FAHRİ HOŞAB

HADÎS RİVÂYETİNDE İHTİSÂR -HANÎF ZEYD B. AMR'A DAİR BİR BUHÂRÎ RİVÂYETİ ÖRNEĞİ-

Hadîs rivayetinde, "lafzî rivayet" esas olmakla beraber, bazı ravilerin hafızasının, bazılarının kabiliyetinin ve rivayet lafzını koruma tedbirlerinin yetersiz olmasından dolayı, bazı hadîsleri "mânâ ile rivayet" zarureti doğmuştur. Hadîsleri mânâ ile rivayetin neticelerinden biri de hadîsin lafzında ihtisârda bulunmaktır. Hadîs rivayetinde ihtisarı caiz gören âlimler olduğu gibi caiz görmeyenler de vardır. Hadîs rivayetinde ihtisarı caiz görenler, mânâ ile rivayeti bir mecburiyet olarak değerlendirmişlerdir. Ancak bunlar da rivayette ihtisara bazı şartlar çerçevesinde cevaz vermişlerdir. Bu şartlar; rivayetin tamamına ulaşma imkânının bulunması; hadîsin zikredilmeyen kısmının rivayet edilen kısımdan mânâ olarak bağımsız olması; rivayette ziyade yapıldığı şüphesinin doğma ihtimalinin bulunmaması; ihtisar yapan ravinin âlim ve fakih olmasıdır. Hadîs rivayetinde ihtisar, bazen hadîslerin doğru anlaşılmasını zorlaştırmakta, hadîsin ihtisar olunmamış tam metninin ziyade olarak anlaşılmasına yol açmakta, metinler arasında teâruz görüntüsü vermekte, muhtasar rivayetin sıhhatinden şüphe duyulmasına yol açmakta, fıkhını ortaya çıkarmada zorluklar yaşanmakta ve bu durumdaki getirmektedir. hadîslere yönelik birtakım tenkitleri beraberinde Makale konusu muhtasar Buhârî hadisinin tahlilinde de bu yol takip edilmiş; hadîsin farklı rivayetlerine ulaşılarak söz konusu rivayetle karşılaştırılmış senedi, metni ve fıkhî muhtevası bu çerçevede değerlendirilmiş ve ihtisardan kaynaklanan müşkiller halledilmeye çalışılmıştır.

ABBREVIATION IN HADIS TRANSMISSION -AN EXAMPLE OF A BUKHARI NARRATIVE ABOUT HANEEF ZAYD B. AMR

In the hadith transmission, "one-to-one transmission" is essential, but because of the poor memory of some narrators, the weak ability and unwariness of some to protect the narration, some hadiths were transfered with their meanings. One of the conclusions of hadiths with their meanings is the abbreviation of the hadith. There are scholars who do not see fit as well as scholars who regard the abbreviation as appropriate in hadith transmission. Those who regard the abbreviation as suitable in the transmission of hadith have considered the narration with meaning as a necessity. However, these also seemed appropriate in some circumstances to shorten the narration. These conditions are; the possibility of reaching the whole of the narrative; that the unmentioned part of the hadith is independent of the narrated part; there is no doubt that there is a surplus in the hadith narration; shortening narrator is the scholar and the fakeeh. Abbreviation in hadith transmission sometimes makes difficult to understand the hadiths correctly, leads to over understanding of the full text of hadith, gives a picture of contradiction between texts, leads to doubtfulness of the abridged narration, causes difficulties in revealing its meaning and brings with it some criticism about hadiths in this case. The most important remedy in to avoid the problems caused by abbreviated narrations is to put together the different variants of the hadiths and place them in shortened phrases. The first thing to do in order to do this is to reach the full text of the abbreviated hadiths before abbreviation. Reaching the full text or different variants of the abbreviated hadiths removes the doubts about the correctness of hadiths and allows a more accurate understanding of the text. This article which deals with the abbreviated Bukhari hadith was followed in the following way; different variants of the hadith were reached and compared with the in question narrative; narrator chain, text and meaning have been evaluated in this framework and problems caused by abbreviations have been tried to be solved.

PDF

___

Ahmed b. Hanbel (1992), el-Müsned, İstanbul.
Ateş, Ali Osman (1987), "Putlara Kurban Kesme ve Allah'tan Başkası Adına Kesilenlerden Yeme Konusunda Hz. Peygamber'in Tutumu", Dokuz Eylül İlâhiyat Fakültesi Dergisi IV.
Aydınlı, Abdullah (2009), Hadîs Istılahları Sözlüğü, İstanbul.
Aynî, Bedruddîn Muhammed b. Ahmed (1421/2001), 'Umdetu'l-Kârî Şerhu Sahîhi'l-Buhârî, Beyrût.
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Alî (1408/1988), Delâilu'n-Nubuvve, Beyrût. -(1424/2002), es-Sunenu'l-Kübrâ, Beyrût.
-(ts), es-Sunenu's-Sağîr, Karatşi.
Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr el-Basrî (1409/1988), el-Bahru'z-Zihâr (el-Musned), Medîne.
Buhârî, Ebû 'Abdillâh Muhammed b. İsmâ'îl (1992), el- Câmi'u's-Sahîh, İstanbul.
Cezâirî, Tâhir b. Sâlih (ts), Tevcîhu'n-Nazar ilâ Usûli'l-Eser, Beyrût.
Dremenghem, Emile (1930), Muhammed'in Hayatı, Trc. Reşat Nûrî, İstanbul.
Doğanay, Süleyman (2009), Hadîs Rivayetinde Ravi Tasarrufları ve Doğurduğu Problemler; İstanbul.
Ebû Dâvûd et-Tayâlîsi, Süleymân b. Dâvûd (1420/1999), Musnedu Ebî Dâvûd et-Tayâlisî, b.y.y.,.
Ebû Ya'lâ, Ahmed b. Alî el-Mevsılî (1409/1988), Musnedu Ebî Ya'lâ el-Mevsilî, Beyrût.
Erul, Bünyamin (2001), "Tasarrufâtu'r-Ruvât fî Mutûni'l-Merviyyât", Ankara Üniversitesi İlâhiyat
Fakültesi Dergisi, cilt: XLII.
Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû 'Abdillâh (1417/1957), el-Mustedrek 'ala's-Sahîheyn, Kâhire.
Hamidullah, Muhammed (1993), İslam Peygamberi (Hayatı ve Faaliyeti), Trc.: Salih Tuğ, İstanbul.
Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd b. Muhammed el-Bustî (1405-1406), A'lâmu's-Sunen fî Şerhi Sahîhi'l-Buhârî, b.y.y.
-(1980), Me'âlimu's-Sunen, Beyrût.
İbn 'Abdilberr, Ebû 'Ömer Yûsuf b. 'Abdillâh en-Nemerî (1423/2002) 1860, el-İstî'âb fî Ma'rifeti'lAshâb,'Ammân.
İbn Battâl, Ebu'l-Hasen 'Alî b. Halef (ts), Şerhu Sahîhi'l-Buhârî, Riyâd.
İbn Cemâ'a, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. İbrâhîm el-Kinânî el-Hamevî (1986), elMenhelu'r-Revî fî Muhtasari 'Ulûmi'l-Hadîsi'n-Nebevî, Dımaşk.
İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed 'Abdurrahmân (1372/1953), Kitâbu'l-Cerh ve't-Ta'dîl, Haydarâbâd Dekkân.
İbn Hacer, Ahmed b. 'Alî, el-Askalânî1 (1426/2005), Fethu'l-Bârî bişerhi Sahîhi'l-Buhârî, Riyâd. -(ts) -Tehzîbu't-Tehzîb, Beyrût.
İbnu Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed el-Bustî (1414/1993), es-Sahîh, Beyrût -(1393/1973), Kitâbu's-Sikât, Haydarâbâd.
İbn Manzûr, Cemâluddîn Ebu'l-Fadl Muhammed b. Mukerrem (ts), Lisânu'l-'Arab,Beyrût.
İbn S'ad, Ebû Abdillâh Muhammed (1421/2001), et-Tabakâtu'l-Kübrâ, Medîne.
İbnu's-Salâh, 'Osmân b. 'Abdirrahmân eş-Şehrezûrî (1406/1986), 'Ulûmu'l-Hadîs, Dımaşk.
Karacabey, Salih (2002), "Hadîste İhtisar ve Muhtasar Rivayetten Kaynaklanan Problemler", Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 11, sayı: 1,.
Kastallânî, Ebu"l-'Abbâs Şihabuddîn Ahmed b. Muhammed (1326), İrşâdu's-Sârî lişerhi Sahîhi'lBuhârî, Kâhire.
Kirmânî, Ebû 'Abdillâh Şemsuddîn Muhammed b. Yûsuf b. 'Alî (1401/1981), Sahîhu'l-Buhârî bişerhi'l-Kirmânî, Beyrût.
Kister, M. J. (1980), Studies in Jâhiliyya and Early Islâm, London.
Mizzî, Cemâluddîn Ebu'l-Haccâc Yûsuf (1403/1983), Tehzîbu'l-Kemâl fî Esmâi'r-Ricâl, Beyrût.
Nesâî, Ebû 'Abdirrahmân Ahmed b. Şu'ayb (1421/2001), es-Sunenu'l-Kübrâ, Beyrût.
Nevevî, Yahyâ b. Şeref (1404/1987), et-Takrîb ve't-Teysîr li Ma'rifeti Suneni'l-Beşîri'n-Nezîr, Beyrût.
Rodinson, Maxime (1968), Hz. Muhammed, Trc.: Atilla Tokatlı, İstanbul.
Suheylî, Ebu'l-K?sım 'Abdurrahmân b. 'Abdillâh el-Mâlek? (1387/1967), Ravdu'l-Unuf, Kâhire.
Suyûtî, Ebu'l-Fazl Celâluddîn 'Abdurrahmân (1392/1972), Tedrîbu'r-Râvî fî Şerhi Takrîbi'nNevevî, Medîne.
Taberânî, Ebu'l-K?sım Musnidu'd-Dunyâ Süleymân b. Ahmed (1404), el-Mu'cemu'l-Kebîr, Kâhire.
Uğur, Mücteba (1992), Hadîs Terimleri Sözlüğü, Ankara.
Ürkmez, Ahmet (2014), "Ebû Dâvûd Süneni'nde Tekrar ve İhtisar", Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23.
Zehebî, Ebû 'Abdillâh Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed (1382/1963), Mîzânu'l-'İtidâl, Kâhire.
-(1401/1981), Siyeru A'lâmu'n-Nubelâ, Beyrût.
-(1376/1956), Tezkiratu'l-Huffâz, Beyrût