSHA Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, Ankara, Sayı 8, YIL: III, Kış 2003, s.157-172. (Erişim) http://www.doguedebiyati.com/nusha.html, 30.08.2010.
MORKOVKİN, V.V. (1970), Ideografiçeskie slovari, Moscow, Moscow University Press. (Erişim) http://rifmovnik.ru/ideog_book2.htm#3, 27.08.2010.
MUTLU, Hüseyin Kahraman (2009), “Türkçe Öğretiminde Sözlükçülük Tekniği Açısından Tematik Sözlükler/In Turkish Education Thematic Dictionaries from Dictionary Technics Point of View” TURKİSH STUDİES-International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic- ISSN: 1308-2140, (Sözlük Özel Sayısı), Volume 4/4, Summer 2009, www.turkishstudies.net, Doi Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.831, p. 814-822.
SIERRA, Gerardo (2000), “The onomasiological dictionary: a gap in lexicography” Euralex 2000 Proceedings, Part V: DICTIONARY MAKING: SPECIAL TYPES OF INFORMATION, p. 223-235, http://www.euralex.org/elx_proceedings/Euralex2000/027_Gerardo%20
SIERRA_The%20onomasiological%20dictionary_a%20gap%20in%20lexicography.pdf, (Erişim) 21.08.2014.
SİNAN, Ahmet Turan, DEMİR, Sezgin (2010), “Dil Bilimini Sevdiren Adam: Prof. Dr. Doğan Aksan (1929-2010)/The Man Had Linguistics Liked: Prof. Dr. Doğan Aksan (1929-2010)”
TURKİSH STUDİES-International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic- ISSN: 1303-9199, (Türkçede Dilbilim Çalışmaları), Volume 5/4 Fall 2010, www.turkishstudies.net, Doi Number:http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1774, p. 639-662.
STERKENBURG, Piet van (2003), A Practical Guide to Lexicography, Philadelphia, PA, USA, John Benjamins Publishing Company, http://site.ebrary.com/lib/ankarauniv/Doc?id= 10040043&ppg=56. (Erişim) 09.08.2010.
SVENSÉN, Bo (2009), A Handbook of Lexicography: the theory and practice of dictionarymaking, New York, Cambridge University Press.
ŞİMÇUK, E. G. (2009), Russkaya leksikografiya, Moskova: ACADEMİA.
ÖZ, Yusuf (2010), Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler, Ankara, TDK Yayınları.
USER, Hatice Şirin (2010), Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları-Söz Varlığı İncelemesi, Konya, Kömen Yayınları, 2. bs.
YAVUZARSLAN, Paşa (2009), Osmanlı Dönemi Türk Sözlükçülüğü, Ankara, Tiydem Yayıncılık