BİR ÇEVİRİ FACİASI: CELAL YILDIRIM’IN TARÎKA TERCÜMESİ

Tercüme faaliyeti, kültürün sonraki nesillere aktarımı ve değişik literatürlere transferi bakımından değerli bir süreçtir. Özellikle belirli bir ilim adamının kilit öneme sahip bir eseri söz konusu ise, tercüme işleminin sağlıklı biçimde ve standartlara uygun gerçekleştirilmesi daha çok beklenir. Söz konusu standartların başında, orijinal metne sadık kalmak, alana özgü terimlerin anlamlarını araştırmak, özel isimlerin yazımında yanlış yapmamak, yazarın üslubunu okuyucuya yeterince yansıtmak ve ilgili kaynaklara dipnotta işaret etmek gibi çeşitli akademik ölçüler gelmektedir. Bu makale, Osmanlı Dönemi’nin önemli müderris ve muhaddislerinden Birgivî Mehmed Efendi’nin (981/1573) Arapça olarak kaleme aldığı et-Tarîkatü’l-Muhammediyye’nin Türkçe çevirilerine odaklanmıştır. Yüzyıllarca ders kitabı olarak okutulan ve kimi fikrî ve sosyal akımlara ilham kaynağı olan eserin başta Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi olmak üzere Anadolu’da binlerce yazma nüshası mevcuttur. Hadis, Tasavvuf, Arap Dili, Tefsir, Fıkıh ve Kelâm gibi birden fazla branşı yakından ilgilendiren Tarîka, Cumhuriyet döneminde Türkçeye birden fazla kez çevrilmiştir. Ancak, ilki emekli müftü Celal Yıldırım tarafından gerçekleştirilen bu çevirilerin ne ölçüde başarılı olduğu yeterince tartışılmış değildir. Çevirilerdeki hataların tenkidi “Dil Problemleri”, “Metin Problemleri” ve “İlmî Hassasiyetten Mahrumiyet Problemi” şeklinde üç ana başlık altında yapılacaktır. Bu başlıklar da kendi içinde detaylandırılmıştır. Konu, Arapçası ve Türkçesi sunulan toplam 17 örnek yardımıyla değerlendirilmiş olup, eserin Konya ve Halep’te yapılmış iki ayrı tahkikli baskısı esas alınmıştır.

A TRANSLATION DISASTER: TARÎKA TRANSLATION OF CELAL YILDIRIM

Translation activity is a valuable process in regard to the transfer of the culture to next generations and the transfer to different literatures. Especially in case of a very significant work of a certain scholar, the translation process is expected to be carried out in a healthier manner and in more accordance with the standards. At the beginning of these standards, various academic measures such as staying with the original script, investigating the meaning of domain-specific terms, avoiding the mistakes in the writing of private names, adequately reflecting the style of the author to the reader and referring the related sources in the references are followed. This article focuses on the Turkish translations of et-Tarîkatü’l- Muhammediyye written in Arabic by Birgivî Mehmed Efendi (981/1573), one of the most important scholar and muhaddith of Ottoman Empire period. The masterpiece has been a source of inspiration for some intellectual and social movements, and it has been used in education as a textbook for centuries. Thousands of manuscripts of the work are available in Süleymaniye Manuscripts Library and Anatolia. Tarîka, closely related to several branches such as Hadith, Sufism, Arabic Language, Tafser, Fiqh and Kalam, had been translated into Turkish many times in the Republic Period. The first translation was carried out by retired mufti Celal Yıldırım. Including the work of Celal Yıldırım, the success of these translations has not been discussed sufficiently. Criticism of the mistakes in translation will be carried out under three main headings; “Language problems”, “Text Problems” and “Lack of Scientific Sensitivity Problems”. These titles are also detailed in themselves. The subject is evaluated with the help of 17 instances proffered in both Arabic and Turkish, and this evaluation is made according to the two separate edition analyzed prints in Konya and Aleppo.

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, M. (1998), el-Müsned, I-L, (thk. Şuayb el-Arnavut ve diğerleri), Beyrut: er- Risâletü’l-Âlemiyye.
Akdemir, S. (1988), Cumhuriyet Döneminde Yayınlanan Türkçe Telif ve Tercüme Tefsirler Üzerine Bir Değerlendirme, İslâmî Araştırmalar, 2(8), 17-34.
Birgivî, M. (1270/1853), et-Tarîkatü’l-Muhammediyye ve’s-Sîratü’l-Ahmediyye, İstanbul: Dâru’t- Tıbâati’l-Âmira.
Birgivî, M. (2002), et-Tarîkatü’l-Muhammediyye ve’s-Sîratü’l-Ahmediyye, (thk. Muhammed Hüsnî Mustafa), Halep: Dâru’l-Kalemi’l-Arabî.
Birgivî, M. (2005), et-Tarîkatü’l-Muhammediyye ve’s-Sîratü’l-Ahmediyye, (thk. Huriye Martı), Konya: SÜSBE Doktora Tezi.
Güneş, M. (2004), Tarikat-ı Muhammediyye (çeviri), İstanbul: Kalem Yayınevi.
Heysemî, N. (1979), Keşfü’l-Estâr an Zevâidi’l-Bezzâr, I-IV, (thk. Habîburrahmân el-A’zamî), Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
İbnü’l-Esîr, M. (1997), en-Nihâye fî Ğarîbi’l-Hadîsi ve’l-Eser, I-V, (thk. Ebû Abdurrahmân Salâh b. Muhammed), Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
İbn Hıbbân, E. (1988), Sahîh (el-İhsân fî Takrîbi Sahîhi İbn Hıbbân), I-XVIII, (trt. İbn Belbân; thk. Şuayb el-Arnavut), Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
Martı, H. (2005), Birgili Mehmed Efendi’nin Hadisçiliği ve et-Tarîkatü’l-Muhammediyye (Tahkik ve Tahlil), Konya: SÜSBE Doktora Tezi, Konya 2005.
Martı, H. (2011), Birgivî Mehmed Efendi, Ankara: TDV Yayınları.
Martı, H. (2012), et-Tarîkatü’l-Muhammediyye, İstanbul: Rağbet Yayınları.
Nesâî, A. (1994), es-Sünen, I-IX, (thk. Abdülfettâh Ebû Ğudde), Halep: Mektebetü’l-Matbûâti’l- İslâmiyye.
Taha, M. (2016). Tarikat-ı Muhammediyye (çeviri), İstanbul: Muallim Neşriyat.
Tirmizî, M. (2009), es-Sünen (el-Câmiu’l-Kebîr), I-VI, (thk. Şuayb el-Arnavut ve diğerleri), Beyrut: er-Risâletü’l-Âlemiyye.
Yıldırım, C. (1996), Tarikat-i Muhammediyye (çeviri), İstanbul: Demir Kitabevi.
Yıldırım, C. (1989), Telîf ve Tercüme Tefsîrler Üzerindeki Bir Değerlendirmenin Değerlendirilmesi, İslâmî Araştırmalar, 3(2), 79-80.
Yılmaz, N. (2015), Tarikat-i Muhammediyye (çeviri), İstanbul: Hisar Yayınevi.