KAVL-İ KADÎM VE KAVL-İ CEDÎD AYRIMININ İMAM ŞÂFİÎ’NİN USÛL ANLAYIŞINA YANSIMASI

İmam Şâfiî’nin farklı içtihat metotlarına sahip pek çok âlimle buluşması ve örf ve kültür bakımından değişik birçok muhitte dolaşması, daha önce muttali olmadığı bir takım hadislerden haberdar olması içtihat düşüncesi üzerinde önemli etkisi olmuştur. Bu durum onun pek çok içtihadî düşüncesini değiştirmesine neden olmuştur. Sözü edilen değişim onun füru anlayışına has bir durum olarak görünse de usûl düşüncesine de yansıması olmuştur. Bu bağlamda genel olarak Mısır öncesi görüşlerine kavl-i kadîm veya mezheb-i kadîm, Mısır sonrası düşüncelerine ise kavl-i cedîd veya mezheb-i cedîd denilmiştir. İmam Şâfiî’nin hukuk düşüncesinde önemli bir dönüm noktasını teşkil eden söz konusu ayrımının yansıması, Sahâbe kavlinin hücciyeti, sahâbînin “bu sünnettendir” ifadesinin delil değeri, sahâbe sözünün kıyasa öncelenmesi ve âmmı tahsis etmesi, Medine ehlinin uygulamasının hücciyeti, tâbiîn mürsellerinin deli oluşu ve mesâlih-i mürselenin hücciyeti gibi usûl meselelerinde olmuştur. Konunun daha sağlıklı bir şekilde anlaşılması adına önce imam Şâfiî mezhebinde kadîm ve cedîd olgusu ana hatlarıyla irdelenmeye gayret edilecektir. Ardından imam Şâfiî’nin kadîm mezhebinde sözü edilen konulara yaklaşımı incelenecek, bu yaklaşımına önceki müçtehitlerden hangisinin etkisi olduğu belirtilmeye çalışılacaktır. Cedîd görüşünde bahsi geçen kadîm usûl görüşlerinden hangisinden vazgeçtiği, hangisiyle amel etmeye devam ettiği tespit edilmeye çalışılacaktır. Ayrıca onun kadîm usûl görüşlerine ilişkin sonraki usûlcülerin düşünce ve tespitlerine de yer verilecektir.

THE DISTINCITION OF OLD DOCTRINE NEW DOCTRINE ON REFLECTION OF IMAM SHAFI'S THOUGHT

Imam Shafi'i's meeting with many scholars who have different interpretation methods and moving around in many different regions in terms of tradition and culture has been an important influence on his thought. This has caused Shafi'i to change or rearrange many thoughts. In this context, in general Shafi'i's pre-Egyptian views are called old doctrine and post-Egyptian ones are new. Though the mentioned change is not as intense as it is in fiqh, his method is reflected in his thoughts. It is determined that Shafi'i is influenced by the difference between the old doctrine and the new doctrine which constitutes an important turning point in the opinion of Şafi'i in the opinion of the following methods: The formation of the evidence of the companionship, the sunnah of the companions of the companion, the introduction and general allocation of the word "sahâbe",The medina has to work with the consensus of Ehlin, the value of the evidence of hadiths conveyed by tâbiîn and the source value of masalih-i mursala. In order to better understand the subject in the study, it will first be tried to examine the old and new phenomena in the Shafi'i sect. Subsequently, Shafi'i's approach to the issues referred to in the old sect will be examined, and it will be attempted to indicate which of the previous scholars influenced this approach. it will try to determine which one of the old ways of betting in the new view has given up and continues to act with which. Moreover, according to its old methodical viewpoints, the opinions and the patients of the later methodolist will also be included.

PDF

___

‘Accâc el-Hatîb, M. (2006). Usûlü’l-hadîs. Beyrut: Dâru’l-fikr.
Akay, İ, (2018). Şâfiî usûl geleneğinde imam Şâfiî’ye muhalif usûlî görüşler, İstanbul: Ensar neşriyat.
Âmidî, A. (tsz). el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm (IV. cilt). (A. Afîfî, thk.)Beyrut: el-Mketebu’l-islâmî.
Apaydın, Y. (1990). Sahâbî sözünün hukuki değeri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı (4), Kayseri, ss. 323-353.
Askalânî, A. (1960). Fethu’l-bârî şerhu sahîhi’l-buhârî (XIII. cilt). Beyrut: Dâru’l-ma‘rife.
Askalânî, A.(1986). Tevâli’t-te’sîs li me‘âlî Muhammed b. İdrîs. (A. el-Kâdî, thk.) Beyrut: Dâru’l- kütübi’l-ilmiyye.
Aybakan. B. (2011). İmam Şâfiî ve fıkıh düşüncesinin mezhepleşmesi, İstanbul: İz yayıncılık.
Bâcî, S. (1996). el-İşâre ilâ ma‘rifeti’l-usûl ve’l-vicâze fî ma‘ne’d-delîl. (M. A. Ferkûs, thk.) Beyrut: Dâru’l-beşâiri’l-islâmiyye.
Bâcî, S. (2003). el-İşâre ilâ ma‘rifeti’l-usûl (M. Hasan-M. H. İsmail, thk.) Beyrut: Dâru’l-kütübi’l- ilmiyye.
Bağdâdî, A. (tsz). el-Kifâye fî ilmi’r-rivâye. (M. es-Sûrikî-i. el-Medenî, thk.) Medine: el- Mektebetü’l-ilmiye.
Bâkıllânî, M. (1998). et-Takrîb ve’l-irşadü’s-sağir (III. cilt). (A. Ebû Zenîd, thk.) yy.: Müessesetü’r- risâle.
Bedir, R. (2008). “er-Risâle”. XXXV, ss. 117-119. DİA, TDV yayınları.
Beyhakî, A. (1970). Menâkibu’ş-Şâfiî. (A. Sakar, thk.) Kahire: Mektebetu dari’t-türâs.
Beyhakî, A.(1991). Ma‘rifetü’s-sünen ve’l-âsâr (XV. cilt). (A. E. Kal‘acî, thk.) Beyrut: Dâru kuteybe.
Buğâ, M. (tsz). Eseru’l-edilleti’l-mühtalefi fîhâ. Dımaşk: Dâru’l-imâmi’l-buhârî.
Bûtî, R. (tsz). Davâbitu’l-maslaha fi’ş-şeri‘ati’l-islâmiyye. yy.: Müessesetü’risâle.
Candan, A. (2014). “İmam Şâfiî’nin kadîm görüşlerinin oluşum süreci ve cedîd görüşlerine geçişin temel nedenleri”. Gelenekselci ve modernist paradigmalar kıskacında imam Şâfiî, Araştırma yayınları, Cilt (47), ss. 473-516.
Cum‘e, A. (2004). Kavlü’s-sahâbî inde’l-usûliyyîn. Kahire: Dâru’r-risâle.
Cüveynî, A. (1934). Müğîsü’l-halk fî tercîhi’l-kavli’l-hakk. Kahire: el-Matba‘atü’l-mısriyye.
Cüveynî, A. (1996). Kitabu’t-telhîs fî usûli’l-fıkıh (III. cilt). (A. Nîbâlî-A. el-Ömerî, thk.) Beyrut: Dâru’l- beşâir’i-islâmiyye.
Cüveynî, A. (1997). el-Burhân fî usûli’l-fıkıh (II. cilt). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.
Demîrî, M. (2004). en-Necmü’l-vehhâc fî şerhi’l-minhâc (X. cilt). Cidde: Dâru’l-minhâc.
Ebî Zür‘a, A. (2004). el-Ğaysü’l-hâmi‘ şerhu cem‘i’l-cevâmi‘ (M. T. Hicâzî, thk.) Beyrut: Dâru’l- kütübi’l-ilmiyye.
Ebû Zehre, M. (1978). eş-Şâfiî hayâtuhû ve asruhû- ârâuhû ve fıkhuhû. yy.: Dâru’l-fikri’l-arabî.
Ebü’l-Vefâ, A. (1999). el-Vâdih fî usûli’l-fıkıh (V. cilt). (A. et-Türkî, thk.) Beyrut: Müessesetü’r- risâle.
Emin, A. (2003). Duha’l-islâm. Kahire: el-Hey’etü’l-mısriyye el-âmme li’l-kitab.
Ferrâ, M. (1990). el-‘Udde fî usûli’l-fıkıh (V. cilt). (A. el-Mubârekî, thk.) yy.
Feyyûmî, A. (tsz). el-Misbâhu’l-münîr fî şerhi garîbi’l-kebîr (II. cilt). Beyrut: el-Mektebetü’i- ilmiyye.
Fîrûzâbâdî, M. (2005). el-Kâmûsü’l-muhît. Beyrut: Müessesetü’r-risâle.
Füllânî, S. (tsz). Îkâzu himemi ûli’l-ebsâr li’l-iktidâ bi seyyidi’l-muhâcirîn ve’i-ensâr. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife.
Gazâlî, M. (1993). el-Mustasfâ. (M. Abduşşâfî, thk.)yy.: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.
Gazâlî, M. (1998). el-Menhûl. (M. H. Heytû, thk.) Dımaşk: Dâru’l-fikr.
Hasan Abdulgaffâr, M. (tsz). Eseru’l-ihtilâf fi’l-kavâidi’l-usûliyeti fî ihtilâfi’l-fukahâ nşr: http://www.islamweb.net.
Heytemî, A. (1983). Tühfetü’l-muhtâc fî şerhi’l-minhâc (II. cilt). Mısır: el-Mektebetü’t-ticâriyye.
Hubeyşî, F. A. (tsz). el-Medhal ilâ mezhebi’l-imam eş-şâfiî. (alfhdabd@maktoob.com).
İbn Hallikân, A. (tsz). Vefeyâtü’l-a‘yân ve enbâu ebnâi’z-zamân (VII. cilt). (İ. Abbâs, thk.) Beyrut: Dâru sadr.
İbn Kayyim, M. (2003). İ‘lâmü’l-muvekk‘în an rabbi’l-âlemîn (VII. cilt). Suud: Dâru ibnü’l-cevzî.
İbn Kudâme, M. (1968). el-Müğnî (X. cilt). Kahire: Mektebetü’l-kâhire.
İbn Kudâme, M. (2002). Ravdatü’n-nâzır ve cennetü’l-münâzır (II. cilt). yy.: Müessesetü’r-reyyân.
İbn Manzûr, M. (1994). Lisânü’l-arab (XV. cilt). Beyrut: Dâru sâdr.
İbn Salâh, O. (1987). Fetâvâ ibi’s-salâh. (A. Abdulkadir, thk.) Beyrut: Âlemü’l-kütüb.
İbn Teymiyye, M. İbn Teymiyye, Ş. (tsz). el-Müsvedde fî usûli’l-fıkıh. (M. M. Abdulhamîd, thk.) yy.: Dâru’l-kitâbi’l-arabî.
İbnü’l-Esîr, M. (2005). eş-Şâfî fî şerhi müsnedi’ş-şâfiî li ibni’l-esîr (V. cilt). (A. İbn Süleyman- Y. Ebî Temim, thk.) Riyad: Mektebetü’r-ruşd.
İbnü’l-Lehhâm, A. (1999). el-Kavâ‘idu ve’l-fevâidü’l-usûliyye. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘asriyye.
İbnü’l-Mehâmilî, A. (1996). el-Lubâb fi’l-fıkhi’ş-şâfiî. (A. el-Ömerî, thk.) Medine: Dâru’l-buhârî.
İbnü’l-Mulakkin, Ö. (1997).‘İkdü’l-müzheb fî tabakâti hemeleti’l-mezheb. (E. N. el-Ezherî-S. Mihnî, thk.) Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.
İbnü’l-Mulakkin, Ö. (6880). el-İ‘lâm bi fevâidi ‘ümdeti’l-ahkâm (XI. cilt). Suud: Dâru’l-âsime.
İbnü’s-Sâ‘î, A. (2009). ed-Dürrü’s-semîn fî esmâi’l-müsannifîn. (A. Şevkî-M. S. Hınsî, thk.) Tunus: Dâru’l-ğarbi’l-islâmî.
İsnevî, A. (1999). Nihâyetüs-sûl şehu minhâci’l-vusûl. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.
Kâdî, İ. (1965). Tertîbu’l-medârik ve takrîbu’l-mesâlik (VIII. cilt). (Komisyon, thk.)Mağrip: Matba‘etu füdâle.
Karâfî, A. (1973). Şerhu tenkîhi’l-füsûl. (T. A. Sa‘d, thk.) yy.: Şirketü’t-tabâ‘ati el-muttahide.
Karâfî, A. (1994). ez-Zahîre (XIV. cilt). Beyrut: Dâru’l-garbi’l-islâmî.
Kattân, M. (2001). Târîhu’t-teşrî‘i’l-islâmî. yy.: Mektebetu vehbe.
Kavâsimî, E. Y. (2003). el-Medhal ilâ mezhebi’l-imâm eş-Şâfiî. Ürdün: Dâru’n-nefâis.
Kelvezânî, M. (1985). et-Temhîd fî usûli’l-fıkıh (IV. cilt). (M. İbn Amşe-M. İbn. İbrahim, thk.) Mekke: Merkezu’l-behsi’l-ilmî.
Keskin, Y. Z. (2010). “İmam Şâfiî’ye göre mürsel hadisin delil olma yönünden değeri”. Uluslararası İmam Şâfiî Sempozyumu. ss. 184-200.
Kılıç, M. T. (2001). İslâm hukuk metodolojisinde maslahat-ı mürsele. Diyarbakır: Dicle üniversitesi, Yayınlanmamış yüksek lisan tezi.
Koçinkağ M. (2014). “İmam Şâfiî’nin mürsel hadis anlayışı”. Journal of Intercultural and Religious Studies ss. 61-80.
Komisyon, (1999). el-Mesû‘atü’l-arabiyye el-‘âlemiyye (XXX. cilt). Riyad: Müessesetu a‘mâli’l- mevsû‘e li’n-neşri ve’t-tavzî‘.
Kurtubî, Y. (tsz). el-İntikâ fî fedâili’s-selâseti’l-eimmeti’l-fukahâ mâlik ve’ş-şâfiî ve ebî hanîfe. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.
Mahallî, M. (2005). el-Bedru’t-tâli‘ fî halli cem‘i’l-cevâmi‘ (II. cilt). (M. ed-Dâğıstânî, thk.) Dımaşk: Müessesetü’r-risâle.
Mâverdî, A. (1999). el-Hâvi’l-kebîr fî fikhi’l-imâm eş-şâfiî (XIX. cilt). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l- ilmiyye.
Mâzerî, M. (tsz). Îzâhü’l-mahsûl min burhâni’l-usûl. (A. et-Tâlibî, thk.) yy.: Dâru’l-garbi’l-islâmî.
Medenî, M. (1985). el-Muvatta’ (II. cilt). (M. F. Abdulbaki, thk.)Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî.
Mahallî, A. (1999). Şerhu’l-varakât fî usûli’l-fıkıh. (H. Afâne, thk.) Filistin: Câmi‘atü’l-kudus.
Münâvî, M. (tsz). Ferâidü’l-Fevâid. (M. Ebû Ubeydullah, thk.) Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.
Müzenî, İ. (1990). Muhtasaru’l-müzenî. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife.
Nâcî, L. (2007). el-Kadîm ve’l-cedîd fî fıkhi’ş-şâfiî (II. cilt). yy.: Dâru ibni’l-kayyim.
Nas, T. (2014). İmam Şâfiî’nin sahâbe kavline bakışı. Artuklu akademi dergisi, Cilt (1). ss. 183-208.
Nehrâvî, A. (1988). el-İmâmü’ş-Şâfiî fî mezhebeyhi el-kadîm ve’l-cedîd. Kahire: el-Münîre.
Nemle, A. (1996). İthâfu zevi’l-besâir bi şerhi ravadati’n-nâzir (VIII. cilt). Riyad: Dâru’l-âsime.
Nevevî, Y. (2005). Minhâcü’t-tâlibîn ve ‘umdetü’l-müftîn. (M. T. Şaban, thk.) yy.: Dâru’l-minhâc.
Nevevî, Y. (tsz). el-Mecmû‘ şerhu’l-mühezzeb (XX. cilt). yy.: Dâru’l-fikr.
Öztürk, M. (2016) “Abdullah ibni Mesud’un İslam hukuku ve Hanefi mezhebinin teşekkül sürecine etkisi”, International Periodical for the languages, literature and history of turkish, 11/5, ss. 447-460.
Râfiî, A. (2007). Şerhu müsnedi’ş-şâfiî (IV. cilt). (V. Zehrân, thk.) Katar: Vizâratü’l-evkâf ve’ş- şüûnü’l-islâmiyye.
Râzî, M. (1986). Menâkibu’l-imâm eş-şâfiî. (A. el-Hicâzî, thk.) Kaihre: Mektebetü’l-külliyâti’l- ezheriyye.
Râzî, M. (1997). el-Mahsûl fi ilmi usûli’l-fıkıh (VI. cilt). (T. C.el-‘Alvânî, thk.) yy. Müessesetü’r- risâle.
Rustâkî, M. S. (tsz). el-Kadîm ve’l-cedîd min ekvâli’l-imâm eş-Şâfiî. yy.: Dâru ibn hazm.
Rûyânî, A. (2009). Bahru’l-mezheb (fî fürûi’l-mezhebi’ş-şâfiî) (XIV. cilt). (T. F. es-Seyyid, thk.) Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.
Sadık, K. (2010). Mustalahâtü’l-mezhebi’ş-şâfiî, Erbil: Mektebu’t-tefsîr li’n-neşr ve’l-i‘lân.
Sem‘ânî, M. (1999). Kavâti‘u’l-edille fi’l-usûl (II. cilt). (M. Hasan, thk.) Beyrut: Dâru’l-kütübi’l- ilmiyye.
Sübkî, A. (1999). Raf‘u’l-hâcib an muhtasari ibn'i’l-hâcib (IV. cilt). (A. M. Muavvaz-A. A. Abdulmevcûd, thk.) Beyrut: Âlemu’l-kütüb.
Sübkî, A. (2003). Cem‘u’l-cevâmi‘. Beyrut. Dâru'l-kütübi’l-ilmiyye.
Sübkî, A.(2011). el-İbhâc fî şerhi’l-minhâc (VII. cilt). Mekke: Dâru ibn hazm.
Sübkî, A. (1995). el-İbhâc fî şerhi’l-minhâc (III. cilt). Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.
Sü‘lebî, A. (tsz). el-Me‘ûne alâ mezhebi âlimi’l-medîne (el-imâm Mâlik b. Enes) (III. cilt). el- Mekke: mektebetü’t-ticâriye.
Süyûtî, A. (tsz). Tedrîbu’r-râvî fî şerhi takrîb’i’n-nevevî. (N. el-Fâryâbî, thk.) yy.: Dâru taybe.
Şaban, Z. (tsz). Usûlü’l-fıkhi’l-islâmî. yy.: el-Mektebetü’l-hanefiyye.
Şâfiî, M. (1940). er-Risâle. (A. Şakir, thk.) Mısır: Mektebetu’l-halebî.
Şâfiî, M. (1990). el-Ümm. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife.
Şâtıbî, İ. (1997). el-Muvafakât, (M. b. Hasan Â. Süleyman thk.) yy.: Dâru ibn affân.
Şevkânî, M. (1993). Neylü’l-evtâr (VIII. cilt). (İ. es-Sabâbitî, thk.) Mısır: Dâru’l-hadis.
Şevkânî, M. (1999). İrşâdü’l-fühûl ilâ tahkîki’l-hakk min ilmi’l-usûl (II. cilt). (A. ‘Azv ‘İnâye, thk.) yy.: Dâru’l-kitâbi’l-arabî.
Şîrâzî, İ. (1988). Şerhu’l-luma‘. (A. Türkî, thk.) Beyrut: Dâru’l-garbi’l-islâmî.
Şîrâzî, İ. (1993). et-Tabsire fî usûli’l-fıkıh. (M. H. Heytû, thk.) Dımaşk: Dâru’l-fikr.
Şîrâzî, İ. (2003). el-Luma‘, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.
Şîrâzî, İ. (tsz). el-Mühezzeb fi’l-fıkhi’ş-şâfiî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.
Taş, A. (2016). Muhammed b. el-Hasan eş-Şeybânî'nin hayatı, eserleri ve usul anlayışı, Diyarbakır: A Grafik.
Tüfekçi, İ. (2012). “İslam hukukunda meclis muhayyerliği”. İslam hukuku araştırmaları dergisi. ss. 11-42.
Yaman, A. (2014). “Sahâbenin fıkhî mezheplere kaynaklığı”. Necmettin Erbakan üniversitesi ilahiyat fakültesi dergisi. ss. 11-44.
Yüksek, a. (2014). “İslam hukuk tarihinde Kûfe’nin yeri”. International periodical for the languages, literature and history of turkish or turkic, 9/5, ss. 2165-2178.
Zerkâ, M. (2004). el-Medhalü’l-fıkhiyül-âmm. Dımaşk: Dâru’l-kalem.
Zerkeşî, M. (1994). el-Bahru’l-muhît fî usûli’l-fıkıh (VIII. cilt). Beyrut: Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye.
Zerkeşî, M. (1998). en-Nüket alâ mukadimeti ibn es-Salâh (III. cilt). (Z. Belâferîc, thk.) Riyad: Edvâü’s- selef.
Zerkeşî, M. (1998). Teşnîfü’l-mesâmi‘ bi cem‘i’l-cevâmi‘ (IV. cilt). (A. Seyyid-A. Rabî‘, thk.) yy.: Mektebetu kurtubâ.