GÖSTERGEBİLİMSEL BİR YAKLAŞIMLA KUTADGU BİLİG

Gösterge, kendi dışında bir şeyi temsil eden ve temsil ettiği şeyin yerini alabilecek özellikte olan her çeşit biçim, nesne, olgu vb. olarak tanımlanabilir. Temelleri çok eski çağlara kadar uzanmasına rağmen XX. yüzyılın başlarında bağımsız bir bilim dalı hâline gelen göstergebilim ise, anlamlı bütünler olan gösterge dizgelerini inceleyen, göstergeler arası bağıntıları tespit eden, göstergeleri ve gösterge dizgelerini sınıflandıran bilim dalıdır. İki etkinlik alanı olan göstergebilimde bildirişim göstergebilimi (semiology) bildirişim amacıyla oluşturulmuş dizgelerdeki göstergeleri bildirişim sürecindeki işlevleri açısından incelerken anlamlama göstergebilimi (semiotics) göstergelerden oluşan bir dizge içindeki anlamların oluşumunu araştırır. Günümüzde göstergebilim, özellikle anlamlama göstergebilimi, anlatıların çözümlenmesindeki yaklaşımlardan birisidir. Anlatıların anlamsal katmanlardan oluşan bir bütün (dizge) olarak kabul edildiği göstergebilimde, bu bütün içindeki göstergelerin gerçekleşme düzlemi ve birbirine nasıl eklemlendiği ortaya konulur. Bu çalışmada Yusuf Has Hacip tarafından yazılan Kutadgu Bilig, göstergebilim açısından okunarak metnin çatısını oluşturan şahıslar olan Küntogdı, Aytoldı, Ögdülmiş ve Odgurmış'ın gösterdiği kavramlar üzerinde durulup bunlar arasındaki ilişkiler ve ayrılıklar belirlenmeye çalışılmıştır. Zira metinde adalet, kut (saadet), akıl ve akıbeti (kanaat) temsil eden bu dört şahsın adları birer göstergedir. Göstergebilime göre, her metinde hem eski kültürün hem de çevresel kültürlerin metinleri bulunur. Böylece bütün metinlerin var oluş koşulu olan metinler arası ilişkiler ortaya çıkar. Bu çalışmada da metinler arası ilişkiler kurularak ele alının konular toplum ve tarih içerisinde değerlendirilmiştir

A SEMIOTICAL APPROACH TO KUTADGU BİLİG

Sign can be described as a kind of form, object, fact, etc. which represents thing except it and can substitute the things it represent. Although its basis goes over to ancient times, as for significs became an independent field of science at the beginning of 20th century, and it is a kind of science which studies sign system that is meaningful totality, determines connection among signs and classifies signs and sign systems. In significs, which has two domains; semiolagy studies signs in system which is formed with the aim of communication, in terms of functions in communication process, on the other hand semiotics searches the forms of meanings in system formed by signs. Nowadays, significs, especially semiotics is one of the approaches which analyzes diegetics. In significs, in which the diegetics are accepted as a system(whole) formed by semantic stratum, realization surface of shear of signs and how they articulate to each other are revealed. In this study, Kutadgu Bilig written by Yusuf Has Hacip has been read in terms of significs and the notions represented by Küntogdı, Aytoldı, Ögdülmiş and Odgurmış who are the creators of the text and also the relationships and the differences between them have been tried to determine. In as much as, these characters’ names which represent justice, happiness, mind and modesty have been signed. According to the significs, each text has both text of ancient cultures and enviromental cultures. So, the relationships between the textes that are the existence conditions of them appear. In this study, the relationships between the textes have been constituted and the subjects dealed have been evaluated within society and history

PDF

___

Arat, Reşid Rahmeti (1979). Kutadgu Bilig III İndeks, İndeksi neşre hazırlayanlar: Kemal ERASLAN – Osman F. SERTKAYA – Nuri YÜCE, İstanbul.
Arslan, Mahmut (1987). Kutadgu-Bilig’deki Toplum Ve Devlet Anlayışı, İstanbul.
Atalay, Besim (1999). Divanü Lûgat-İt-Türk Dizini “Endeks”, Ankara.
Clauson, Sır Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford.
Çağatay, Saadet (1970). “Kutadgu Bilig’de Ögdülmiş”, Türk Kültürü, S. 98, s. 95-111.
Çağatay, Saadet (1989). “Kutadgu Bilig’de Odgurmış’ın Kişiliği”, TDAY-Belleten 1967, Ankara, s. 39-49.
Demirtaş, Ahmet (Bahar 2004). “Kutadgu Bilig’deki Hükümdar Küntogdı Tipine Göstergebilimsel Açıdan Bir Yaklaşım Denemesi”, TÜBAR, S XV, s. 161-174.
Devellioğlu, Ferit (1993). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara.
Dilâçar, A. (1995). Kutadgu Bilig İncelemesi, Ankara.
Erdem, Mehmet Dursun (2009). “Göstergebilim (Semiotik) Açısından Rasim Özdenören’in “İt” Hikâyesi”, Turkish Studies-International Periodical for the Languages and History of Turkish or Turkic Volume 4/6 Fall 2009, p. 120-169, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.876, ANKARA-TURKEY.
Ergin, Muharrem (1996). Orhun Abideleri, İstanbul.
Gökalp, Ziya (1976). Türk Medeniyeti Tarihi, İstanbul.
Kafesoğlu, İbrahim (1994). Türk Millî Kültürü, İstanbul.
Kaşgarlı Mahmut, DLT (1998). Divânü Lûgat-İt-Türk Tercümesi, Çeviren: Besim ATALAY, C. IIII, Ankara.
Kaymaz, Zeki (2009). “Kutadgu Bilig Hakkında Türkiye’de Yapılan Yayınlar Üzerine Bir Deneme”, Turkish Studies-International Periodical for the Languages and History of Turkish or Turkic Volume 4/3 Spring 2009, p. 1408-1422, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.735, ANKARA-TURKEY.
Levend, Agâh Sırrı (1988). “Siyaset-Nameler”, TDAY-Belleten 1962, Ankara, s. 167-194.
Önler, Zafer (1999). “Kutadgu Bilig’de Küntogdı ve Aytoldı Karakterleri”, VII. Milletler Arası Türkoloji Kongresi, İstanbul.
Rifat, Mehmet (1996). Göstergebilimcinin Kitabı, İstanbul.
Rifat, Mehmet (2000a). XX. yüzyılda dilbilim ve göstergebilim kuramları 1, İstanbul.
Rifat, Mehmet (2000b). XX. yüzyılda dilbilim ve göstergebilim kuramları 2, İstanbul.
Taş, İsmail (2010). “Kutadgu Bilig’in Teorik Yapısı”, Turkish Studies-International Periodical for the Languages and History of Turkish or Turkic Volume 5/3 Summer 2010, p. 1880-1897, ISSH: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1595, ANKARA-TURKEY.
Uçar, Erdem (2015). “Kutadgu Bilig’in Kronolojik Kaynakçası Hakkında Bir Deneme”, Sosyal Bilimler Dergisi/The Journal of Social Science, Yıl:2, Sayı:4, Eylül 2015, s. 62-100.
Yunus Emre (1991). Yunus Emre Divanı, Hazırlayan: Mustafa TATÇI, Ankara.
Yusuf Has Hâcib (1991). Kutadgu Bilig I Metin, Hazırlayan: Reşid Rahmeti ARAT, Ankara.
Yusuf Has Hâcib (1974). Kutadgu Bilig II Çeviri, Çeviren: Reşid Rahmeti ARAT, Ankara.