II. ABDÜLHAMİD DEVRİNDEN I. CİHAN HARBİNE İSTANBUL’DA AMERİKAN MİSYONER FAALİYETLERİNE BİR BAKIŞ

Osmanlı Başkenti İstanbul'da Amerikan Protestan misyonerlerinin faaliyetleri 1831 yılında İstanbul'un Batı Türkiye Misyonu'nun bir istasyonu olarak teşkil edilmesiyle başlamıştır. Tanzimat ve Islahat Fermanı ile misyoner faaliyetleri artmıştır. II. Abdülhamid misyoner faaliyetlerini engellemeye çalışmasına rağmen, Amerikan elçiliği ve Amerikan Başkanı'nın devreye girmesi nedeniyle geri adım atmak zorunda kalmıştır. İttihat ve Terakki döneminde Türkçülük ve Osmanlıcılık eksenli bir politika izlenmiş, misyoner faaliyetlerinin engellenmesi için misyonerlerin kurum ve kuruluşları ile ilgili yeni düzenlemeler getirilmiştir. İttihat ve Terakki dönemi misyoner ve misyoner kurumları için yeni sıkıntılar ortaya çıkarmıştır. Misyonerler ve kurumları için yeni vergiler ve ödemeler getirilmiştir. Bunun yanında yabancı okullar konusunda kısıtlamalar getirilmiştir. Osmanlıcılık ve Türkçülük politikasının yoğun bir şekilde uygulanması yabancı ve misyoner karşıtlığını ortaya çıkarmıştır. Bu gibi durumlarda Amerikan Elçiliği hükümetle anlaşma yoluna gitmiş ve ilişkileri koparmamaya çalışmıştır. Amerikan misyonerleri, faaliyetlerini misyonerler ve diğer görevliler vasıtasıyla yürütmektedirler. I.Cihan Harbi öncesi ve sırasında misyonerler İstanbul'da çalışan sıkıntısı çekmiş, diğer istasyonlardan getirdikleri misyoner görevlileri vasıtasıyla İstanbul'daki çalışmaları yürütmüşlerdir. Amerikalı misyonerler İstanbul'da dini faaliyetlerini; Vlanga, İstanbul, Rum ve Emmanuel Protestan Kiliseleri'nde yürütmüşlerdir. Dünya Protestanların desteklediği ve genellikle bağışlarla ayakta duran bu kiliseler siyasi ve sosyal faaliyetlerin içerisinde olmuşlardır. Bu makalede Amerikan arşiv belgeleri ışığında İstanbul'da Osmanlı Devleti'nin son dönemindeki misyoner faaliyetleri kısa bir şekilde açıklanmaya çalışılmıştır

AN OVERVIEW OF AMERICAN MISSIONARY ACTIVITIES IN ISTANBUL FROM REIGN OF ABDULHAMID THE 2ND TO THE FIRST WORLD WAR

Activities of American Protestant Missionaries in Ottoman Empire’s capital Istanbul began in 1831 with foundation of Istanbul Station as a part of the West Turkey Mission. Missionary activites accelerated with enactment of Tanzimat and Islahat Decrees. Although Abdulhamid the 2nd had tried to inhibit the missionary activities, He had to step back due to interventions of the American Embassy and American president. When Ittihat and Terakki was in the power a policy aligned with Turkism and Ottomanism has been followed, therefore new regulations were introduced on the missionary foundations and organizations in order to restrain missionary activities. The reign of Ittihat ve Terakki brought new challenges for the missionaries and missionary foundations. New payments and taxes were imposed on the missionaries and missionary institutions. Along with these developments some restrictions were introduced about the foreign schools. Implementation of an intensive Ottomanism and Turkism policy created an animosity towards the foreigners and missionaries. When such situations arise the American Embassy opted for compromise and refrained from the rupture of the relations. American missions conduct their activities via missionaries and other attendants. Prior to and during the World War I missionaries employed in Istanbul suffered from financial difficulties and the work in Istanbul were carried out by the missionaries brought by other stations. American Missionaries run their religious activities in Istanbul from Vlanga, Istanbul, Rum and Emmanuel Protestant Churches. These churches which supported by the Protestant world and live largely due to donations were in part of political and social events. In this article, missionary activities in Istanbul in the last years of Ottoman Empire attempted to be explained in the light of American Archive documents

PDF

___

P.A.B.C.F.M., Reel: 628, No: 534

P.A.B.C.F.M., Reel: 628, No: 535

P.A.B.C.F.M., Reel: 628 , No: 510

P.A.B.C.F.M., Reel: 628, No: 536

P.A.B.C.F.M., Reel: 628, No: 537

P.A.B.C.F.M., Reel: 628, No: 538

P.A.B.C.F.M., Reel: 628, No: 268

P.A.B.C.F.M., Reel: 628, No:269

P.A.B.C.F.M., Reel: 628, No: 270

P.A.B.C.F.M., Reel: 628, No: 276

P.A.B.C.F.M., Reel: 628, No: 505

P.A.B.C.F.M., Reel: 628, No: 507

P.A.B.C.F.M., Reel: 628, No: 271

P.A.B.C.F.M., Reel: 628, No: 272

P.A.B.C.F.M. Reel: 628, No: 277

P.A.B.C.F.M. Reel: 628, No: 278

P.A.B.C.F.M. Reel: 628, No: 279

2- Kitaplar

DABAĞYAN Levon Panos, Türkiye Ermenileri Tarihi, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, Ġstanbul, 2005.

DEMĠR, Fevzi, Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet Dönemi Meclisi Mebusan Seçimleri 1908- 1914, Ġmge Kitabevi, Ankara 2007.

DWIGHT, H.G.O., Christianity In Turkey: A Narrative of The Protestan Reformation in The Armenian Church, Ballantyne Printir, London 1854.

GÜNAY, Necla, Maraş’ta Ermeniler ve Zeytun İsyanları, IQ Kültür Sanat Yayınları, Ġstanbul, 2007.

KARA, Adem, Sultan II. Abdülhamid ve Saltanatının İlk Yılları Ahmed Saib, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, Ġstanbul 2008.

KOCABAġOĞLU, Uygur, Anadolu’daki Amerika, Ġmge Kitapevi, Ankara 2000.

PRIME, E.D.G, Forty Years in the Turkish Empire or Memories of. Rev. William Goodell, Cambridge University Press, New York 1883.

AÇIKSES, Erdal, “Türk- Amerikan Münasebetlerini Değerlendirilmesi”, Türkler Ansiklopedisi 13. Cilt, Yeni Türkiye Yayınları, 2002 Ankara, s.542-557.

AKGÜN, Seçil, “Amerikalı Misyonerlerin Anadolu’ya BakıĢları,” Ankara Üniversitesi OTAM Dergisi, 3 (1992), ss.1-16.

AVAKIAN, Karl Vartan, “The Armenian Evangelical Church 1846-1996,” http://www.caccsf.org/c-aehistory.htm 13.06.2012

CHAKMAKJIAN, Hagop A. N., , “The Armenian Evangelical Church and The Armenian People,” http://www.cacc-sf.org/c-aecHAC.html 13.06.2012

EYĠCĠL, Ahmet, “Osmanlı Ġttihat ve Terakki cemiyeti”, Türkler Ansiklopedisi 13. Cilt, Yeni Türkiye Yayınları, 2002 Ankara s.228-244.

KODAMAN, Bayram; “II. MeĢrutiyet Dönemi(1908-1914)” Türkler Ansiklopedisi 13. Cilt, Yeni Türkiye Yayınları, 2002 Ankara s.165-192.

ÜNAL, Hasan , “Ġttihat terakki ve DıĢ Politika (1906-1909)” Türkler Ansiklopedisi 13. Cilt, Yeni Türkiye Yayınları, 2002 Ankara s.212-227.

4- Tezler KÜÇÜK, Mehmet Alparslan, Ermeniler Arasında Protestanlığın Yayılışı ve Protestan Ermeniler (Türkiye Örneği), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 2005.

MALKOÇ, Mustafa Numan, Günümüz Türkiye’sinde Protestanlık, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ġstanbul 2005.