NA'T GELENEĞİNDE ŞEYH GÂLİB ÖRNEĞİ

Na't, özellikle Fars ve Türk edebiyatlarında Hz. Peygamber(sav)'i öven şiirlerin genel adıdır. Türk edebiyatında ilk örneğine Yusuf Hâs Hâcib'in Kutadgu Bilig adlı eserinde rastladığımız na't, edebiyat tarihimiz boyunca her dönemde rağbet görmüş ve bir geleneğe dönüşmüştür. Özellikle Hz. Peygamber(sav)'e duyulan sevgi ve onun şefaatine nâil olabilme isteği tarih boyunca şairleri na't yazmaya sevk etmiştir. Bu şiirlerin en güzel örneklerine ise klasik Türk edebiyatı döneminde rastlanmaktadır. Hatta Fuzûlî'nin Su Kasidesi ilk sıraya yerleştirilirse ikinci sırada Şeyh Gâlib'in müseddes-i mütekerrir na'ti gelmektedir. Şeyh Gâlib, hemen hemen bütün edebiyatçılar ve eleştirmenler tarafından klasik şiirin son büyük şairi olarak kabul edilmektedir. Onun şiirleri, özellikle Sebk-i Hindî akımının tesiriyle yazdıkları, mana itibariyle oldukça zengindir. Bu zenginlik na'tlerinde de görülmektedir. Şeyh Gâlib, divanına Fehîm-i Kadîm'in rûz u şeb redifli kasidesine nazire olarak yazdığı na'tiyle başlamıştır. Bunun dışında iki müseddes, bir gazel, bir mesnevî, bir de rubâî nazım şekliyle yazılmış na'ti vardır. O, hem divanındaki na'tlerini hem de Hüsn ü Aşk adlı eserinin başında yer alan mesnevî nazım şekliyle yazdığı na'tini son derece coşkulu ve âhenkli bir üslupla kaleme almıştır. Bu şiirlerde Hz. Peygamber(sav)'i farklı farklı isim ve sıfatlarla anarak övmüş; onun hem fizikî hem ahlâkî güzelliklerini anlatmış; mucizelerine ve üstün vasıflarına yer vermiş ve sık sık şefaat dilemiştir. Ayrıca bütün bu söylediklerini ayet ve hadis iktibaslarıyla desteklemiştir. Bu bildiride Türk edebiyatındaki na't geleneği ele alınmış; bu gelenek içerisinde Şeyh Gâlib'e ait olan örnekler incelenmiştir. Sayısız na't örneği içerisinde çok müstesna bir yere sahip olan bu şiirler, bir mutasavvıf ve şair olarak Şeyh Gâlib'in Hz. Peygamber(sav)'e duyduğu muhabbeti ve coşkuyu yansıtmasının yanında ona dair birçok hususiyete yer vermesi açısından değerlendirilmiştir.

SHEIKH GALIB EXAMPLE AT THE TRADITION OF NA'T

Na't is the general name of poems at Turkish and Iranian literatures praising Prophet Muhammad. At Turkish literature, we can see the first examples of this kind of poems in Qutadgu Bilig of Yusuf Has Khacib. It was popular at the every period op literature and, hence, it became a tradition. The love for Prophet Muhammad and the hope to reach the shefaat urged poets to write na't. The best examples of this kind of poem are at Turkish classical literature. Qaside of Water of Fuzuli is the best but, perhaps the second is Musaddas-i Mutaqarrir of Sheikh Galib. According to all men of letters and critics, Sheikh Galib is the lastest great poet of classical poem. His poems, especially, written on view of Sabk-i Hindi, are rich according to their meanings. This richness could be seen at his na'ts. He begins his divan with a na't written against a qasida of Fahim-i Qadim, finishing as ruz u sheb. Besides, there have been na'ts, written as musaddas, gazal, masnawi and rubai. He wrote all his na'ts in the manner of enthusiastic and harmonious. At these poets he praised Prophet Muhammad with different names and roles and described his moral and physical peculiarities. He explained his magics and superior features. Also, he supported his claims with Qoran and Khadis. In this paper, we explained the tradition of na't. Later, we searched Sheikh Galib and his poems. These invaluable poems have shown us the love for Prophet Mohammad of Sheikh Galib. They are important for us because they show the features of prophetic post.

PDF

___

AKAY, Hasan (1991). İslamî Terimler Sözlüğü, İstanbul: İslam Bilgi Merkezi.
AKKUŞ, Metin (2009). "Şeyh Galib'in Anlam Dünyası: Hüsnüaşk'ta Edebi Türler ve Tarzlar/ The Meaning Universe of Sheikh Galip: Litrary Genres and Styles in Husnuashq", Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/7 Fall 2009, p. 97-112.
CANAN, İbrahim (1988). Kütüb-i Sitte Muhatasarı Tercüme ve Şerhi (I-XVIII), Ankara: Akçağ Yayınları.
CANIM, Rıdvan(2010). Divan Edebiyatında Türler, Ankara: Grafiker Yayınları.
ÇİÇEKLER, Mustafa (2006). "Na't", TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, C.32, s.435.
DEMİRAYAK, Kenan (2001). "Kasidetü'l-Bürde", TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, C.24, s.566-568.
DEVELLİOĞLU, Ferit (2006). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitabevi.
ERCAN, Özlem (2013). "Sebk-i Hindî Tesirinde İki Şair: Şeyh Gâlib ve Sâfî The Attıtude Of The Two Poets Sebk-i Hind: Sheıkh Galib And Safi/", Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/9 Summer 2013, p. 1413-1440.
GÖLPINARLI, Abdülbaki (2011). Şeyh Galib, Hüsn ü Aşk, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
KALKIŞIM, M. Muhsin (1994). Şeyh Gâlib Dîvânı, Ankara: Akçağ Yayınları.
KALKIŞIM, M. Muhsin(2010). "Şeyh Galib", TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, C.39, s.54-57.
KAPLAN, Mahmut (2007). "Şeyh Galib'in Şiir Anlayışı/ Şeyh Galib's Poetic Mentality", Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 2/4 Fall 2007, p. 455-465.
KARAMAN, Fikret (2006). "Mucize", Dini Kavramlar Sözlüğü, Ankara: DİB Yayınları. Kur'ân-ı Kerîm Açıklamalı Meâli (2008). Ankara: TDV Yayınları.
ÖZCAN, Nuri (2006). "Na't", TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, C.32, s.437.
ÖZTUNA, Yılmaz (2000). Türk Mûsikisi Kavram ve Terimleri Ansiklopedisi, Ankara: AKM Başkanlığı Yayınları.
Tahirü'l-Mevlevi (1994). Edebiyat Lügati, Ankara: Enderun Kitabevi.
Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (Devirler, İsimler, Eserler, Terimler), C.6., İstanbul: Dergâh Yayınları.
ULUDAĞ, Süleyman (2005). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
YENİTERZİ, Emine (1993). Divan Şiirinde Na't, Ankara: TDV Yayınları.
YENİTERZİ, Emine (2002). "Türk Edebiyatında Na'tlara Dair", Türkler, C.11, s. 762-767.