Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’si ışığında Pârepârezâde’nin Hasb-i Hâli’nde geçen Rumeli şehirleri

XVI. yüzyılda yaşamış olan Pâre Pârezâde Ahmed Çelebi aslen Bursalı’dır. İyi bir eğitim gördükten sonra müderrislik ve kadılık görevlerinde bulunmuştur. Şair, kadılık görevinin çoğunu Rumeli’de yapmış, yine bu topraklarda vefat etmiştir. Mezarı, günümüzde Yunanistan sınırları içinde bulunan Tırhala’da Turhan Beyoğlu Ömer Bey Camii’nin bahçesindedir. Şair, beklediği bir terfinin ya da maaş zammının gerçekleşmemesi sonucunda yirmi dört beyitlik bir mesnevi kaleme almıştır. Bu mesnevide, hayal kırıklığını, kırgınlığını, sade bir Türkçe ve samimi bir üslupla dile getirmiştir. Meslek hayatının nerdeyse tamamını Rumeli topraklarında geçiren Pâre Pârezâde Ahmed Çelebi, eserinde sadece şahsî duygularını aktarmamış, gezip gördüğü, görev yaptığı Rumeli şehirleri hakkında, gözlem ve tecrübelerini de yansıtmıştır. Metin, şimdi sınırlarımızda bulunmayan pek çok Rumeli şehriyle ilgili tarihi ve kültürel açıdan verdiği önemli bilgiler içermektedir.

Cities of Rumelia in Pareparezade’s Hasb-i Hal in the light of Evliya Celebi’s the book of trevels

Pârepârezâde Ahmed Çelebi, who lived in the 16th century, is originally from Bursa. After getting a good education, he worked as a lecturer and judge. The poet served most of his career as a judge in Rumelia, and also died in this region. His tomb is in the garden of Turhan Bey’s son Ömer Bey Mosque, in Tırhala, which is in the borders of Greece today. When Pârepârezâde couldn’t get an expected promotion or pay rise, he wrote a masnavi with 24 verses. In this masnavi, he depicted his disappointment and offense with a simple Turkish and intimate tone. In this text, Pârepârezâde Ahmed Çelebi, who served nearly his entire career in Rumelia, not only narrated his personal feelings but he also shared his experiences and observations. The text includes a lot of historical and cultural information about many cities in Rumelia which are not in our borders anymore today. In this work, the verses in the text are analyzed in a literary sense and the cities of Rumelia which are mentioned in the verses are discussed in terms of their culture, with references to many sources, particularly Evliya Çelebi’s Seyahatname.

PDF

___

Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ, (Haz: Filiz Kılıç), İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul, 2010.
ATLANSOY Kadir, Bursa Şairleri, Asa Kitabevi, Bursa, 1998.
AYVERDİ Samiha, Türk Tarihinde Osmanlı Asırları, Kubbealtı Neşriyatı İstanbul 1999.
ÇAM Ömer, TD 54 Numaralı Tahrîr Defterine (H.976/M.1568) Göre Dimetoka Kazası, Gazi Üniversitesi, SBE, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2010.
DARKOT Besim, “Dimetoka”, İslâm Ansiklopedisi, M.E.B. Yayını, İstanbul 1950, C.3.
EMECEN Feridun, “Gelibolu” , İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1996,C.14.
ENGİN Refik, “Bir Madalyon Bir Tarih Ali Koç Baba ve Yaşayan Erkânı”, Hacı Bektaş Velî Dergisi, Ankara 2004, Sayı 31.
Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Haz: Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1999, C.3.
Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Haz: Yücel Dağlı, İbrahim Sezgin, Seyit Ali Kahraman), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2001, C.5.
Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Haz: Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2001, C.6.
Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Haz: Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, Robert Dankoff), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2001, C.8.
Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, (Haz: Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, Robert Dankopf), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2005, C.9.
İSEN Mustafa, Ötelerden Bir Ses, Akçağ Yayınları, Ankara 1997
İsmail Beliğ Efendi, Güldeste-i Riyâz-ı İrfân u Vefeyât-ı Dânişverân, Hudavendigar Matbaası, Bursa 1884.
KARAMAN M. Lutfullah, “Filori”, İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1996, C.13
KAYA Güven, “Eski Türk Edebiyatında Manzum Mektup Türü ve Pâre Pâre Ahmed Çelebi ile Lâmiî Arasında Manzum Mektuplaşma”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.32, Erzurum 2007.
KIEL Machiel, “Demirhisar” İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1994, C. 9.
KIEL Machiel, “Filibe”, İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1996, C.13.
KIEL Machiel, “Samakov ” İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2009, C. 36
Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmânî, (Haz: Ali Aktan, Abdülkadir Yuvalı, Mustafa Keskin), C. 1, Sebil Yayınevi, İstanbul, 1995.
Nev‟izâde Âtâyî, Hadâiku'l-Hakâ’ik fi Tekmileti'ş-Şakâik, (Haz: Abdülkadir Özcan), Çağrı Yayınları, Ankara 1989.
CEYLAN Ömür, "Tavus İle Camus: Gaybi'nin Bir Deveran Gazeli ve Şerhi", I. Uluslararası Sunullah-ı Gaybi Sempozyumu, 3-5 Haziran, Kütahya, Önce Aşk Vardı, İstanbul 2005.
ÖZCAN Ruhi, "Osmanlı Devleti'nde Yapılan Sikke Tashihleri", Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.17, Konya 2005.
PARMAKSIZOĞLU İsmet, Seyahatnâme (Rumeli, Solkol ve Edirne ), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1994.
PRIFTI Kristaq, “Manastır”, İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2003, C.27
REYHAN Kader ve İPEKOĞLU Başak, Osmanlı Dönemi Bir Grup Hamam Yapısında Malzeme Kullanımı, Bildiriler Kitabı, 2. Ulusal Yapı Malzemesi Kongresi ve Sergisi, 3-17 Ekim 2004, İTÜ Taşkışla, İstanbul.
ŞAHİN İlhan, “Sofya” İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2009, C.37.
TUMAN Mehmet Nâil, Tuhfe-i Nâilî, Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, (Haz: Cemâl Kurnaz-Mustafa Tatçı), Bizim büro Yayınları, Ankara 2001Bizim Büro Yayınları, C.1. Ankara 2001.
YAPAR Berrin, Yunanistan’daki Türk Eserlerinde Kitâbeler (Dedeağaç, Dimetoka, İskeçe, Gümülcine, Selânik, Kavala, Yenice-Karasu), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, SBE, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007.