KARŞIT TEZLERİ SAVUNAN POLİTİK ROMANLAR BAĞLAMINDA DERSİM 1938 OLAYLARI

Dersim 1938 süreci; siyasi, sosyal, kültürel çalışmalara konu olduğu kadar, edebiyata ve özellikle romana da bir biçimiyle yansıyan, yakın siyasi tarihin en önemli olaylarından biridir. Roman sanatı için hem bir sorumluluk hem de mühim bir kaynak olan bu trajik dönemin, sanatsal bir forma dökülmesi ise oldukça sıkıntılıdır. Gerek olayın yakıcılığı gerekse yarattığı toplumsal travma, sanatsal/edebi bir biçimde ifade edilmesini zorlaştırır. Modern örnekleri bir kenara bırakılırsa, Dersim trajedisini politik bir bakış açısıyla aktarmaya çalışan romanların gerek edebi gerekse verdikleri mesajlar açısından ciddi sıkıntılar taşıdıkları söylenebilir. Nitekim bu politik romanlarda Dersim trajedisinin sert, kaba, tarafgir bir politik bakış açısıyla anlatılması, kolektif bilinçaltındaki komplikasyonları sağaltmak yerine daha büyük tahribatlara yol açar. Bu bağlamda Dersim 1938 olayları hakkında birbirine karşıt tezleri savunan anlatıların benzer özellikler göstermesi de oldukça ilginçtir. Örneğin Dersim trajedisini mağdurların penceresinden yansıtmaya çalışan Haydar Işık, Dersimli Memik Ağa adlı romanında, döneme ilişkin fikirlerini siyasi-ajitatif bir üslupla ifade etme telaşına kapıldığı için kurgudan kişilere, zamandan mekâna, dilden anlatıma kadar tüm roman unsurlarını gelişigüzel işler. Edebi anlamda belirli bir düzey tutturamayan Haydar Işık'ın yaptığı tek olumlu şey; konuşulması, tartışılması çok zor ve tehlikeli bir konuyu, katliamlarıyla, acılarıyla, sürgünleriyle anlatma cesaretini göstermiş olmasıdır ki bu aydın sorumluluğu ve cesareti Dersimli Memik Ağa'yı bir romana dönüştürmeye yetmez. Öte taraftan Dersim 1938 olaylarını, emperyalist güçlerin Türkiye Cumhuriyetine ve Kemalizm'e karşı kurdukları bir tuzak olarak aktaran Barbaros Baykara'nın Dersim 1937 adlı romanı da karşıt tezleri savunmasına rağmen Dersimli Memik Ağa ile aynı edebi kusurları taşır

DERSIM 1938 EVENTS IN THE CONTEXT OF POLITICAL NOVELS DEFENDING THE ANTI-THESIS

Dersim 1938 Process is one the biggest events in recent political history; which reflects to novel in a way and is a subject for literature as well as political, social, cultural studies. It is challening to cast an artistic form to this tragic period which is both a responsibility and an important resourse for literature. Both the bitterness of the event and its social trauma becloud to tell it in an artistic form. It can be said that novels trying to tell the Dersim tragedy by a political perspective have problems about their messages, if we leave aside the modern samples. Thus, in these political novels, telling the Dersim tragedy by a harsh, rude, biased perspective leads to greater destruction instead of the collective subconscious treatment complications. Consequently, it is quite interesting Dersim 1938, narratives advocating the thesis opposing about events have similiar features. For example, Haydar Isık trying to reflect the Dersim tragedy from the window of the victim works all elements of the novel, from fiction to the people, from time to space, from language to expression, randomly because he flaps to state his ideas about the period in a style of political-agitational in his novel, Dersimli Memik Ağa. Unable to maintain a certain level of literary sense, Haydar Isık's his only positive thing is to show courage to tell a subject that is very difficult and dangerous to talk and to discuss, with the massacre, the pain, the exile; but the intellectual responsibility and courage is not enough to translate Dersimli Memik Aga into a novel. On the other hand, although Barbaros Baykara's novel, Dersim 1937 tells Dersim 1938 Events as a trap for Republic of Turkey and Kemalism defends opposing theses, it has the same literary defects

PDF

___

ASLAN, Şükrü (2010). Herkesin Bildiği Sır: Dersim, İstanbul: İletişim Yayınları.
BAYDAR, Oya (2012). O Muhteşem Hayatınız, İstanbul: Can Yayınları.
BAYKARA, Barbaros (1975). Dersim 1937, İstanbul: Akyar Yayınları.
BİLBAŞAR, Kemal (1982). Cemo, İstanbul: Yazko Yayınları.
DEMİR, Fethi (2012). “Dersim Trajedisinin Romana Yansımasına Bir Bakış”, Evrensel Kültür Dergisi, S.252, s.51-58.
DEMİR, Fethi (2013). “Dersim Trajedisine Dair Egemen Algıyı Sorunsallaştıran Bir Roman: O Muhteşem Hayatınız”,International Symposium on Language and Communication: Exploring Novelties, İzmir: s.583-592.
DENİZ, Muzaffer (2013). “Alman Dışişleri Bakanlığı Arşivi Belgelerine Göre Dersim Ayaklanması/Dersim Uprising According To The German Foreıgn Ministry Archives”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, Volume 8/7, Summer 2013, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5472,p.817-825.
EYİGÜN, Sabri (2007). “Modern ve Geleneksel Romanın Temel Farkları ve Politik Güdümlü Romanın Modern Roman İçindeki Yeni Konumu”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.2/2007, s.261-268.
FIRAT, Hatice (2009). “Cumhuriyet Sonrası (1960-1980) Türk Romanlarında Adnan Menderes ve Demokrat Parti/ Adnan Menderes And Democrat Party In Turkısh Novels After EarlyRepublican Era(1960-1980)”, Yeni Türk Edebiyatının Kaynakları, TURKISH STUDIES - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN:1308-2140, Volume 4/1-2, Winter 2009, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.616, p.2351-2372.
IŞIK, Haydar (1990). Dersimli Memik Ağa, İstanbul: Belge Yayınları.
KARATAŞ, Haydar (2011). Gece Kelebeği Perperık-a Söe, İstanbul: İletişim Yayınları.
KAYGUSUZ, Sema (2009). Yüzünde Bir Yer, İstanbul: Doğan Kitap.
KISAKÜREK, N. Fazıl (2007). Son Devrin Din Mazlumları, İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
MUNGAN, Murathan (2012). Bir Dersim Hikâyesi, İstanbul: Metis Yayınları.
NARLI, Mehmet (2009). “Otobiyografi ve Roman/Otobiyografik Roman/Autobiography And Novel/Autobiographical Novel”, Yeni Türk Edebiyatının Kaynakları-I, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN:1308-2140, Volume 4/1-1, Winter 2009, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.568, p. 901-909.
ORUÇOĞLU, Muzaffer (1997). Dersim, İstanbul: Babek Yayınları.
SANLI TÜRKELİ, Yadigar (2011). “Edebiyat, Toplumsal Hafızanın, Geleneğin Kaybında, İnşasında Ne Kadar Etkilidir?”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.2/2, s.151-164