İRAN’DA TÜRK MİLLÎ KİMLİĞİNİN SÜRDÜRÜLMESİNDE MÜZİĞİN İŞLEVİ

Günümüz dünyasında ülkelerin sınırları millî kültürler esas alınarak değil, siyasî bölünmüşlük esasında oluşturulmuştur. Hâl böyle olunca hemen her büyük ülke farklı kültür ve kimlikten insanları bünyesinde barındırmaktadır. Dolayısıyla çok uluslu ülkelerde yönetimi elinde bulunduran millet veya halk kendi millî kültür değerlerini ön plâna alıp, hâkim kültür ve kimlik hâline getirdiğinde aynı ülkenin bünyesinde yer alan diğer halkların millî kimlik ve kültürleri zaafa uğramakla karşı karşıya kalmaktadır. Dünyanın çok uluslu ülkelerinden biri olan İran bunun iyi bir örneğidir. Siyasî sınırları içerisinde bulunan otuz milyondan fazla Türk halkı, yüz yıla yakındır millî kimliğin en temel unsuru olan ana dillerinde eğitim ve öğretimden mahrum, Fars dili ve kültürünün baskısı altındadır. İran Türkleri millî kimliklerini ancak millî musikileri olan halk, âşık ve muğam musikileriyle ifade edip muhafaza etmektedirler. Bu çalışmanın problematiği, musikinin millî kimliği muhafaza etmedeki yerini ve önemini tespit etmektir. Alan araştırmasına dayalı olarak elde edilen bilgiler ışığında musikinin çok uluslu ülkelerde, yönetimde söz sahibi olmayan halkların millî kimliklerini muhafaza etmedeki önemi üzerinde durulmuştur. Bu vesileyle de bir taraftan kültürü ve millî kimliği koruyabilme yönündeki faaliyetler açısından musikinin önemi belirlenmektedir. Diğer taraftan da çok uluslu bir ülke olan İran’da çoğunluğu oluşturan Türklerin millî kimliklerini muhafaza etmek için musiki sanatından faydalanma gayretleri ve önlerine koyulan engeller de bilimsel verilerle gösterilmektedir.

MUSIC FUNCTION IN SUSTAINING TURKIC NATIONAL IDENTITY IN IRAN

In today's world, the borders of countries are not formed based on national cultures, but on the basis of political dividedness. Under these circumstances, almost every country incorporate people from different cultures and identities in their territories. Therefore, when the nation or the people who hold the governing power in multinational countries take their national cultural values to the forefront and render those the dominant culture and identity of the country, the national identities and cultures of other peoples living in the same country are faced with suffering losses. Iran, one of the multinational countries of the world, is a good example of this. More than thirty million Turkic people living within its political borders are under the pressure of the Persian language and culture, having been deprived of education and teaching in their mother tongue which is the most basic element of national identity, for almost one hundred years. The Iranian Turks are expressing and preserving their national identities only with the halk, aşık and muğam music that is their national music. The problematic of this study is to identify the place of music in the conservation of national identity. In the light of information obtained based on field research, the importance of music in preserving the national identities of people who do not have a say in the government in multinational countries is emphasized. On this wise, the importance of music in terms of the activities toward being able to protect culture and national identity is identified as well. On the other hand, the struggles of Turks who form the majority in Iran which is a multinational country to preserve their national identities by means of the art of music, and the obstacles hedged off before them are demonstrated through scientific data.

PDF

___

Abdülhak, Adnan (Adıvar), “Fârâbî”, İslâm Ansiklopedisi 4, MEB Yay., İstanbul, 1977.
Ahur, Şerham, İran’da Yaşayan Kaşkay Türklerinin Sosyo-Kültürel Yapısı, (Hacettepe Ünv. S. B. E.., Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2001.
Attar, Aygün, İran’ın Etnik Yapısı (Yakın Dönem ve Günümüzde), Ankara 2006.
Blaga, Refael, İran Halkları El Kitabı, yyy., 1997.
Cavanşir Babek, Kaşkay Türklerinin Tarihi, (Mimar Sinan Ünv. S. B. E., Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2001.
Esğerniya, Feride, Öten Üz İllikde Azerbaycan Bölgesinde Yerli Musikinin Durumu, Dilmaç, S. 18, Tebriz, 2006.
Hergülî, M. Hasan (Demirci), Azerbaycan Muğamları, İntişarât-ı Ferheng u Kalem, Tahran, 2000.
Heyet, Cevat, İran’da Türk Kültürünün Durumu, Varlık, S. 133-2, Tahran, 1383.
Kafkasyalı, Ali, İran Türk Âşıkları ve Millî Kimlik, Salkımsöğüt Yay., Erzurum, 2009.
Kafkasyalı, Ali, İran Türkleri, Bilgeoğuz Yay., İstanbul, 2010.
Kafkasyalı, Yavuz Selim, İran Türklerinde Müzik ve Sosyokültürel İşlevi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Müzik Ana Bilim Dalı, Malatya, 2013.
Kâzımov, Gazanfer, “Kurbanî”, Bakü Üniversitesi Neşriyatı, Bakü, 1990.
Köprülü. M. Fuad, Edebiyat Araştırmaları I-II, Akçağ Yay., Ankara, 2004.
Köprülü. M. Fuad, Türk Edebiyatı Tarihi, Akçağ Yay., Ankara, 2003.
Öztuna, Yılmaz, Türk Musikisi, Türk Dünyası El Kitabı, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., Ankara, 1992.
Sarrafi, Ali Rıza, İran Türklerininnin Dili ve Türk Folklorunun Araştırılmasındaki Sorunlar, Uluslar Arası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurultayı, (İçel 26-28 Mayıs 2000).
Sarrafi, Ali Rıza, İran’da Türklerin Coğrafya ve Ahali Sayısı, Dilmaç, S: 2, Tebriz, 1383 (2005).
Ülken, Hilmi Ziya, “İbni Sina”, İslâm Ansiklopedisi, MEB Yay., İstanbul, 1968.
Yegane, İsa, Râhnümâ-yé Séyahât-é Şehristân-é Neġede, Perviz Yay., Urmiye, 1382.
Zehtabî, Muhammet Taki, İran Türklerinin Eski Tarihi I, Tebriz, 1381.