Hatay’da Harf İnkılâbı’nın kabulü ve yeni alfabenin uygulanması (1928-1938)

Bu araştırmanın amacı; Misak-ı Milli sınırları içinde olmasından dolayı, vatanın ayrılmaz parçası sayılan; ancak sınırların dışında kalan Hatay’ın, Türkiye’ye katılmasına kadar geçen sürede, Türkiye ile olan kültürel bağlarını ortaya koymak, bu bağlamda bir ulus-devlet olmanın gereği olarak gerçekleştirilen eğitim-kültür alanındaki modernleşme hamlelerinden biri olan Harf İnkılâbı’nın, Hatay’da çeşitli etnik gruplar üzerinde yarattığı etkileri ortaya koymak olmuştur. Çalışmada, Fransızların “böl-yönet” politikasına aynı zamanda Suriye Hükümeti’ne, Şam basınından olan El-Urube, El-Kabes, El-Vakit Gazetesi’ne ve Arap milliyetçilerine karşı verilen kitlesel mücadeleler dönemin etkin ve Hatay kamuoyunun bilinçlendirilmesinde görece öneme sahip yayın organları arasında yer alan Yenigün ve Vahdet adlı gazeteler üzerinden ele alınmıştır. Makalede, dönemin gazetelerinden faydalanılarak eğitimde, resmi dairelerde yeni harflere nasıl geçildiği konusu ele alınacaktır.

Acceptance of alphabet revolution in Hatay and application of new alphabet

This paper’s aim is to display the cultural ties of Hatay with Turkey, which had been admitted as the inseparable part of the homeland due to its inclusion by the frontiers of National Pact (Misak-ı Milli) however discluded then, until the period of its participation to Turkey; to put forward the impacts on the several ethnic groups in Hatay which is one of the modernization steps in the field of education-culture and realized as the necessity of being the nation-state in this context.The massive struggles which were given against French government’s divide-and-manage policy, Syrian Government, El-Urube, El-Kabes, El-Vakit newspapers from the press of Damascus and the Panarab groups are assessed from the perspective of newspapers, Yenigün and Vahdet which were amongst the influential and relatively important newspapers to shapen the public opinion in Hatay. In this article, benefiting from the newspapers of that period, we will study on how to accept new letters in education and official section.

PDF

___

1. Kitaplar
ADA, Serhan, Türk Fransız İlişkilerinde Hatay Sorunu (1918-1939) Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2005.
DAYI, Esin, Hatay Gazetesi’nde Atatürk (Ağustos 1938 – Aralık 1938 ), Erzurum Üniversitesi Yayınları, No: 933, AİİTE, Erzurum, 2003.
İNAN, Arı, Tarihe Tanıklık Edenler, Çağdaş Yayınları, İstanbul, 1997.
KİRÇÇİ, Refik, Antakya, Seçenek Ofset, İskenderun, 1998.
MELEK, Abdurrahman, Hatay Nasıl Kurtuldu?, TTK, Ankara, 1991.
MÜMTAZ, Tarık, Hatay Albümü, Ticaret Birlik Gazetesi, İstanbul, 1942.
MÜMTAZ, Tarık, Çizgiler ve Bilgiler, Hatay, 1935.
NAKİP, Bülent, Kuruluşunun 50. Yılında Hatay İl Halk Kütüphanesi, Türk Kütüphaneciler Derneği, Antakya, 1991.
ÖCAL, Hulki, Hatay Savaşı, Desen Matbaa, Ankara, 1953.
PEHLİVAN, Hamit vd., Türk Dış Politikasında Hatay(1918-1939), Avrasya Stratejik Araştırma Merkezi, Ankara, 2001.
SELÇUK, Hamdi, Bütün Yönleriyle Hatay’ın O Eski Günleri, Sucuoğlu Matbaa, İstanbul, 1972.
SİLİÖZ, Remzi, Hatay ili ve Milli Mücadele Yılları, Emek Basımevi, Bursa, 1937.
SOYER, Şinasi vd., Hatay İli Cumhuriyet Öncesi ve Sonrası Eğitim, MEB, Hatay, 1998
SÖKMEN, Tayfur, Hatay’ın Kurtuluşu İçin Harcanan Çabalar, TTK, Ankara, 1992.
TEKİN, Mehmet vd., Hatay’da Eğitim ve Kültür, Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara, 1984.
TEKİN, Mehmet, Tarihte Hatay ve Hatay Devleti Tarihi, Antakya Ticaret ve Sanayi Odası, Antakya, 1987.
TEKİN, Mehmet, Harf İnkılâbı: Türk Ocaklarının Çalışmaları ve Hatay’da Yeni Yazı, Kültür Eğitim Tesisleri, Antakya, 1988.
TEKİN, Mehmet, Afyon Basını ve Afyon Basınında Hatay’ın İşgal Yılları, Kültür Eğitim Tesisleri, Antakya, 1989.
TEKİN, Mehmet, Hatay’ın Tarihçesi ve Eski Kütüphaneler, Özirem Basımevi, Antakya, 2001.
TEKİN, Mehmet, Antakya Tarihinden Yapraklar ve Halefzade Süreyya Bey, Kültür Ofset Basımevi, Antakya, 1993.
TURAN, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi, Üçünçü Kitap İkinci Bölüm, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1996
TÜZÜN, Süleyman, İki Büyük Savaş Arası Dönemde Hatay Tarihi, HÜ, AİİTE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1989.
2. Makaleler
ALİ, Mahmut, “Latin Harfleri” Yeni Mecmua, S. 9, 15 Eylül 1928.
BALCI, Şükrü, “Okuma Odaları”, Yenigün, 21 Nisan 1937.
BALCI, Şükrü, “Elektrik Şirketleri ve Türkçe ”, Yenigün, 25 Ağustos 1936.
BALCIOĞLU, Şahap, “ Okul Levhaları”, Yenigün, 30 Ocak 1938.
DERVİŞ, Ata “Hatay’da Türk Kültürünün İç Yüzü”, Yenigün, 31 Mart 1938.
FAİK, Abdurrahman, “ Türk Yazısı”, Yeni Mecmua, S.13, 15 Kasım 1928.
GÖZAYDIN, Nevzat, “Türk Ocaklarının Çalışmaları ve Hatay’da Yeni Yazı”, Türk Dili, C.58, S.453, 0cak 1989.
HATİPOĞLU, Süleyman, “Hatay’ın Kurtuluşunun Fikri Temelleri”, Anavatana Katılışının 60. Yıl Dönümünde Hatay, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2001.
HİLMİ, Ömer, “İskenderun Maarif Aliyesine” ,Yeni Mecmua, S.13, 15 Kasım 1928.
KUNT S. Bekir, “Hatay’da Türkçe”, Yenigün, 17 Mart 1938.
MELEK, Necmettin, “Şanlı Türk Ordusu ve Sevgili İskenderun”, Hatay’ın Sesi, Yıl.2, S.24, 31 Temmuz 1971.
MÜNİR, Vedi, “Nura Doğru”, Yeni Mecmua, S.10, 1 Aralık 1928.
SARINAY, Yusuf, “Atatürk’ün Hatay Politikası”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.XII, S.34, Mart 1996.
SIRRI, Ahmet, “Niçin Okumuyoruz?”, Yeni Mecmua, S.32, 15 Eylül 1929.
SOFUOĞLU, Adnan, Dağıstan, Adil, “Sancak’ta Fransız Mandat Yönetimi ve Türkiye”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.XX, S.60, Kasım 2004.
SOFUOĞLU, Adnan, Dağıstan, Adil, “Belgeler Işığında Bağımsız Hatay Devleti’nin Kuruluşu ve Türkiye, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.XXI, S.62, Temmuz 2005.
TEKİN, Mehmet, “Genç Spor Kulübü”, Güneyde Kültür Dergisi, Y.2, S.16, Haziran 1990.
YAVUZ, Bige, “1921 Tarihli Türk-Fransız Anlaşmasının Hazırlık Aşaması”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.VIII, S.23, Mart 1992, s.273.
YILDIRIM, Hüseyin, “Vahdet Gazetesi’nin Harf Inkılâbı’nı Hatay Türklerine Yansıtması”, Misak-ı Millinin 80. Yıl Dönümünde İskenderun ve Çevresi, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Ankara, 2001 3. Belgeler
TBMM Zabıt Ceridesi, C.14, Devre 1, İçtima 2, Ankara, 1958. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 224.511.1( 9.7.1938 ).
4. Ansiklopediler
Türk Ansiklopedisi, C.19, Milli Eğitim Bakanlığı, 1971.
5. Gazeteler
Atayolu (Antakya)
El Liva (İskenderun)
Yenigün (Antakya)
Yıldız (Beyrut)
Vahdet (Halep)
6. Kaynak Kişiler
Tahsin Atmaca, Sami Savuksu, Celal Tüleyli, Sueda Bereket ve Lütfiye Kuseyri.