EPİK ANLATIDAN MASALA ANA-METİNLERİN CİDDİ DÜZENDE DÖNÜŞÜMÜNE BİR ÖRNEK: BEY BÖYREK

Sözlü kültür yazılı kültürü besler. Kalıcı eserler bırakan kişilere bakıldığında çoğunun gelenekten yararlanan kişiler oldukları görülür. Bu sanatçılar geleneğe bağlı sözlü kültür ürünlerini eserlerinde işlemiş, bu ürünleri gelecek kuşaklara aktarmışlardır. Sözlü metinler donmuş, belirli bir dönemi anlatan, değişmeyen metinler değildir. Sözlü sanat metinleri kendilerinden önce meydana gelmiş metinlerle ilişkilerini koparmadan bir dönüşüm geçirmektedirler. Sözlü metinler kendi aralarında biçimsel ya da içeriksel olarak etkileşime girdikleri gibi yazarı olan metinlerin de sözlü metinler üzerinde etkisi vardır. Bir metnin başka metinlere gönderme yapması ya da oradaki bir kurguyu, karakteri ya da çatışmayı yeniden üreterek model alması metni zenginleştirir. Böylece metnin çağrışım gücü artar, başka metinlere uzanan çok-anlamlılık zeminine kavuşur. Alt metin, ana metnin göndergesi olan metindir. Bu kavram bir metnin gerisinde başka metinlerin varlığını gösterir. Alt metin, önceki metindir. Ana metin ise bir dönüştürüm işleminde önceki metinden türetilen yeni metindir. Türetme işlemi ya yalın bir dönüştürme ya da dolaylı bir dönüştürüm biçiminde gerçekleşir. Ana metin, alt metinlerle değişik ilişkiler açısından okunduğunda anlamı daha anlaşılır hâle gelir. Ana metin geçmişle ilişkilidir, bu durum metne yeni anlamlar katar. Ana metinle okur, bir tür oyunsal okumaya girişir. Hiciv ve eğlendirmek amacıyla yapılan değişimlerin yanı sıra, geniş boyutlu ve ciddi dönüşümler de vardır. Ciddi dönüşümler geniş boyutlu yapıtlara uygulanan çok sayıda değiştirim yöntemini kapsayan ana-metinsellik kılgılarından biridir. Bu çalışmada Bey Böyrek anlatısında bulunan ciddi düzende dönüşümler incelenmiştir. İnceleme sonucunda ana metin olan Bey Böyrek anlatısının alt metin durumundaki Bamsı Beyrek anlatısının ciddi düzende dönüştürülmüş ve nesre biraz daha yaklaştırılmış bir biçimi olduğu görülmüştür.

FROM EPIC NARRATION TO TALE A SAMPLE TO SERIOUS TRANSFORMATION OF MAIN TEXTS: BEY BÖYREK

Oral culture feeds written culture. When looked the people who left lasting works, it is understood that they benefit from tradition. These artists took as a subject oral culture works that related to tradition in their works, they handed down these works next generations. Oral texts are not frozen, invariable texts which tell only a term. Oral art texts enter an evolution without breaking up their relationships with texts which consisted previously. On one hand, oral texts interact with each other in matter and manner. On the other hand, the texts which have writers have impression on oral texts. A text that transmits another text and takes as a model that fiction, character and conflict there by regenerating enriches the text. Thus, connotation power of text increases, it reaches all-signifance ground that extends other texts. Inferior text is a text that is transmission of main text. This concept demonstrates the presence of other texts behind a text. Inferior text is a previous text. However, main text is a text that is produced from previous text during transformation process. The derivation process occurs as a simple transformation or indirect transformation. When main text is a read with inferior text in terms of various relations, its meaning becomes more understandable. Main text is related to past, this situation adds new meanings to the text. The reader attemps to game-like reading with main text. There are transformations that are carried out for entertaining and satire and also there are large-sized and serious transformations. Serious transformations are one of the main text structures that are applied large-sized works and covers a lot of transformation methods. In this work, many serious transformations are analysed in Bey Böyrek narration. By the reason of analyse, it is understood that main text Bey Böyrek narration is a form of inferior text Bamsı Beyrek narration which is seriously transformed and closed up to prose much more.

PDF

___

ADIGÜZEL, Sedat. (2009). Modern Azerbaycan Edebiyatında Dede Korkut (Metinlerarası Çözümlemeler). Ankara: Fenomen Yayıncılık.
AKBULUT, Gülşah. (2009). Metinlerarası İlişkiler Bağlamında Dünün Ferdâ'sından Günün Ferdâ'sına Bir Bakış. TURKISH STUDIES-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 4 /1-I Winter 2009, www.turkishstudies.net, Doi Number: 10.7827/TurkishStudies.564, p. 735-759.
AKTULUM, Kubilay. (2007). Metinlerarası İlişkiler. İstanbul: Öteki Yayınevi.
AKTULUM, Kubilay. (2011). Metinlerarasılık/Göstergelerarasılık. Ankara: Kanguru Yayınları.
BARS, Mehmet Emin. (2013). Veysel Karanî ile İlgili Menkıbeler ve Romanlar Üzerine Metinlerarası Bir İnceleme (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
BAYRAK AKYILDIZ, Hülya. (2010). Tanpınar'ın Romanlarında Metinlerarası İlişkiler. TURKISH STUDIES-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 5/3 Summer 2010, www.turkishstudies.net, Doi Number: 10.7827/TurkishStudies.1497, p. 715-727.
DAŞDEMİR, Özkan. (2012). Halk Hikâyesi Olarak Yusuf ile Züleyha. Erzurum: Fenomen Yayıncılık.
ERGİN, Muharrem. (1997). Dede Korkut Kitabı I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
GÖKALP-ALPASLAN, G. Gonca. (2009). Metinlerarası İlişkiler Işığında Cemal Süreya Şiirinin Bileşenleri. TURKISH STUDIES-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 4 /1-I Winter 2009, www.turkishstudies.net, Doi Number: 10.7827/TurkishStudies.553, p. 435-463.
GÖKYAY, O. Şaik. (2000). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: MEB Yayınları.
GÜLTEKİN, İbrahim. (2013). Nazire Geleneğinden Metinlerarasılığa Üç Şiirin Söyledikleri. TURKISH STUDIES-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (PROF. DR. ÂMİL ÇELEBİOĞLU ARMAĞANI), Volume 8/1 Winter 2013, www.turkishstudies.net, Doi Number: 10.7827/TurkishStudies.4422, p. 1511-1537.
ÖZAY, Yeliz. (2007). Metinlerarası İlişkilerde Sözlü Yapıtların ve Sanatçıların Konumu Üzerine. Millî Folklor, 75, 164-173.
ÖZAY, Yeliz. (2009). Metinlerarasılık ve Türk Halk Hikâyelerinde Ana-Metinsel Dönüşümler. Millî Folklor, 83, 6-18.
ÖZSOY, B. Sami. (2006). Dede Korkut Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları. PALA, İskender. (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
SAKAOĞLU, Saim. (1998). Dede Korkut Kitabı İncelemeler-Derlemeler-Aktarmalar I. Konya: Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları.
UYANIK, Seda. (2009). Dede Korkut Anlatmalarında Metinlerarası Söylem. Millî Folklor, 83, 30- 40.