İMAR PLANLARININ KENTLEŞMEYE ETKİLERİ; ANKARA VE BAYBURT ÖRNEĞİ

Kentleşme, ayırt edici özellikleri ile yaşadığımız yüzyılın en büyük toplumsal olaylarından biridir. Kapitalist, sosyalist, gelişmekte olan ya da gelişmiş tüm ülkeler kentleşme olayı ve onun yol açtığı sonuçların etkileriyle yüz yüze gelmişlerdir. Bu süreçte yaşanan toplumsal, ekonomik ve teknolojik değişimler, kentlerin mekansal yapılarını ve işlevlerini büyük ölçüde değiştirmiştir. Bu değişim, sanayileşme- kentleşme sürecinin doğal akışına bağlı olarak şekillenmiştir. Bu çerçevede; gelişmiş ülkelerdeki kentleri çekici kılan sanayileşme, kentleşmenin önünde gitmiştir. Ülkemizde ise sanayileşme, kentleşmeyi arkadan izlemiştir. Bu nedenle bizdeki kentleşme uzmanlarca, sahte, sağlıksız ve aşırı olarak isimlendirilmektedir. Bu çalışmanın amacı, ülkemizdeki imar mevzuatı ve uygulamalarının kentleşme sürecine etkilerini; farklı ölçek ve konumda olan iki kent örneğinde inceleyerek ortaya koymaktır. Bu amaçla, ilk olarak ülkenin başkenti olan ve ülke geneline örnek olmak üzere ilk imar uygulamalarının yapıldığı Ankara kentindeki uygulamalar incelenmiştir. İkinci olaraksa, son yıllara kadar sürekli dışarı göç veren ve hem coğrafi hem de ekonomik açıdan birçok sınırlamaları olan Bayburt kentindeki imar uygulamaları incelenmiştir. Bu uygulamalar ve mevcut duruma yönelik veriler literatür taraması ve bu konudaki yerel kaynaklar vasıtasıyla sağlanmıştır. Ayrıca uygulamaya yönelik değerlendirmelerde, imarla ilgili uygulamaları yapanların ve bu uygulamadan yararlanan kentlilerin görüşleri alınmıştır. Çalışmada sağlanan veriler; ekonomik ve toplumsal değişimleri içinde taşıyan, siyasal boyutları ağır basan bir süreç olan kent planlamasına, ülkemizde genelde, dar anlamıyla fiziki planlama olarak bakıldığını ortaya koymaktadır. Bu bakıştan da kaynaklı olarak, oluşturulan imar planları halkın katılımından uzak, teknokratlar ve yerel politikacıların bir ürünü olmuştur. Bu planlara dayalı olarak yapılan uygulamalarla; kent kaynakları toplum yararına kullanılamamış, oluşturulan fiziki çevre, sosyal çevre ile entegre olamamış, nüfus birikim sürecine paralel olarak kentin ekonomik, toplumsal gelişimi ve kentlileşme tam olarak sağlanamamıştır.

EFFECTS OF PUBLIC IMPROVEMENT PLANNING TO URBANIZATION; AN EVALUATION OF BAYBURT AND ANKARA EXAMPLES

Urbanization is one of the distinguishing characteristics and the greatest social events of the century we live. All developed, developing, capitalist and socialist countries have faced with the effects of urbanization and its consequences. The spatial structure and functions of cities have changed to a great extent with the social, economic and technological changes. This change is shaped by the flow of the industrialization-urbanization process. Within this framework, industrialization which makes cities attractive has gone before urbanization. However, industrialization followed urbanization from behind in our country. For this reason, our urbanization is called fake, unhealthy and excessive. The purpose of this study is to reveal the effects of urban development legislation and practices on the urbanization process in our country by examining two cities in different scales and locations. For this purpose, the applications in the city of Ankara, the capital city of the country and the first zoning implementations performed to be a model in the country, were examined first. Secondly, zoning implementations in Bayburt, where has been continuously out-migrating up to recent years and have many limitations both geographically and economically, were examined. These implementations were obtained through the literature search and local resources in this regard. Moreover, opinions of the practitioners (planners and public personnel) and the urbanists benefiting from the practice were taken in the evaluations for implementation. According to data given in the study, urban planning, a process that contains economic and social changes in itself, and political dimensions are dominant, has been generally considered as physical planning in our country. Therefore, development plans have been far from public participation and just a product of technocrats and local politicians, and could not achieve to use urban resources for the benefit of the society. As a natural consequence, the created physical environment could not be integrated with the social environment, and the economic and social development, and urbanization of the city have not been fully achieved in parallel with the increase in population.

___

  • Ankara Büyükşehir Belediyesi, (2016, 2017). Ankara BŞB 2016 ve 2017 Yılları Faaliyet Raporu,
  • Ankara: Semih Ofset Matbaacılık.
  • Ankara Büyükşehir Belediyesi İmar Dairesi (1994). 1989-1993 Çalışmalar Programı, Ankara
  • Bayburt Belediyesi İmar ve Şehircilik Müdürlüğü, (2016, 2017). Bayburt Belediyesi 2016, 2017 Yılları Faaliyet Raporu, Bayburt
  • Coşkun, Halil (1991). Belediyelerin İmar Uygulamaları, Yayınlanmamış Tez
  • Güvenç, Bozkurt (1974). İnsan ve Kültür, İstanbul : Remzi Kitapevi Yayınları.
  • Keleş, Ruşen (1993a). Kentleşme Politikası, 4. Baskı, Ankara: İmge Yayınları
  • Keleş, Ruşen (2016). Kentleşme Politikası, 15. Baskı, Ankara: İmge Yayınları
  • Keleş, Ruşen (1987). “Açış Konuşması", XIV. İskan ve Şehircilik Konferansları, Ankara: SBF Yayınları.
  • Keleş, Ruşen, Hamamcı C., Çoban A. (2009). Çevre Politikası, Ankara: İmge Kitapevi.
  • Keleş, Ruşen (1993 b). "Kent ve Siyaset Üzerine Yazılar", İstanbul: Uluslararası Yerel Yönetimler Birliği
  • Ortaylı İ.,Tekeli İ.(1978). Türkiye'de Belediyeciliğin Evrimi Ankara: Ayyıldız Matbaası
  • Şahin Yusuf (2015), Kentleşme Politikası, Bursa: Ekin Basım Yayın.
  • Şengül, Tarık (1987). "Yeni İmar Mevzuatı ve Kent Planlaması", XIV. İskan Ve Şehircilik Konferansları Ankara: SBF Yayınları
  • Tekeli, İlhan (1982). "Türkiye'de Kent Planlamasının Tarihsel Kökenleri", Türkiye'de İmar Planlaması, Ankara: ODTÜ Yayınları
  • Tekeli, İlhan (1991 a). “Türkiye'de Kent Planlamasının Kurumsallaşması ve Günümüzdeki Sorunlar", Kent Planlaması Konuşmaları, Ankara: TMMOB Yayınları
  • Tekeli, İlhan (1991 b). "Türkiye'de Fiziksel Planlama Olayına Bir Bakış", Kent Planlaması Konuşmaları, Ankara: TMMOB Yayınları
  • Tekeli, İlhan (2009). Modernizm, Modernite ve Türkiye'nin Kent Planlama Tarihi, Toplu Eserler 8, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
  • Tekeli, İlhan (2011). Türkiye'nin Kent Planlama ve Kent Araştırmaları Tarihi Yazıları, Toplu Eserler 15, Tarih Vakfı Yurt Yayınları
  • Topal, Kadir A. ve Akyazı H. (1997). “Yeni Küresel Ekonomik Sistem ve Ulusal Kalkınmada Kentlerin Önemi”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 6 Sayı 4, Ekim 1997, Ankara: TODAİE Yayınları.
  • TUİK, (2016). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, Sayı: 21507, 28 Ocak 2016
  • TUİK, (2015). Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması 2014, Sayı: 18633, 18 Eylül 2015
  • TUİK, (2013). 2011 Nüfus ve Konut Araştırması, Sayı: 15843, 31 Ocak 2013
  • Tuna, Yusuf ve Ceritli İsmail(1997). “Kentsel Kalkınma Sürecinde Kent Ekonomisinin İşlevleri ve Sorunları”, Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 6 Sayı 4, Ekim 1997, Ankara:TODAİE Yayınları.
  • Tuncer, Polat (2015). “Türkiye'de Kentleşme Politikaları”, The Journal of Academic Social Science Studies, Autumn I 2015.
  • Ünal Erol (1989). İmar, Planlama ve Uygulama, Ankara, Bayındırlık ve İskan Bk. Yayınları
  • Ünal, Tankut (1987). "Merkezi Yönetim ve İmar Konuları", XIV. İskan ve Şehircilik Konferansları, Ankara, SBF Yayınları
  • Yaşamış Firuz D. (1991). “Hızlı Kentleşmenin Sonuçları ve Belediyelerin Kurumsal, Örgütsel, Yönetimsel Olanakları”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 24 Sayı 3, Eylül 1991, Ankara: TODAİE Yayınları,
  • Yavuz, Fehmi (1980). Ankara'nın İmarı ve Şehirciliğimiz, Ankara: SBF Yayınları
  • Yazıcı, Sinan (2017). “Kentlerdeki Göç Eğilimi; Bayburt Aydıntepe Örneği”, Social Sciens Studies Journal, Vol.3, Issue.2