ETİK LİDER OLARAK OKUL YÖNETİCİLERİNİN ÖZELLİKLERİNE VE DAVRANIŞLARINA İLİŞKİN ORTAÖĞRETİM ÖĞRETMENLERİNİN GÖRÜŞLERİ (ESKİŞEHİR İLİ ÖRNEĞİ)

Bu araştırmanın genel amacı Eskişehir Odunpazarı ve Tepebaşı ilçelerine bağlı ortaöğretim örgütlerinde görev yapan öğretmenlere göre etik lider olarak okul yöneticisinin nasıl olması gerektiğini belirlemektir. Bu genel amaç doğrultusunda ise etik lider olarak okul yöneticisinin özelliklerini, davranışlarını ve değerlerinin kaynağını belirlemeyi amaçlar. Araştırma nitel araştırma yöntemine göre desenlenmiştir. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden durum çalışması yaklaşımı kullanılmıştır. Araştırmanın verileri yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile toplanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2012-2013 eğitim-öğretim yılında Eskişehir Odunpazarı ve Tepebaşı ilçelerindeki resmi ortaöğretim kurumlarında görev yapan 33 ortaöğretim öğretmeni oluşturmaktadır. Bu araştırma da okul yöneticilerinin seçiminde amaçlı örnekleme yöntemi olan maksimum çeşitlilik örneklemeden yararlanılmıştır. Verilerin analizinde ise betimsel analiz tekniğinden yararlanılmıştır. Araştırmanın güvenirliği 0,87 olarak bulunmuştur. Araştırmanın birinci alt amacı olan 'etik lider olarak okul yöneticisinin özelliklerine' ilişkin sonuçlar yönetim becerileri, insanları etkileme gücü ve insaniyeti ile ilgili özelliklerine odaklanmaktadır. Araştırmanın ikinci alt amacı olan 'etik lider olarak okul yöneticisinin davranışlarına' ilişkin sonuçlar (a) okul yönetimi, (b) insan ilişkileri, (c) bireylerin haklarını koruması ve (d) okulda odaklanmaktadır. Bu doğrultuda (a) etik lider olarak okul yönetimine ilişkin davranışları yönetim anlayışı, yönetimde karar alma, şeffaflık, hesap verme, yönetim süreçleri, kurallar ve yaptırımlar, okuldaki sinerji, okulun sorunları-ihtiyaçlar-başarısı ve öğrencinin ihtiyaçları-başarısı gibi davranış alanları ön plana çıkmaktadır. Araştırmanın ikinci amacına ilişkin bir diğer sonuç ise (b) etik lider olarak insan ilişkilerine yönelik sonuçlardır. Bu doğrultuda iletişim becerileri ve insana verdiği değer ile ilgili davranışları iki alt davranış boyutu olarak gözlenebilir. İkinci amaca yönelik bir diğer sonuç ise (c) etik lider olarak okul yöneticisinin bireylerin haklarını korumasına odaklanmaktadır. Bireylerin sosyal ve yasal haklarını koruması, adil davranması ve ayrımcı olmaması bu konuya ilişkin davranışlar olarak tanılanabilir. Araştırmanın ikinci amacına ilişkin dördüncü alt sonuç (d) okulda etik kültür oluşturmaya yönelik davranışlarını ön plana çıkarmaktadır. Bu doğrultuda örnek olan, etik kurallar çerçevesinde okulu yöneten, öğrencilerin katıldığı, etik düşünceyi geliştiren seminerler, etkinlikler, projeler düzenleyen ve ilkeli olan gibi temel nitelikler öğretmenler tarafından okul yöneticilerine atfedilen temel davranışlar olarak gözlenmiştir. Araştırmada yer alan katılımcılara göre araştırmanın üçüncü alt amacında yer alan etik lider olarak okul yöneticisinin değerlerinin kaynağı konusunda dine olan inanç, kişiliği, toplum ve toplumsal kurallar, evrensel değerler ile ulusal ve evrensel değerleri sentezlemesi temel görüşler olarak öne çıkmaktadır

BEHAVIORS AND CHARACTERISTICS OF PRINCIPALS AS AN ETHICAL LEADER BASED ON HIGH SCHOOL TEACHER OPINIONS (THE CASE OF ESKİŞEHİR)

The research was prepared based on qualitative research method. The case study research design was used in the research. Data were collected via interview technique. Descriptive analysis was used to analyze data. The research population is 33 teachers worked at public high schools in Odunpazarı and Tepebaşı districts in Eskişehir in 20122013. Reliability was found by formula which is reliability= unity of view/unity of view + separation of view. According to calculation, reliability was found to be 0,87. According to the first objective of the study, which is about ‘characteristics of principals as an ethical leader’; results are management skills, affection to people and power and humanity. The second objective of the study is concerning about ‘behaviors of principals as an ethical leader’. For the second objective, results are (a) school management, (b) human relationships, (c) protection of individuals’ rights and (d) establishing ethical culture in school. For (a) school management; behaviors are management apprehension, decision-making in management, transparency in management, accountability in management, management processes, rules and regulations, synergy in school, problems-requirements-success of school and requirements-success of students. For (b) human relationships; behaviors are communication skills and human relationships. For (c) protection of individuals’ rights, behaviors are protection of individuals’ social and legal rights, being fair and avoiding from discrimination. For (d) establishing ethical culture in school; views are being role model, school management based on ethic rules, organizing seminars concerning about ethical values. Concerning the third objective of the study, which is ‘principals’ source of values as an ethical leader’, views are religion, character, society and its rules, universal values

___

  • AASA(American Association of School Administrators), (2011). Code of ethics of American Association of School Administrators.
  • Aktoy, B. (2010), İlköğretim yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi: Harran Üniversitesi, Şanlıurfa.
  • Aronson, E. (2001). Integrating leadership styles and ethical perspectives. Canadian Journal of Administrative Sciences. 18(4), 244-256.
  • Aydın, İ. (2001). Yönetsel mesleki ve örgütsel etik. Ankara : PeGem A Yayıncılık.
  • Aydın, M. (2005). Eğitim yönetimi. Ankara: Hatipoğlu Yayınevi.
  • Aydın, T. (2010). İlköğretim okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ile ilgili öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi: İstanbul, Maltepe Üniversitesi.
  • Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. PrenticeHall, Inc.
  • Berkman, Ü. (2009). Gelişmekte olan ülkelerde kamu yönetiminde yolsuzluk ve rüşvet. Ankara: TODAİE Yayınları.
  • Bilgen, N. H. (1994). Çağdaş ve demokratik eğitim: ders geçme ve kredi uygulaması. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
  • Brown, M. E., Treviño, L. K., & Harrison, D. A. (2005). Ethical leadership: A social learning perspective for construct development and testing.OrganizationalBehavior and Human Decision Processes, 97, 117–134.
  • Brown, M. E.,ve Treviño, L. K. (2006). Ethical leadership: A review and future directions. The Leadership Quarterly. 17, 595–616.
  • Burns, G.M., (1978). Leadership. New York: Harper and Row.
  • Erdoğan, Ç. (2007). İlköğretim okulu müdürlerinin etik davranışları.Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi: Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
  • Ertürk, H. (2012). Okul müdürlerinin etik liderlik davranış düzeylerinin incelenmesi (Uşak ili örneği).Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi: Uşak Üniversitesi, Uşak.
  • Ertürk, S. (1979). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Yelkentepe Yayınları.
  • Fenstermacher, G.D. (1990). Some moral considerations of teaching as a profession. In J. I. Goodlad, R. Soder, ve K.A. Sirotnik (Eds), The moral dimensions of teaching (pp. 130-151). San Francisco: Jossey Bass.
  • Gini, A. (1998). Moral leadership and business ethics. (edt: J.B. Ciulla), Ethics: The heart of leadership. Westport, CT: Praeger.
  • Goodlad, J.I., Soder, R., ve Sirotnik, K.A. (1990). The moral dimension of teaching. San Francisco: Josey-Bass.
  • Greenfield, W.D. (1991). Rationale and methods to articulate ethics and administrator training. Annual Meeting of the American Educational Research Association. Nisan, 3-7.
  • Gültekin, (2008). İlköğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranış gösterme düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi: Selçuk Üniversitesi, Konya.
  • Harvey, E. (2004). Liderlik ve Etik, Executive Excellence Dergisi. Haziran, s.24.
  • High, J.A. (2005). The importance of ethical principles for educational leadership. Yayınlanmış Doktora Tezi, Fielding Graduate University, ABD.
  • Hodgkinson, C. (1991). Educational leadership: the moral art. Newyoek, Albany: State University of New York Press.
  • Houle, J. C.,& Gimas, P.C. (2006). Building capacity for ethical leadership ingraduate educational leadership preparation programs. AASA Journal of Scholarship and Practic. 3(1), 11-17.
  • İskele, A. (2009). İlköğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının okullardakiyaratıcı iklim üzerine etkisi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi: Antalya, Akdeniz Üniversitesi.
  • Kanungo, R.N. & Mendonca, M. (1996). Ethical dimensions ofleadership. Thousand Oaks, CA: Sage.
  • Karadağ, E. (2010). Eğitim bilimleri doktora tezlerinde kullanılan araştırma modelleri: nitelik düzeyleri ve analitik hata tipleri.Educational Administration: Theory and Practice.16(1), 49- 71.
  • Karaköse, T.(2008). Okul müdürlerini itibarlı kılan değerlerin belirlenmesine yönelik nitel bir çalışma. Değerler EğitimiDergisi.6(16), 113-129.
  • Khuntia, R. ve Suar, D. (2004). A Scale to Assess Ethical Leadership of Indian Private and Public Sector Managers. Journal of Business Ethics, 49, 13-26.
  • Kılınç, Ç. (2010). Okul yöneticilerinin etik liderlik davranışları gösterme düzeyleri ile öğretmenlerin yaşadıkları örgütsel güven ve yıldırma arasındaki ilişki. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi: Ankara, Gazi Üniversitesi.
  • Koçel, T. (2003). İşletme Yöneticiliği. İstanbul: Beta.
  • Kouzes, J. M.,& Posner, B. Z. (2002). The leadership challenge. San Francisco, CA: Jossey-Bass Publishers.
  • Kuçuradi, I. (2007). Paideia ya da insanlaştırma eğitimi. Cumhuriyet, eğitim reformu ve Dewey (edt: Anton J.P. ve Canevi, F.P.). İstanbul: Forum İstanbul Enstitüsü Yayınları.
  • Küçükkaraduman, E. (2006). İÖO müdürlerinin etik davranışlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Kümbetoğlu, B. (2005). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
  • Miles, M. B. & Huberman A.M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded source book. Thousand Oaks, CA: Sage Pub.
  • Milli Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, (2015). Milli eğitim istatistikleri. İnternet erişimi: Haziran 02, 2015. http://sgb.meb.gov.tr/istatistik/meb_istatistikleri_orgun_egitim_2014_2015.pdf
  • Moorhouse, J.R. (2002). Desired characteristics of ethical leaders in business, educational, political, and religious organizations from east Tennessee: A Delphi investigation. Yayınlanmış Doktora Tezi: East Tennessee State University, USA.
  • Okçabol, R. (2005). Türkiye eğitim sistemi. Ankara: Ütopya Eğitim Dizisi.
  • Owens, R.G. (1998). Organizational behaviour in education. Allyn and Bacon, 6th edition.
  • Özakpınar, Y. (1988). Milli eğitim gayesi ve öğretmenlik şahsiyeti. S. Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 2.
  • Özdemir, M. (2009). Lise öğretmenlerinin etik liderlik ve sosyal adalet algıları arasındaki ilişki. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi: İstanbul, Yeditepe Üniversitesi.
  • Rebore, R.W. (2001). Ethics of Educational Leadership. Columbus, OH: Merrill Prentice Hall.
  • Schermerhorn, J. R. (2001). Management. John Wiley & Sons.
  • Sergiovanni, T.J. (1992). Moral leadership: Getting to the heart of school improvement. San Francisco: Jossey-Bass.
  • Sergiovanni, T.J., Kelleher, P., McCarthy, M.M. ve Wirt, F.M. (2004). Educational governance and administration. USA: Pearson.
  • Sockett, H. (1990). Accountability, trust and ethical codes of practice. In J. I. Goodlad, R. Soder, ve K.A. Sirotnik (Eds), The moral dimensions of teaching (pp. 296-327). San Francisco: JoseyBass.
  • Starratt, R. J. (1994). Building an ethical school : A practical response to the moral crisis in schools. Florence, KY, USA: Routledge.
  • Starratt, R. J. (2003).The Ethical Dimensions of School Leadership (edt: P.T. Begley ve O. Johansson). USA: Kluwer Academic Publishers.
  • Starratt, R. J. (2005). The essentials of school leadership (edt: B. Davies). London: PCP, Paul Chapman Publ.
  • Şimşek, Y. ve Altınkurt, Y. (2009). Okul müdürlerinin etik liderlik uygulamalarına ilişkin öğretmen görüşleri. The First International Congress of Educational Research. Çanakkale.
  • Taylor, C. (1998) Living wit difference edt: A.L. Allenve M.C. Regan): Debating democracy’c discontent: Essay on american politics, law and public philosophy. New York: Oxford University Press.
  • Toksoy, H. (2011). Öğretmen algılarına göre yöneticilerin etik liderlik davranışları. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi: Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
  • Treviño, L. K., Brown, M. E., & Hartman, L. P. (2003). A qualitative investigation of perceived executive ethical leadership: Perceptions from inside and outside the executive suite. Human Relations, 56, 5–38.
  • Troy, B. (2009). Elementary school sssistant principals decision making analyzed through four ethical frameworks of justice, critique, care, and the profession. Yayınlanmış Doktora Tezi: South Florida.
  • Tupes, E. C.,& Christal, R. E. (1961). Recurrent personality factors based on trait ratings. U.S. Air Force.
  • Turhan, M. (2007). Genel ve mesleki lise yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının okullardaki sosyal adalet üzerindeki etkisi. Yayınlanmış Doktora Tezi: Fırat Üniversitesi, Elazığ.
  • Türker, M. (2007). İş hayatında etik. S. Tevrüz(edt.), Yöneticilik ve etik. İstanbul: Beta Basım A.Ş.
  • Uluğ, F. (2009). Yönetim ve etik. Kamu Etiği Sempozyumu. 1, 3-15.
  • Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayın Evi.
  • Yılmaz, E. (2006). Okullardaki örgütsel güven düzeyinin okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmış Doktora Tezi: Selçuk Üniversitesi, Konya.