EPİSTEMOLOJİK AÇIDAN AGNOSTİSİZME YER AÇMAK MÜMKÜN MÜ?

Bu çalışmada agnostisizmin konumu incelenmektedir. Ateizmle birlikte dinlere ve Tanrı’ya karşı mesafeli bir tavır olarak tanımlanan agnostisizm epistemolojik bağlamda gelecekle ve fizik ötesi alanla ilgili rasyonel ve bilimsel bilgi elde etmenin imkânsızlığına işaret etmek için kullanılabilir. Ayrıca agnostisizmi doğal alandaki bazı şeylerin insan zihni tarafından bilinemeyeceğinin savunulduğu ya da teizme itiraz olarak doğaüstü alanla ilgili bazı görüşlerin insan zihnine kapalı olduğunu kabul eden felsefi anlayış olarak da niteleyebiliriz. Zayıf agnostisizm Tanrı’nın varlığı veya yokluğu lehindeki kanıtların ikna edici olmadığından yola çıkılarak herhangi bir yargıda bulunmamayı içerirken güçlü agnostisizmde bu kanıtların hiçbir zaman elde edilemeyeceği vurgulanır. Başta Thomas Huxley ve Antony Kenny olmak üzere agnostik tutumun zayıf ve güçlü kutupları arasında değişik pozisyonlarda yer alan farklı birçok düşünür hesaba katıldığında ontolojik ve epistemolojik yansımaları olan bir konum tartışmasıyla karşılaşılır. Buna binaen bazı teist ve ateistler agnostisizmin belirli bir tutum olarak ele alınamayacağı yönünde görüşler öne sürer. Neticede bu durum agnostisizmin nerede konumlandırılması gerektiği problemini doğurmuştur. Nitekim Scot D. Yoder agnostik olarak öncelikli sorunun agnostisizme bir konum belirlemek olduğunu öne sürer. Dolayısıyla bu çalışmada öncelikle agnostisizmin tanımsal çerçevede ne ifade ettiği tartışılıp ardından farklı tutumlarla ilişkisi bağlamında agnostisizme bir konum belirlenip belirlenemeyeceği irdelenmektedir. Aynı zamanda dini kimlik hesaba katılarak farklı bir agnostik çerçeve çizilmeye çalışılmaktadır.

IS IT MAKING SPACE TO AGNOSTICISM IN EPISTEMOLOGICAL CONTEXT?

In this study, the position of agnosticism is examined. Agnosticism, which is defined as a distant attitude towards religions and God together with atheism, can be used to point out the impossibility of obtaining rational and scientific information about the future and the invisible world in the epistemological context. We can also describe agnosticism as the attitude that some things cannot be known by the human mind. Weak agnosticism is not convincing evidence of the existence or absence of God, but it is emphasized that in strong agnosticism this evidence can never be obtained. Considering many different thinkers in different positions between the weak and strong poles of agnostic attitude, especially Thomas Huxley and Antony Kenny, a position discussion with ontological and epistemological reflections is encountered. After that, some theists and atheists argue that agnosticism cannot be considered as a particular attitude. As a result, this situation led to the problem of where agnosticism should be located. Indeed, Scot D. Yoder suggests that the primary problem as agnostic is to determine a position of agnosticism. Therefore, in this study, we first discuss what agnosticism refers to in the frame of semantic framework and then determine whether or not agnosticism can be determined in the context of its relationship with different attitudes. At the same time, a different agnostic framework is tried to be taken into account by taking the religious identity into account.

PDF

___

Ayala, Francisco J., (2007). Darwin’s Gift. Washington D. C.: Joseph Henry Press.
Akgün, Tuncay, (2018). Antony Kenny’e Göre Tanrı’yı Bilmenin İmkânı ve Agnostisizm. A.İ.B.Ü İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/11, 15-33.
Aydın, Mehmet, (1999). Din Felsefesi. İzmir: İ.İ.F.V. Yayınları.
Bulğen, Mehmet, (2010). Kelam İlminin Kozmolojik Boyutları ve Günümüz Kozmolojisi. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 39/2, 49-80.
Burgess-Jackson, Keith, (2018). Rethinking the Presumption of Atheism. International Journal for Philosophy of Religion, 84, 93–111.
Büyük, Celal, (2013). Tanrı İnancının Rasyonelliği ve Kanıt İhtiyacı. A. Ü. İ. F. D., 40, 93-120.
Clifford, W. K., (1876). The Ethics of Belief. Contemporary Review, 29, 289-309.
Cliteur, Paul, (2009). The Definition of Atheism. Journal of Religion and Society, 11, 1-23.
Cragun, Ryan T., (2016). Nonreligion and Atheism. Handbook of Religion and Society. ed. D. Yamane. Switzerland: Springer International Publishing. 301-320.
Dawkins, Richard, (2009). Tanrı Yanılgısı. çev. Tunç Tuncay Bilgin. İstanbul: Kuzey Yay.
Deniz, Osman Murat, (2012). Akıl-İman İlişkisi Açısından Fideizm. Bursa: Emin Yay.
Flew, Antony, (1972). The Presumption of Atheism. Canadian Journal of Philosophy, 2/1, 29-46.
Gutting, Garry, (2013). Religious Agnosticism. Midwest Studies In Philosophy, XXXVII, 51-67.
Huxley, Thomas H., (1900). Collected Essays: Volume V: Science And Christian Tradition. New York: D. Appleton and Company.
Ingersoll, Robert G., (1890). Why Am I an Agnostic? Part II. The North American Review, 150/400, 330-338.
İlboğa, Mustafa, (2014). Platon Epistemolojisinde Episteme-Doxa Ayrımı, Turkish StudiesInternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/11 Fall 2014, p. 283-294, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7491, ANKARA-TURKEY.
Kenny, Anthony, (2012). Agnostisizm ve Ateizm. çev. Yaşar Türkben. Journal of Faculty of Theology of Bozok University, 1/1, 161-168.
Kenny, Anthony, (2013). Bilinmeyen Tanrı’ya İman. çev. Fatih Topaloğlu. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 13/2, 229-241.
Kenny, Anthony, (2007). Knowledge, Belief and Faith. Philosophy, 82/321, 381-397.
Kenny, Anthony, (2004). The Unknown God: Agnostik Essays. London and New York: Continuumbooks.
Kısa, Cihad, (2015). Filozofların, Teologların ve Psikanalistlerin Tanrısı: Tanrı Kavramı ve Tanrı Tasavvuru, Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/10 Summer 2015, p. 639-654, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8545, ANKARA-TURKEY.
Lucey, Kenneth G., (1983). An Agnostic Argument. International Journal for Philosophy of Religion, 14/ 4, 249-252.
Mete, Duygu, (2018). Din Bilimcisi Ne Kadar Agnostiktir?: Çağdaş Din Bilimlerinde Agnostisizm Sorunu. Kesit Akademi Dergisi, 14, 396-409.
Öymen, Örsan K., (2014). Felsefe Tarihinde Ateizm. Ateist Dergi, 11, 3-8.
Özalp, Hasan, (2015). Tanrı Hakkında Konuşa(ma)mak: Plotinus’da Negatif Teoloji, Turkish StudiesInternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/2 Winter 2015, p. 735-748, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7796, ANKARA-TURKEY.
Özkan, M. Ş., (2018). Antony Flew’ün Ateizmden Tanrı İnancına Yolculuğunda Kanıtların Rolü: Eleştirel Bir Yaklaşım. ÇOMÜ Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3/2, 481-505.
Plantinga, Alvin, (2010). Agnosticism. A Companion to Epistemology: Blackwell Companions to Philosophy. Second Edition. edited by Jonathan Dancy, Ernest Sosa and Matthias Steup. Hong Kong: Blackwell Publishing, 223.
Poidevin, Robin L., (2010). Agnosticism: A Very Short Introduction. New York, Oxford University Press.
Russell, Bertrand, (1986). Am I An Atheist Or An Agnostic? A Plea For Tolerance In The Face Of New Dogmas. Bertrand Russell on God and Religion. ed. by Al Seckel, New York: Prometheus Books, 83-87.
Russell, Bertrand, (2009). What is an Agnostic?. The Basic Writings of Bertrand Russell. Edited by Robert E. Egner and Lester E. Denonn, London and New York: Routledge Classics, 557-565.
Russell, Bertrand, (1928). Sceptical Essays. London: George Allen ve Unwin Ltd. Smith, George H., (2003). Atheism: The Case Against God. Proofed and Formatted by Bibliophile. version 1.1.
Stark, Rodney, (2005). Tek Gerçek Tanrı: Tektanrıcılığın Tarihsel Sonuçları. çev. Çiğdem Özüer. İstanbul: Literatür Yayınları.
Tokat, Latif, (2009). Dinin Sembolik Dili. Milel ve Nihal, 6/1, 55-98.
Türk, Aydın, (2012). Ateizmi Anlamak. Propaganda Yayınları.
Unwin, Dtephen D., (2005). Tanrı’nın Olasılığı. Çev. Nurfer Çelebioğlu & Ali Can Yaman. İstanbul: Yedinci Kapı Yayınları.
Uslu, Ferit, (2012). Agnostisizm. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11/21, 5-28.
Vernon, Mark, (2011). How To Be An Agnostic. New York: Palgrave Macmillan.
Yıldırım, Tamer, (2011). Ateizm mi Agnostisizm mi? Bertrand Russell’ın Tercihi. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 41-52.
Yoder, Scot D., (2013). Making Space for Agnosticism: A Response to Dawkins and James. American Journal of Theology & Philosophy, 34/ 2, 135-153.