YUNUS EMRE İLE FEQIYÊ TEYRAN’IN ŞİİRLERİNDE GÖNÜL İMGESİNİN MUKAYESESİ

Yunus Emre gerek Türk dünyasında ve gerekse İslam coğrafyasında manevi etkisi büyük olan bir mutasavvıf ve şairdir. Onun, akıcı ve sade Türkçesiyle yazdığı şiirler, her dönemde gerek halkın ve gerekse ilim ehlinin dikkatini çekmiştir. Feqiyê Teyran da Doğu ve Güney Doğu Anadolu, Kuzey Irak ve civar ülkelerde maneviyat dünyasının önemli şahsiyetlerinden kabul edilen, tasavvuf ve irfan konusunda sade ve akıcı bir Kürtçe ile ileri düzeyde şiir yazan büyük bir mutasavvıftır. Gerek klasik edebiyatta gerekse tasavvuf edebiyatında şairler gönül kavramını birçok anlamda kullanmışlardır. Kimisi onu, dünyevi anlamda sevgilinin mekânı olarak görürken, kimisi de Allah Teâla’nın gelip misafir olduğu bir mekân olarak görmektedir. Bu nedenle gönül mekânını manevi açıdan temiz tutmaya gayret etmişlerdir. Hem Yunus Emre hem de Feqiyê Teyran, şiirlerinde tasavvufi konuları işlerken “gönül” imgesi üzerinde oldukça fazla durmuş ve ona birçok anlam yüklemişlerdir. Yunus Emre’ye göre gönül, hem Allah Teâla’nın tecelligâhı hem de insan sevgisinin zuhur ettiği yerdir. Feqiyê Teyran’a göre de gönül Hak Teâla’nın makamıdır. Yüceler yücesine makam olan yer elbette onunla şeref bulur Bu çalışmada klasik edebiyatta gönül imgesinin genel olarak ne tür anlamlara geldiğini izah ettikten sonra özet olarak Yunus Emre ve Feqiyê Teyran’ın hayatları verilip onların şiirlerinde gerek edebi ve gerekse tasavvufi açıdan “gönül” imgesine yükledikleri anlamlar üzerinde durulacak, sonuç kısmında ise ortak noktaları ve ayrıştıkları noktalar karşılaştırmalı olarak verilecektir.

THE COMPARISON OF HEART METAPHOR IN YUNUS EMRE AND FEQIYÊ TEYRAN’S POEMS

Yunus Emre is a great sufi and poet around both Islam and Turk World. The pure and kind poems he wrote in Turkish language have always taken the attention of public and literature searchers. On the other hand Faqiyê Teyran is also known around the Eastern Turkey and Northern Irak with his sufic poems in an understandable form. Poets have always used heart as a crucial metaphor in their poems in different senses. When someone uses it as his darling and love destination someone uses it God’s palace in his body. Therefore heart is seen in different windows. Faqiyê Teyran and Yunus Emre have focused on this metaphor too much on their poems and given different means to it. Many evaulations have been made on both poets’ products. As far as we researched, Yunus’s “Çıkdum erik talına anda yidüm üzümi/ Bostan ısı kakıyup dir ne yirsün kozumı” was the one which has been interpreted mostly. On the other hand Feqî’s poem which is mostly examined and evaluated is “Ey av û av/ Ey Su. Yunus Emre feels that heart is the place of occurence of Allah and also human love while Feqî sees it as a palace of Holy God which human becomes honourfull with it. In this work the heart metaphor is discussed firstly, then lives of both poets and their focuses on that metaphor are evaluated. Finally the similarities and differences between them are considered.

PDF

___

Akbalık, E. (2013), Yunus Emre’nin Şiirlerinde Gönül İmgesi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi”, Cilt: 6, Sayı: 26, ss. 21-28.
Çiçek, H., Hacı Y., (2017), Gezgin Şair/Düşünür: Feqiyê Teyran, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2017, Sayı: 37, ss. 173-182.
Enveri, H. (1383), Ferhengê Kiâyâtti Suxen, I-II, Tahran: Kitabhane-i Milliyi İran.
Feqiyê Teyran, (1999), Ey Avê Av & Şêxê Sen‘anî, Stenbol: Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê.
Feqiyê Teyran, (2014), Divan, (Haz. Kadri Yıldırım), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Gemi, A. (2016), Feriduddin Attar’ın Etkisinde Gelişen Gülşehrî ve Feqiyê Teyran’ın Şeyh Sen‘an Hikâyelerinin Mukayesesi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi”, Cilt: 9, Sayı: 45, ss.107-115.
Gölpınarlı, A. (2004), Tasavvuftan Dilimize Geçen Değimler ve Atasözleri, İstanbul: İnkılap Yayınları.
Hamdi Abdulmecid es-Selefi, Tahsin İbrahim Doski, (2008), Mu‘cemu’ş-Şu‘erai’l-Ekrad, 1. Baskı, Duhok: Sıpirêz Yayınları.
İbn Mâce (el-Hafız ebi Abdillahi Muhammed b. Yezid el-Kazvini, Sunen, (Tahkik, Muhammed Fuad Abdulbaki), Matbeatu Dari kutubi’l-Arabiyye, tsz. Kitabu’z-Zuhd, Bab, 9 (had. no: 4143).
Kanar, M. (1998), Büyük Sözlük Farsça-Türkçe, İstanbul: Birim Yayınları.
Kavak, A. (2017), “Hoca Ahmed Yesevî ve Yunus Emre’nin Türklerin Tasavvufî Kültürüne Katkıları”, Universal Journal of Theology, 2 (2), ss. 133-142.
Kur’an-ı Kerim, (2012), Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 10. Baskı, Ankara.
M. Xalid Sadinî, (2010), Feqiyê Teyran Jiyan Berhem û Helbestên Wî, Nûbihar Yay, 4. Baskı, İstanbul.
Pala, İ. (2013), Ansiklopedik Divan Şiiri Ansiklopedisi, Kapı Yay., 23. Baskı, İstanbul.
Parlatır, İ, vd., (1988), Türkçe Sözlük I-II, Türk Dil Kurumu Yayınları, 8. Baskı, Ankara.
Yunus Emre, (2012), Divan, (Haz. Mustafa Tatçı),Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.