Fârâbî’nin Epistemolojisi, Ontolojisi ve Felsefeye Katkıları

Bu çalışma, genel hatlarıyla Fârâbî’nin öncüsü olduğu Meşşâîliğin prensipleri, ana fikri ve metodolojisiüzerine bilgi vermekte ve Fârâbî’nin epistemolojik ve ontolojik görüşleri çerçevesinde felsefeye yapmış olduğukatkıları, etkisini ortaya koyma amacı ile yazılmıştır. Muallim-i Sani, Alpharabius gibi isimler ile de tanınanFârâbî, İslam düşünce dünyasına Yunan felsefenin metodolojisini ve terminolojisini sistematik bir biçimdeentegre etmiş Müslüman bir Türk düşünürüdür. Çocukluğundan itibaren başta hukuk ve dini ilimler olmaküzere devrin en iyi hocalarından dersler almıştır. Kabiliyeti ve öğrenmeye merakı sayesinde birçok alandauzmanlaşmış (hezarfen, polimat) bir âlimdir. Bu özelliğinin doğal bir sonucu olarak başta felsefe olmak üzerepek çok eser yazmıştır. Antik Yunan’daki Peripatosçuluk akımından esinlenerek özgün nitelendirilebilecek Meşşâî ekolünün temel metodolojisini, kavramlarını ve paradigmasını ortaya koymuştur. Üretkenliğinintemeli, farklı felsefe ekollerinin görüşlerini eklektik bir metot ile seçerek özgün bir biçimde sentezlemesidir.Genel olarak, İslami epistemolojik ve ontolojik anlayışını, Yunan Felsefesi ile ele aldığı görülmektedir. Bu yolile Yunan felsefesi metodolojisi ile yapılan sorgulama metoduyla İslam akaidini açıklamaya çalışmıştır.Düşüncelerinin esasını Aristoteles başta olmak üzere Sokrates, Platon gibi düşünürlerden alır. Fârâbî’ninsistemi, Aristoteles mantığına dayanan akılcı bir metafiziktir. Felsefenin determinist sorgulama metodunuyaratıcılık (creatism) esaslı İslam anlayışına uyarlamıştır. Bu method ile hikmet (felsefe) ile dini uzlaştırmayagayret etmiştir.

Al-Fārābī’s Epistemology, Ontology and Contributions to Philosophy

Study informs about the principles, ideas and methodology of Peripatetic ecole which led by al- Fārābī and examines the epistemological and ontological thoughts of Al-Fārābī and his contributions to philosophy in general terms. Al-Fārābī also known by name like Alpharabius is a Turkic thinker and Islamic philosopher who systematically brought on the methodology and terminology of Greek Philosophy into Islamic world of thought. He took lessons from the best lecturers and religious scholars of his time, primarily in fields of law and sciences of religion since his early ages due his ability and curiosity to learn he eventually become and wise school man who we may define as a polymath as a natural outcome of his features he wrote a lot of masterpieces particularly in the field of philosophy. He constituted fundamental methodology, terms and paradigms of Peripatetic ecole which you may define as al-Fārābī, al-Kindī’s ecole that may be described as very authentic and original thought with being inspired of Peripateticism. The ground which lays under his philosophical productivity is synthesizing the views of various philosophical ecoles originally with an eclectic method. In general, it has been seen that he investigated Islamic epistemological and ontological thought within the frame of determinism of Greek Philosophy. By this way, he employed the questioning method of Greek philosophy to the fundamental norms of Islamic dogmas. The essence of his thoughts affected by Peripateticism philosophers and mostly by Socrates, Plato, Aristoteles. Comprehensive approach and system of al-Fārābī can be described as an Aristotle’s logic based rational metaphysic and spiritualism. He adopted deterministic questioning method of philosophy to Islamic approach which based upon the creationism. By this way his efforts were focusing on compromising the philosophy with religious thoughts.

PDF

___

Adıvar, A. A. (1947). “Fârâbî”. İslam Ansiklopedisi. Millî Eğitim Bakanlığı.
Alaaddin, A. T. (1990). Tehafütü’l-Felasife (Kitabu’z-Zuhr) (Recep Duran çev.). Kültür Bakanlığı Yayınları.
Ali Ş. (1980). İslâm Sosyolojisi Üzerine (Kamil Can çev.). Düşünce Yayınları.
Arsal, S. M. (1945). “Fârâbî’nin Hukuk Felsefesi” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. 10/(3-4). 620-634.
Arslan, A. (1987). Haşiye Ale’t-Tehafüt Tahlili, Kültür Bakanlığı Yayınları.
Aster, E. V. (1943). Felsefe Tarihi Dersleri, İlkçağ ve Ortaçağ Felsefesi (M. Gökberk çev.). Edebiyat Fakültesi Talebe Cemiyeti Neşriyat.
Atay, H. (1974). Fârâbî ve İbn-i Sînâ’da Yaratma, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
Ateş, A. (1951). Fârâbî’nin Eserlerinin Bibliyografyası. Belleten, XV/57(Ocak).
Ateş, A. (1950). Fârâbî Bibliyografyası, Fârâbî Tetkikleri, İÜ EFY.
Aydın, M. (1976). Fârâbî’nin Siyasi Düşüncesinde Saadet Kavramı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. XXI.
Bayraklı, B. (1983). Fârâbî’de Devlet Felsefesi. Doğuş Yayınları.
Bolay, M. N. (1989). Fârâbî ve İbn-i Sînâ’da Kavram Anlayışı. Milli Eğitim Yayınları.
Bolay, S. H. (1981). Felsefi Doktrinler Sözlüğü, Ötüken Yayınları.
Cisir, N. (1974). İlim Felsefe ve Kur’an Işığında İmana Dönüş I-II (R. Barışık çev.). Çağ Yayınları.
Corbin, H. (1986). İslâm Felsefesi Tarihi (Başlangıçtan İbn-i Rüşd’ün Ölümüne Kadar) (Hüseyin Hatemi çev.). İletişim Yayınları.
Çubukçu, İ. A. (1971). İslâm Felsefesi’nde Allah’ın Varlığının Delilleri. AÜİF Y.
Çubukçu, İ. A. (1977). İslam Düşünürleri. AÜİF Y.
Çubukçu, İ. A. (1972). İslâm Düşüncesi Hakkında Araştırmalar. AÜİF Y.
Çubukçu, İ. A. (1985). Türk Filozofu Fârâbî ve Düşüncesi. Belleten, 49 (194), 273-286. Danışman, N. (1950). Fazıl Medine Tercümesi, Fârâbî Tetkikleri. İÜEFY.
De Boer, T. J. (1960). İslâm’da Felsefe Tarihi (Yaşar Kutluay çev.). Balkanoğlu Matbaacılık.
Fârâbî. (1990). El- Medinetu’l-Fazıla (Ahmet Arslan çev.). Kültür Bakanlığı Yayınları.
Fârâbî. (1997). İdeal Devlet (El- Medinetu’l-Fazıla) (Ahmet Arslan çev.). Vadi Y.
Fârâbî. (1987). Fususu’l-Medenî (Siyaset Felsefesi’ne Dair Görüşler) (Hanifi Özcan çev.). Dokuz Eylül Üniv. Y.
Fârâbî. (1974). Eflatun Felsefesi (Fârâbî’nin Üç Eseri) ( H. Atay çev. ). AÜİF Y.
Fârâbî. (1974). Aristo Felsefesi (Fârâbî’nin Üç Eseri) ( H. Atay çev. ). AÜİF Y.
Fârâbî. (1986). İhsau’l-Ulûm (İlimlerin Sayımı) (Ahmet Ateş çev. ). MEGSB Y.
Fârâbî. (1980). Es- Siyaseül- Medeniye (Mehmet Aydın –Abdulkadir Şener-M. Rami Ayas çev.). Kültür Bakanlığı Yayınları.
Gazalî. (1981). Tehafüt el-Felasife (Bekir Karlığa çev.). Çağrı Y.
Günaltay, M. Ş. (1922) Türk Filozofu Fârâbî. Darü’l-Fünun Ed. Fak. Y.
Günaltay, M. Ş. (1951). “Fârâbî’nin Şahsiyeti Eserleri ve Tesirleri”. AÜ DTCF Dergisi, VIII(4).
İbn Rüşd. (1986). Tehafüt et Tehafüt (Kemal Işık- Mehmet Dalgıç çev.). Ondokuz Mayıs Üniv. Y.
İzmirli, İ. H. (2012) haz. Refik Ergin. İslam Felsefesi Tarihi. Ötüken Y.
İzmirli, İ. H. (1929). İslam’da Felsefe Cereyanları. Darü’l-Fünun İlahiyat Fak. Mec., VIII.
İzmirli, İ. H. (1964). İslâm Mütefekkirleri ile Garp Mütefekkirleri Arasında Mukayese. DİB Y.
Karlığa, B. (2004). İslâm Düşüncesinin Batı Düşüncesine Etkileri, Litera Y.
Keklik, N. (1958). Abu Nasr al-Fârâbî’nin Kategoriler Kitabı. İslam Tet. Enst. Dergisi. II(2-4), 1-48.
Keklik N. (1961). “Fârâbî Mantığının Kökleri”, Şarkiyat Mec. IV, 147-169.
Keklik, N. (1969). İslâm Mantık Tarihi ve Fârâbî Mantığı I-II, İÜ EF Y.
Keklik, N. (1984). Felsefe’nin Tekniği. Doğuş Yayınları.
Kemal Paşa-Zade. (1987). Haşiye ala Tehafut el- Felasife (Tehafut Haşiyesi) (Ahmet Arslan çev.) KBY.
Korkut, Ş. (2015). Fârâbî’nin Siyaset Felsefesi. Atlas Akademi Y.
Küyel, M. T. (1956). Üç Tehafüt Bakımından Felsefe Din İlişkileri. AÜ DTCF Y.
Küyel, M. T. (1990). Fârâbî’nin Peri Hermeneias Muhtasarı. Atatürk Kültür Dil ve Tarihi Yüksek K. Y.
Küyel, M. T. (1990a). Fârâbî’nin Şeraitu’l-Yakîn’i. Atatürk Kültür Dil ve Tarihi Yüksek K. Y.
Küyel, M. T. (1989). Fârâbî’ye Atfedilen Küçük Bir Eser (Ölümden Sonra İnsanın da Bozulup Yok Olduğunu Söyleyen Kimseyi Reddetmek Hususunda Platon’un Risalesi). Atatürk Kültür Dil ve Tarihi Yüksek K. Y.
Küyel, M. T. (1969) Aristoteles ve Fârâbî’nin Varlık ve Düşünce Öğretileri. Ankara: AÜDTCF Y.
Küyel, M. T. (1958) “Fârâbî’nin Bazı Mantık Eserleri”. AÜDTCF Derg., XVI/3-4 (Eylül-Aralık). 165-286.
O’leary, De Lacy. (1971). İslâm Düşüncesi ve Tarihteki Yeri (H. Yurdaydın- Yaşar Kutluay çev.). AÜ İF Y.
Olguner, F. (1993). Fârâbî, Akademi K.
Russel, B. (1973). Batı Felsefesi Tarihi I-III (çev. Muammer Sencer). Bilgi Y.
Sayılı, A. (1950). Fârâbî ve İlim. AÜ DTCF Derg., VIII.
Sayılı, A. (1951). Fârâbî ve Türk Tefekkür Tarihindeki Yeri. Belleten, XV(57), 1-59.
Sayılı, A. (1985). Ebu Nasr Fârâbî’nin Halâ Üzerine Makalesi. TTK Y.
Sunar, C. (1967). İslâm Felsefesi Dersleri. ÜA İF Y.
Sunar C. (1972). İslâm’da Felsefe ve Fârâbî. I-II, AÜ İF Y.
Sunar, C. (1973). İslam Felsefesi’nin Yunan Kaynakları ve Kozalite Meselesi. AÜ İF Y.
Sunar, C. (1977). Varlık Hakkında Ana Düşünceler. AÜ İF Y.
Şirvani, H. H. (1950). Fârâbî’nin Siyasi Nazariyeleri. (H.G. Yurdaydın çev.). AÜDTCF Derg., VIII/IV.
Şirvani, H. H. (t.y.). İslâm’da Siyasi Düşünce ve İdare Üzerine Araştırmalar (Kemal Kuşçu çev.). Nur Y.
Taylan, N. (1973). Anahatlarıyla İslâm Felsefesi, Kaynakları-Temsilcileri-Tesirleri. Ensar Neşriyat.
Thilly, F. (1995). Felsefe Tarihi I-II (İbrahim Şener çev.). Sistem Y.
Tolcu, N. (2007). İslâm Felsefesi’ne Giriş. Savaş Y.
Topaloğlu, B. (1979) İslâm Kelamcıları ve Filozoflarına Göre Allah’ın Varlığı (İsbat-ı Vacip). DİB Y.
Aydın, İ. H. (1995). Fârâbî Bibliyografyası’na Bazı İlaveler. Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi. 33(1-2). 255-286.
Ülken, H. Z. (t.y.). İslam Felsefesi. Selçuk Y.
Ülken, H. Z. (1995). İslâm Düşüncesi, Türk Düşüncesi Tarihi Araştırmalarına Giriş. Ülken Y.
Ülken, H. Z. (1933). Türk Tefekkürü Tarihi. I-II.
Ülken, H. Z. (1957). Fârâbî ve İbn-i Sînâ’nın Garp Ortaçağ Düşüncesi Üzerine Tesirine Dair Yeni Bazı Münakaşalar. AÜİF Dergisi, I-IV.
Ülken, H. Z. (1950). Fârâbî Meselesi. Fârâbî Tetkikleri. İÜEF Y.
Ülken, H. Z. & Kıvamettin, B. (1940). Fârâbî. Kanaat Kitabevi.
Yılmaz, F. (2011). İslam Felsefesi. Berikan Y.
Yörük, A. K. (1950). Fârâbî’nin Siyasi Felsefesi. Fârâbî Tetkikleri, İÜEF Y.
Watt, M. (1968). Islamic Surveys (İslâmî Tetkikler) İslam Felsefesi ve Kelamı (Süleyman Ateş çev.). AÜİF Y.