Hacı Bektaş Veli’nin eserlerinde ve Bektaşî Erkânnâmelerinde dervişin nitelikleri

Hacı Bektaş Velî, Türk tasavvuf hayatının önemli sûfîlerindendir. Onun etkileri 13. asırdan günümüze, Anadolu ve Balkanlar başta olmak üzere birçok coğrafyada devam etmektedir. Bektaşîlik tarîkatı, Türk sosyal hayatı içinde kendine özgü nitelikleriyle önemli bir yere sahiptir. Hacı Bektaş Velî’yi ve Bektaşîlik anlayışını en iyi anlatan Hacı Bektaş Velî’nin eserleri ile tarîkat ulularınca sonradan oluşturulan âdâb ve erkân kitaplarıdır. Bir sosyal eğitim kurumu olarak işlev gören tarîkatlar kendilerine özgü metotlarla kişilere belli nitelikler kazandırmayı hedeflemektedir. Çalışmada, Hacı Bektaş Velî’nin eserlerinden hareketle dervişe yüklenen mana, dervişin nitelikleri, derviş özelinde insandan beklenen tavır ve davranışlar tespit edilmeye çalışılacaktır. Bu bağlamda yeni bir kaynak olan Hacı Bektaş Velî’nin İngiltere’de tarafımızdan bulunan kayıp kitabı Hadis-i Erbaîn Şerhi’nde dervişin özellikleri ile ilgili seçilmiş hadisler ele alınacaktır. Sonuçta, Hacı Bektaş Velî’nin derviş algısı ve Bektaşî erkânnâmelerinde yer alan dervişin niteliklerine yer verilerek sûfîlik yoluyla eğitimini tamamlayacak ideal insan tipolojisi üzerine tespit ve değerlendirmeler yapılacaktır.

Dervish qualifacitions in relation to Haji Bektash Velî works and Bektashi rules

Haji Bektash Velî was a Turkish Sûfî who has been an influential figure both in Turkish mysticism and social life with his thoughts transcending ages. The love, veneration, and devotion towards Haji Bektash Velî have thrived in the hearts of people most of all in Anatolia and the Balkans and in many other places all around the world for centuries; and his ideas, thoughts, and sayings have been retold from generation to generation until today. To better understand Haji Bektash Velî we first need to examine his work. In sûfî culture, the talks between the quide and his disciples constitute his primary works which directly reflect his thoughts. Haji Bektash Velî's life and his practices as well as his view of aspects of social life are included in Velayetnâme. Erkânnâme is the combination of texts about Cem rituals and conceptions in Bektashi tradition. The purpose of these texts is teaching the rules of tradition to new participants of Bektashi tradition. This article given information about Bektashi rules are works which are written by the leaders of dervishes including the basic standards dervishes have to obey. In this study, Haji Bektash Velî describes the qualities of the works of dervish.

PDF

___

AYTAŞ Gıyasettin, YILMAZ Hacı, Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniyye, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2004.
Âdâb u Erkân-ı Bektaşîyye: Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, No.7/2,İstanbul.
CÖMERT Özlem Bayrak, “Hacı Bektaş Velî‟ye Ait Eserlerden hareketle Alevilik ve Bektaşîlik Kavramlarının Algılanma Esasları” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, S:60 (2011),s.313-334.
DURAN Hamiye, “Yunus‟ta Sülûk Sistemi”, Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, S: 2, (1997), s. 12-16.
EĞRİ Osman, Bektaşîlikte Tasavvufî Eğitim, Horasan Yayınları, İstanbul 2001,
EĞRİ Osman, Yaygın Din Eğitimi Açısından Bektaşîlik, Horasan Yayınları, İstanbul 2003
ERASLAN Kemal, “Yesevî‟nin Fakrnâmesi”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, S: XXII, İstanbul 1977,s.45-120.
FAROQHI Suraiya, Anadolu’da Bektaşîlik, Simurg Yayınları, İstanbul 2003.
GÖLPINARLI, Abdulbaki, Yunus Emre, İkbal Kitabevi, İstanbul 1936.
GÜMÜŞOĞLU Dursun, YILDIRIM Rıza, Bektaşî Erkânnâmesi, Horasan Yayınları, İstanbul 2006
GÜZEL, Abdurrahman, Hacı Bektaş Velî El Kitabı, Akçağ Yayınları, Ankara 2011
KILIÇ, Filiz-KÖKEL, Coşkun: “Bektaşîlik Üzerine Değerlendirmeler ve Çalçakırlar Köyü Örneğinde Bektaşî Kültürü” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, S: 40 (2006), s. 67-80.
ÖZCAN, Hüseyin, Hacı Bektaş Velî, Hayatı Eserleri ve Sûfîlik Yolu, Akademik Eksen Yayınları, İstanbul 2009.
ÖZCAN Hüseyin, Fâtiha Tefsiri, İstanbul 2009.
ÖZCAN Hüseyin, Alevi Bektaşî İnancına Bakışlar, Fatih Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2007
ÖZCAN Nurgül, Kırk Hadis (Hadis-i Erbaîn),Fatih Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
SIRRÎ Rıfâî Alevî, ŞEYH Ahmed Bedreddin, Bektaşî Tarîkatına Aid usûl Âdâb ve Âyinler Mecmuası, Süleymaniye Kütüphanesi, İzmirli İ. Hakkı, Nu: 1243.
TATCI Mustafa, KURNAZ Cemal, Tasavvufi Gelenekte Miyârlar ve Karabaş-ı Velî’nin Miyârı, Bizim Büro Yayınları, Ankara 2001.
TEMREN Belkıs: Bektaşîliğin Eğitsel ve Kültürel Boyutu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1995.
YAMAN Mehmet, Hünkâr Hacı Bektaş Velî'nin Vasiyyetnâmesi (Fevaid), Ayyıldız Yayınevi, Ankara 1994.
YILDIRIM, Suat, Kur’ân-ı Hakîm ve Açıklamalı Meali, Feza Yayınları, İstanbul 1998.