AHİLİK GELENEĞİ VE KÜTÜPHANECİLİK

Ahilik, geçmişi oldukça eskilere dayanan hem mesleki eğitimi sağlayan hem de ticari yaşamı destekleyen bir gelenektir. Selçuklular ve Osmanlı İmparatorluğu’nda Anadolu topraklarında gelişmiş, büyümüş ve varlığını devam ettirmiştir. Ahilik, var olduğu dönemin mesleki örgütlenmenin önemli bir kurumudur. Bu kurum, Türk-İslam kültürünün bir sentezinden oluşmuştur. Ahilik kurumu, Osmanlı İmparatorluğu’nda ticaret, sanayi, eğitim, kültür-sosyal alanında önemli rol oynamıştır. Bu makalede “ahilik” ve “kütüphanecilik” kavramları, mesleki sorumluluk, etik anlayışı, mesleki birlik ve örgütlenme biçimleri açısından karşılaştırılmıştır. Çalışmada, önce mesleki örgütlenme geleneği olan “ahilik” kavramının sivil toplum kurumu olarak tanımı yapılmıştır. Sonra ahiliğin amacı, ilkeleri, geleneksel yapısı, bu kurumun fonksiyonları ve topluma katkıları kısaca ele alınmıştır. Aynı zamanda ahilik kurumu içinde kütüphanecilik mesleğinin var olup olmadığı sorusuna cevap aranılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nda ahilik geleneği içinde “kitap” ve “kütüphane” konusu incelenmiştir. Ancak ahilik kurumunda “kütüphanecilik” mesleği yer almamıştır. Bu kurumda, kütüphaneciler yerine kitap ve kütüphaneyle ilişkili olan hattatlar, mücellit, müzehhibler, musavvir, nakkaşlar gibi meslek grupları yer almıştır. Bu mesleklerin Osmanlılar döneminde ahilik sistemi içinde kütüphanecilikten daha önce bir meslek olarak örgütlendikleri görülmüştür. Bu dönemde kütüphanecilik, vakıf kütüphanesi geleneği olarak varlığını sürdürmüştür. Daha ziyade devlet ve vakıflar aracılıyla günümüz halk kütüphanelerine benzer halkın yararlanabileceği kütüphaneler kurulmuştur. Bu çalışmada, kütüphanecilik kavramı hem mesleki örgütlenme, hem mesleki etik, hem de mesleki kimlik boyutuyla ele alınmıştır. Türkiye’de kütüphanecilik mesleğinin toplumsal, kültürel, eğitimsel, sosyo-ekonomik faydaları ve geleneksel olan yapısı, “ahilik” geleneği bakış açısıyla tartışılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda kütüphanecilik mesleğinde ahiliğin özünde de olan mesleki sorumluluk, doğruluk, güvenirlilik, nitelikli ve insani değerlere sahip olma, kaliteli hizmet ve yenilikçilik anlayışının var olduğu bulunmuştur.

AKHISM TRADITION AND LIBRARIANSHIP

Akhism is a tradition which provides both vocational education and commercial life, which is based on a long history. The Seljuqs and the Ottoman Empire developed, expanded and continued to exist in Anatolia. Akhism is an important institution of the professional organization of the period in which it exists. This institution consists of a synthesis of Turkish-Islamic culture. The institution of Akhism played an important role in the Ottoman Empire in the fields of trade, industry, education, culture and social. In this article, the concepts of akhism and librarianship are compared in terms of professional responsibility, ethical understanding, professional unity and organizational forms. In this study, firstly the concept of professionalism akhism, which is a tradition of civil society, has been defined as a non-governmental organization. Then, the aim, principles, traditional structure, functions of the institution and its contributions to society are briefly discussed. At the same time, the answer to the question of whether there is a librarianship profession within the institution of akhism. In the Ottoman Empire, "book" and "library" in the tradition of akhism were examined. However, the professional of librarianship did not take place in the institution of akhism. In this institution, instead of librarians, there were occupational groups such as calligraphers, bookbinders, gilding, depicting and ceiling ornaments which were associated with books and libraries. It was seen that these professions were organized as a profession before librarianship in the period of Ottomans. In this period, librarianship continued to exist as a foundation library tradition. Rather, libraries have been established with the help of the public and foundations, which can be used by people like public libraries. In this period, librarianship continued to exist as a foundation library tradition. In this study, the concept of librarianship is dealt with both professional organization, professional ethics and professional identity. In Turkey professional of librarianship in social, cultural, educational, socio-economic benefits and traditional structure, "akhism" have been discussed from the point of view of tradition. As a result of the study, it is found that there is professional responsibility, accuracy, reliability, qualified and human values, quality service and innovation in the core of the professional librarianship.

PDF

___

Ahilik Ansiklopedisi: Cilt 1 (2016), 2. Baskı, TC Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Ankara.
Ahilik Ansiklopedisi: Cilt 2 (2014), TC Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Ankara.
Ahilik Nedir? (2006), http://ahilik.net/ahilik-nedir/, (Erişim Tarihi: 27.01.2018).
Akça, Gürsoy (2017), “Fütüvvetçilikte ve Türk Fütüvvetçiliğinde (Ahilik) İdeal İnsan ve Ahlâkı / Ideal Human and His/Her Morals in Futuwwaism and Turkish Futuwwaism (Akhism)”, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 12/3, (Prof. Dr. Tahsin Aktaş Armağanı), p. 41-58, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11306, ANKARA-TURKEY.
ANKOS KİTS (2018), http://kits.ankos.gen.tr/, (Erişim Tarihi: 26.01.2018).
Arıkan, Zeki (1999), “Halkevlerinin Kuruluşu ve Tarihsel İşlevi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 23, s.261-281.
Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü (2019), https://bilgibelge.bartin.edu.tr/akademik-personel.html, (Erişim Tarihi: 17.02.2019). Çağatay, Neşet (1996), Ahilik Nedir? 2. Baskı, TESK, [y.y.].
Çağatay, Neşet (1989), Bir Türk Kurumu Olarak Ahilik. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Çağatay, Neşet (1997), Bir Türk Kurumu Olan Ahilik, 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
Çakın, İrfan (1982), “Kütüphanecilikte Felsefesi Yaklaşım”, Türk Kütüphaneciliği, Cilt: 31, Sayı: 4, s.155-157.
Çalışkan, Mustafa (2015), “Bir Uzun Yürüyüş…”, Avrasya Bilgi Dergisi, Sayı: 1, s.1-3.
Çolaklar, Huriye (2004), “Profesyonellik ve Kütüphanecilik Mesleği”. Bülten: Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, Mart 2004, s.9-18, http://istanbulkutuphaneci.org/mart-2004-bulteni/, (Erişim Tarihi: 24.02.2018).
Demir, Ali Galip (2006), Ahilik Üzerine Deyişler, http://ahilik.net/ahilik-uzerine-deyisler/, (Erişim Tarihi: 27.01.2018).
Demir, Galip (1998), Türk Kültürü Ahilik, Ahilik Araştırma ve Kültür Vakfı, İstanbul. Dewey, Melvil (1958), “Meslek Olarak kütüphanecilik”, Çev. Osman Ersoy, Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, Cilt: 7, Sayı: 3-4, s.1-3.
Duman, Tayyip (2012), “Ahiliğin Eğitim Anlayışı ve Uygulamaları”, II. Uluslararası Ahilik Sempozyumu Bildiriler (19-20 Eylül 2012 Kırşehir, Türkiye): Cilt 1, Haz. Kazım Ceylan, Ahi Evran Üniversitesi Ahilik Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi, Kırşehir, s.181-190.
https://www.researchgate.net/profile/Kasim_Tatlilioglu/publication/317430043_Bir_Kavram_ Olarak_Ahilik_Sosyal_Psikolojik_Bir_Yaklasim_Akhism_as_a_Concept_A_Social_- _Psychological_Approach/links/593a9c42a6fdccea3b64fec2/Bir, (Erişim Tarihi: 20.11.2018).
Durheim, Emile (1986), Meslek Ahlakı, MEB, İstanbul.
Ekinci, Yusuf (1990), Ahilik ve Meslek Eğitimi, MEB, İstanbul.
Elkatmış, Metin ve Demirbaş, Murat (2013), “Ahi Evranı Velinin Düşüncelerinin Demokrasi Kültürüne Yansımaları”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/3, Winter 2013, p. 719-728, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, ANKARA-TURKEY.
Erken, Veysi (1998), Bir Sivil Örgütlenme Modeli Ahilik, Seba Yayınları, Ankara.
Eryiğit, Süleyman (1989), Ahi Birliklerinde Yönetim ve İşletme Fonksiyonlarının Temel Yapısı, Kamuİş, Ankara.
Gölpınarlı, Abdülbaki (1955), “Şeyh Seyyid Gaybî Oğlu Şeyh Seyyid Huseyn'in "Fütüvvet-Name"si, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt: 17, Sayı: 1-4, s.27-72.
http://dergipark.gov.tr/iuifm/issue/825/9012, (Erişim Tarihi: 19.01.2018).
Gürdal, Oya (1999), “Niçin Mesleki Örgütlenme?”, 21. Yüzyıla Doğru Türk Kütüphaneciliği: 35.
Kütüphane Haftası Bildirileri (15-21 Mart 1999, Ankara), Türk Kütüphaneciler Derneği, Ankara, s.111-119.
İktisat Terimleri Sözlüğü (2004), Türk Dil Kurumu, Ankara.
İnönü Ansiklopedisi: Cilt 1 (1946), Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara.
İslam Tarihi Ansiklopedisi: Cilt 1(2000), Kayıhan Yayınları, İstanbul.
Karakaş, Ahmet (1992), “Meslek Lobiciliği ve Kütüphanecilik”, Türk Kütüphaneciliği, Cilt: 6, Sayı: 3, s.172-173.
Kaya, Ahmet (2016), “Bir Sivil Toplum Örgütü Olarak Türk Kütüphaneciler Derneği: Tarihsel Perspektiften Eleştirel Bir Yaklaşım”, Türk Kütüphaneciliği, Cilt: 30, Sayı: 2, s.236-250.
Keseroğlu, Hasan S. (1989), Halk Kütüphanesi Politikası ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Durum, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, İstanbul.
Keseroğlu, Hasan S. (2015), “İlk Meslekler ve Kütüphanecilik Mesleği”, Prof. Dr. İrfan Çakın’a Armağan. Yay. Haz. Umut Al, Zehra Taşkın, Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, Ankara, s.105-116.
Keseroğlu, Hasan S. (2000), “Türkiye’de Kütüphane Kültürü”, Türkiye’de Kütüphane ve Enformasyon Biliminin Kurumsal Gelişimi Sempozyum Bildirileri (11-12 Mayıs 2000, İstanbul), Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, İstanbul, s.90-97.
Keseroğlu, Hasan S. (2004), “Türkiye’de Siyasal İşleyişin Halk Kütüphanelerine Etkisi Üzerine Bir Deneme”, Türk Kütüphaneciliği, Cilt: 18, Sayı: 3, s.301-309.
Mazak, Ali (2008), Ahilikte Moral Değerler, http://ahilik.net/ahilikte-moral-degerler-dr-ali-mazak/, (Erişim Tarihi: 17.01.2018).
Mazak, Ali (2005), “Ahi Ustamız Rumeli Beyefendisi Nail Bayraktar”, Türk Kütüphaneciliğinde İzdüşümler: Nail Bayraktar’a Armağan: cilt 1: Hatıra ve Bilimsel Makaleler, Haz. İrfan Dağdelen, Hüseyin Türkmen, Nergis Ulu, İstanbul Büyük Şehir Belediye Başkanlığı Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü, İstanbul, s.1-4.
Milli Eğitim Bakanlığı Okul Kütüphaneleri Yönetmeliği (2001), Kanun no.24501, Kabul Tarihi: 22.08.2001, http://mevzuat.meb.gov.tr/html/2529_0.html, (Erişim Tarihi: 13.02.2018).
Milli Kütüphane Kuruluşu Hakkında Kanun (2018), Kanun no.5632, Kabul Tarihi: 23.03.1950, https://kms.kaysis.gov.tr/Home/Goster/30094, (Erişim Tarihi: 26.01.2018).
Odabaş, Hüseyin (2014), “Atatürk Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Öğrencilerinin Bölüme ve Disipline Karşı Tutum ve Davranışları”. Yay. Haz. N. Özel ve N. Erkoçoğlu, Ankara Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü 60. Yıl Armağan Kitabı, Ankara Üniversitesi DTCF Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, Ankara, s.129-142. Okul Kütüphanecileri Derneği (2018), http://www.okulkutuphanecileri.org/index.php/tr/hakkimizda/tarihce, (Erişim Tarihi: 16.01.2018).
Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Kadirli Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü (2019), http://bby.osmaniye.edu.tr/20582_tarihce.html, (Erişim Tarihi: 04.01.2019).
Öcal, Osman Tahsin (1999), “Kütüphaneciliğimiz Üzerine”, Bilginin Serüveni: Dünü, Bugünü, Yarını: Türk Kütüphaneciler Derneği’nin Kuruluşunun 50. Yılı Uluslararası Sempozyum Bildirileri (17-21 Kasım 1999, Ankara), Türk Kütüphaneciler Derneği, Ankara, s.439-447.
Özata, Musa ve Şener, Emine (2018), “The Evaluation of The Trademen’s and Craftmen’s Levels of the Ownerships of Akhi-Order Values in Kırşehir”. Editors Nurettin Bilici ve Ragıp Pehlivanlı, Innovation and Global Issues Congress IV, Lara, Antalya November 22-24, 2018 Congress Book, InGlobe, Ankara, s.478-493, file:///C:/Users/User/Downloads/inglobe_4_congressbook_v3.pdf, (Erişim Tarihi: 19.02.2019).
Özdemir, Yavuz ve Aktaş, Elif (2011), “Halkevleri: (1932’den 1951’e)”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Cilt: 45, s.235-262.
Özer, Sevilay (2015), “Burdur Halkevi ve Faaliyetleri (1935-1951)”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 22, s.331-362, http://www.ctad.hacettepe.edu.tr/11_22/4.pdf, (Erişim Tarihi: 19.02.2019).
Özkırımlı, Atilla (1982), Türk Edebiyatı Ansiklopedisi, Cem Yayınevi, İstanbul.
Rukancı, Fatih ve Anameriç, Hakan (2017), Belgelerle Türk Kütüphanecilik Tarihi (1960-1980): Retrospektif Bir Değerlendirme (II), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 1, s.71-95.
Sesli Sözlük (2018), https://www.seslisozluk.net/ahilik-nedir-ne-demek/, (Erişim Tarihi: 25.02.2018).
Sevgisunar, M. Kemal (2007), Türkiye’de Siyasi Gelişmeler ve İdeolojik Yaklaşımların Bilgi ve Belge Yönetimi Alanına Etkileri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bilgi ve Belge Yönetimi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
Sivil Eğitim ve Sivil Eğitimin Batılılaşması, www.egitim.aku.edu.tr/tet04.htm, (Erişim Tarihi: 24.04.2008).
Soysal, Özer (2005), “A.Ü. DTCF. Kütüphanecilik Bölümü’nün 50. Yılı İçin”, Türk Kütüphaneciliği, Cilt: 19, Sayı: 1, s.105-113.
Soysal, Özer (1998), “Mesleğe Hazırlanan Gençlere Bir Katkı”, Türk Kütüphaneciliği: Bilginin Yazgısı, Türk Kütüphaneciler Derneği, Ankara.
Subaşıoğlu, Fatoş (1998), “Kütüphanecilik Mesleğine Etiksel Bir Yaklaşım”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt: 38, Sayı: 1-2, s.467-478.
Sucu, Mustafa (1996), Ahi Ocakları ve Bir Ahilik Belgesi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
Şahin, Ayfer (2014). “Nevşehir Hacı Bektaş Veli ve Ahi Evran Üniversitesi Öğrencilerinin Hacı Bektaş Veli ve Ahi Evran-ı Veli ile Bektaşilik ve Ahilik Algıları”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi, Sayı: 71, s.171-195, file:///C:/Users/User/Downloads/1592- Article%20Text-3403-1-10-20140930%20(1).pdf, (Erişim Tarihi: 18.01.2019)
Toplu, Mehmet (2010), “Kil Tabletlerden Elektronik Yayıncılığa Kütüphanecilik Felsefesinin Gelişimi ve Dönüşümü”, Türk Kütüphaneciliği, Cilt: 24, Sayı: 4, s.644-684.
Toplu, Mehmet (2009), “Mesleki Bir Örgüt Olarak Türk Kütüphaneciler Derneği’nin Altmış Yıllık Gelişim Çizgisi”, Türk Kütüphaneciliği, Cilt: 23, Sayı: 4, s.678-741.
TSE (2013), Kanunname-i İhtisab-ı Bursa, TSE, Ankara. Turan, Şuayip (2018), “Civil Society In Çankırı In The Framework Yaran Associations”, Turkish Studies - Social Sciences, Volume 13/18, Summer 2018, p. 1311-1322, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13921, ANKARA-TURKEY.
Türk Dil Kurumu (2018), Büyük Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, Ankara, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5bfe4128 9179f8.00314785, (Erişim Tarihi: 13.02.2018).
Türk Kütüphaneciler Derneği (2018), Hakkımızda, http://kutuphaneci.org.tr/, (Erişim Tarihi: 12.02.2018).
Türk Kütüphaneciler Derneği (2018), Türk Kütüphaneciler Derneği Mesleki Etik İlkeleri, http://kutuphaneci.org.tr/bildirgeler/mesleki-etik-ilkeleri/, (Erişim Tarihi: 12.02.2018).
ULAKBİM Belge Sağlama (2018), http://cabim.ulakbim.gov.tr/belge-saglama/, (Erişim Tarihi: 26.01.2018).
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1995), Osmanlı Tarihi: 4. Cilt, II. Kısım XVIII, 4. Baskı, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
ÜNAK (2018), ÜNAK Tarihçe, http://www.unak.org.tr/tr/hakkinda/tarihce, (Erişim Tarihi: 16.01.2018).
Yeşil, Rüştü ve Aslanderen, Mustafa (2017), “Ahilik Değerleri Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması / Validity and Reliability Study of the Ahi-Order Morals Scale”, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, Volume 12/4, (Prof. Dr. Tahsin Aktaş Armağanı), p. 565-584, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11390, ANKARA-TURKEY.
Yeşil, Rüştü ve Aslanderen, Mustafa (2016), “Ahilik Değerleri Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”, IIIrd International Eurasian Educational Research Congress Bildiri Özetleri Kitabı 31 Mayıs-3 Haziran 2016 Muğla Sıtkı Koçaman Üniversitesi = EJER Congress 2016 Conference Proceedings 31 May-3 June 2016 Muğla Sıtkı Koçaman University, Muğla, Anı Yayıncılık, Ankara, s.387-388. https://ejercongress.org/pdf/bildiriozetleri2016ejer.pdf, (Erişim Tarihi: 13.02.2018).
Yılmaz, Bülent (2009), “Bilgi ve Belge Yönetiminde (Kütüphanecilikte) Etik: Kuramsal Bir Yaklaşım”, Kamu Etiği Sempozyumu 25-26 Mayıs 2009 TODAİE/Ankara, TODAİE, Ankara, s.395-404.
Yılmaz, Bülent (2004), “Türk Kütüphaneciliğinde Siyaset Öğesi”, Kütüphaneciliğin Destanı Uluslararası Sempozyumu 21-24 Ekim 2004, Ankara (Bildiriler), Haz. Sacit Arslantekin, Fahrettin Özdemirci, A.Ü. DTCF Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, Ankara, s.317-329.
Yılmaz, Bülent (2018), “Türkiye’de Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümleri Ders Programlarının Arşivcilik ve Belge Yönetimi Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi”. Bilgi Yönetimi Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1, s.44-62, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/485099, (Erişim Tarihi: 17.01.2019).
Yılmaz, Erol (2011), “Kullanıcı Hakları ve Sorumlulukları”. Bilgi Çağında Varoluş: Fırsatlar ve Tehditler Sempozyumu 01-02 Ekim 2009, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul, Bildiriler Kitabı, Editörler Aytaç Yıldızeli, Aykut Arıkan, Tolga Çakmak, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul, s.168- 178, http://www.bby.hacettepe.edu.tr/akademik/tolgacakmak/file/unak09.pdf, (Erişim Tarihi: 18.01.2019).
Yiğit, İlker (2013), "XVI. Yüzyıl Türkiye’sinde Ahi Adlı Zaviyelerin Dağılışı", Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/5 Spring 2013, p. 959-973, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, ANKARATURKEY.
Yücekök, Ahmet N., Turan, İlter ve Alkan, Mehmet Ö. (1998), Tanzimat’tan Günümüze İstanbul’da Sivil Toplum Kurumları, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, İstanbul.