EDİRNE ESKİ CAMİİ’NDE ÇEŞMELİ MİNARE UYGULAMASI ÜZERİNE DÜŞÜNCELER
Tarihi gelişim içerisinde şekillerini kutsal bir amaca, ya da haberleşmeye dayalı olarak yaptırılmış kulelerden aldığı düşünülen minareler, geniş bir alana yayılan İslam coğrafyasında çok farklı şekil, boyut, malzeme ve süsleme unsurlarıyla karşımıza çıkmaktadır. Yapılan çalışmalarda, camilerin vazgeçilmez elemanlarından biri olan minarelerin, konum, şekil, boyut, malzeme ve süsleme özellikleri bakımından incelendiği ancak çeşme ve sebil gibi başka bir yapı ile birlikte tasarlanmaları ve çift fonksiyon özellikleri üzerinde çok az durulduğu görülmektedir. Bu çalışmada, minare ve çeşme olmak üzere iki farklı fonksiyonun tek bir yapıda birleştiği, Edirne Eski Camii’nin kuzeybatıdaki çeşmeli minaresini tanıtmayı ve bu tip su yapılarını içinde barındıran minare örneklerinin kısaca incelenmesi hedeflenmiştir. Edirne Eski Caminin, kuzeybatı minaresi bulunduğu bölge ve dönem mimarisi açısından özgün bir örnektir. Kaynaklarda II. Murat döneminde eklendiği belirtilen iki şerefeli minarenin kaidesinde sivri kemerli bir niş içinde çeşme yer almaktadır. Bu tip su yapısını içinde barındıran örneklere Konya Sahip Ata Camii portalinde, Bursa Ulu Camii kuzeybatı minaresinde, Bursa Veled-i Yaniç Camii, Bursa İsa Bey Fakih Camii, Bursa Timurtaş Camii, İstanköy (Kos) Yenikapı-Eski Camii, Midilli (Lesvos) Yeni Camii, İstanbul Muhaşşi Sinan Camii ve Konya Aziziye Camii minarelerinde de rastlanmaktadır.
THOUGTS ON APPLICATION OF MINARET WITH FOUNTAIN OF OLD MOSQUE IN EDIRNE
The minarets, which are thought to be originated from towers builtfor communication or divine purposes, appear in many different forms,sizes, materials and decorative elements in widespread Islamic world. Theminarets, which are one of the indispensable elements of the mosques,have been studied in aspects of position, form, size, material anddecorative characteristics but with less emphasis on their dual functionsand design with another type of structure such as a fountain or sebil.In this study, it is aimed to introduce the northwest fountain imaretof Edirne Eski Camii combined with two different functions, minaret andfountain, in a single structure and to examine briefly the minarets thatcontain such water structures.Northwest minaret of Edirne Eski Camii is a unique example interms of region and architectural period. There is a fountain inside apointed arch, located at the base of the minaret with two balconies.According to sources, the minaret was added during the reign of II. Murat.This type of water feature hosting examples are also found in portal ofKonya Sahip Ata Camii, Bursa Timurtaş Camii, The northwest minaretof Bursa Ulu Camii, minarets of Veled-i Yaniç Camii in Bursa, İsa BeyFenari Camii in Bursa, Edirne Üç Şerefeli Camii, Muhaşşi Sinan Mosquein İstanbul, Yenikapı-Eski Camii in İstanköy (Kos), Yeni Cami in Mytilene(Lesvos), and Aziziye Mosque in Konya.It is possible to mention a separate group of terminology andtypology under the name of fountain minarets, if these dual-functioningexamples shaped on the basis of minaret and water structure can beextended.
___
- Akçıl, N. Ç. (2012). “Ulu Camii-Edirne Eski Camii”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam
Ansiklopedisi, 42, İstanbul, pp. 97-98.
- Akçıl, N. Ç. (2012). “Üç Şerefeli Camii ve Külliyesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam
Ansiklopedisi”, 42, İstanbul, pp. 277-280.
- Arık, S. et all., (2004). 80. Yılda Bursa Camileri Albümü, İstanbul.
- Ayvansarayi, H. E. (2001). Hadikat-ü’l Cevami İstanbul Camileri ve Diğer Dini-Sivil Mimari
Yapılar, pr. Ahmed Nezih Galitekin, İstanbul.
- Aslanapa, O. (2013). Edirne’de Osmanlı Devri Abideleri, Edirne.
- Aslanapa, O. (2004). Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbul.
- Ayverdi, E. H. (1966). İstanbul Mimari Çağının Menşe’i: Osmanlı Mimarisinin İlk Devri, I,
İstanbul.
- Ayverdi, E. H. (1972). Osmanlı Mimarisinde Çelebi ve II. Sultan Murad Devri 806-855 (1403-
1451), II, İstanbul.
- Ayverdi, E. H. (1985). “Osmanlılarda Minare”, Makaleler, İstanbul, pp. 60-75.
- Badi, A. (2000). Riyaz-ı Belde-i Edirne, I, tr. Ratip Kazancıgil, İstanbul.
- Baykal, K. (1950). Bursa’da Ulu Camii, İstanbul.
- Baykal, K. (1982). Bursa ve Anıtları, Bursa.
- Canan, İ. (2000). “Osmanlı’da Su Kültürü ve Kaynakları”, Osmanlı Su Medeniyeti Uluslararası
Sempozyum Bildiriler (5-8 Mayıs 2000), İstanbul, pp.231-244.
- Çelikkol, Z. (1990). İstanköy’deki Türk Eserleri ve Tarihçe, Ankara.
- Çetintaş, S. (1952). Türk Mimari Anıtları: Osmanlı Devri: Bursa’da Murad I ve Bayezid I
Binaları, İstanbul.
- Çuhadar, Ö. (2011). Bursa Camilerinde Revak Erken Dönem Üzerine Bir Deneme, Bursa.
- Diez, E. (1979). “Minare”, Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, 8, İstanbul, pp. 323-329.
- Denknalbant, A. (2010). Osmanlı Öncesi Türk Mimarisinde Çifte Minareli Cephelerin
Gelişimi (Anadolu, İran, Azerbaycan, Hindistan), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi, Istanbul.
- Egemen, A. (1993). İstanbul’un Çeşme ve Sebilleri, İstanbul.
- Esin, E. (1976). “ Minare”, Türk Ansiklopedisi, XXIV, Ankara, pp. 205-214.
- Esin, E. (1978/79). “Türk Minaresinin Orta Asya’daki Öncüleri Hakkında”, Atatürk Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, Prof. Albert Louis Gabriel Özel Sayısı, pp. 104-
147.
- Eyice, S. (1953). “İstanbul’da Bazı Cami ve Mescid Minareleri”, Türkiyat Mecmuası, 10, pp.
247-268.
- Eyice, S. (1963). “İstanbul Minareleri”, Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri I, pp.
131-132.
- Eyice, S. (1979). “Anadolu Türk Minareleri”, Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, 8,
İstanbul, pp. 329-335.
- Eyice, S. (1993). “Çeşme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 8, İstanbul, pp. 277-287.
- Gökbilgin, M.T. (2007). XV ve XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa Livası Vakıflar Mülkler-
Mukataalar, İstanbul.
- Gündüz, F. (2005). “Minare”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 30, İstanbul, pp. 98-
101.
- Harmankaya Akçıl, N. Ç. (2017). “Edirne Üç Şerefeli Camii Burmalı Minare Kaidesindeki
Kitabenin Düşündürdükleri”, XX. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve
Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri (02-05 Kasım 2016), II, Sakarya
Üniversitesi, Sakarya, pp. 653-660.
- Karademir, M. (2008). Edirne Çeşmeleri, Edirne.
- Konuk, N. (2008). Midilli, Rodos Sakız ve İstanköy’de Osmanlı Mimarisi, Ankara.
- Konyalı, İ. H. (2007). Konya Tarihi, Konya.
- Kuban, D. (2007). Osmanlı Mimarisi, İstanbul.
- Kurşun, Z.-S. A. Kahraman-Y. Dağlı (1998). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, II. İstanbul.
- Küçükdağ, Y.(2003). “Konya’da Osmanlı Mimarisi”, Osmanlı Döneminde Konya, Konya, pp.
262-264.
- Onur, O. (1972). Edirne Minareleri: Türk Mimari Vesikalarından, Edirne.
- Onur, O. (1972). Edirne Türk Tarihi Vesikalarından Kitabeler, İstanbul.
- Osman, R. (2013). Edirne Rehnüması (Edirne Şehir Kılavuzu), tr. Ratip Kazancıgil, İstanbul.
- Önge, Y. (1982). “Türk Sebil Mimarisinin Bilinmeyen Örnekleri Emzikli Sebiller”, Lale Dergisi,
1, pp. 15-17, 20-21.
- Önge, Y. (1997). “Anadolu Beylikler Döneminin Çeşme, Sebil ve Şadırvanları, Uluslararası
Osmanlı Öncesi Türk Kültürü Kongresi Bildirileri (4-7 Eylül 1989 Ankara), 1997, pp.
199-214.
- Önge, Y. (1997). “ XI. Yüzyıldan XIX. Yüzyıla Kadar Anadolu Su Mimarisinde Çeşme, Sebil ve
Şadırvanlar”, Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Su Yapıları,
İstanbul, pp.11-19.
- Öz, T. (1987). İstanbul Camileri, II, Ankara.
- Özer, A. S. (2010). Geçmişten Günümüze Bursa Çeşmeleri, Bursa.
- Tanman, B. (1998). “Edirne’de Erken Dönem Osmanlı Camileri ve Özellikle Üç Şerefeli Camii
Hakkında”, Edirne: Serhattaki Payıtaht, İstanbul, pp. 325-352.
- Uysal, A.O. (1990). “Anadolu Selçuklularından Erken Osmanlı Dönemine Minare Biçimindeki
Gelişmeler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 33, 1-2, pp.
505-533.
- Uysal, A.O. (1999). “Erken Osmanlı Mimarisinde Minareler”, Osmanlı Ansiklopedisi, C.10, Yeni
Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s. 149-160.
- Uysal, A.O. (2007). “ Bursa’da Erken Osmanlı Dönemi Minareleri”, Bursa’nın Kentsel ve
Mimari Gelişimi Sempozyum Kitabı (07-08 Nisan 2007-Bursa), Bursa, pp. 107-149.
- Uzluk, Ş. (1952). “Konya’da Sahib Ata’nın Çeşmeleri”, Milli Mecmua, 13, 149-4, pp.11-12.
- Ülgen, A. (1995). “Türk Mimarisinde Minarenin Gelişimi”, Prof. Dr. Hakkı Dursun Yıldız
Armağanı, pp. 495-508.
- Ülgen, A. (1996). Klasik Devir Minareleri, İstanbul.
- Ülgen, A. (1999). “Osmanlı Minareleri (Konum, Form ve Dekorasyon), Osmanlı Ansiklopedisi,
10, Ankara, pp. 318-329.
- Yediyıldız, M. A. (2010). “Ulu Cami’nin Tarihçesi”, Bursa’nın Kalbi Ulu Camii, Bursa, pp. 27-
39.
- Yörükoğlu, Ö. (1987). Kayseri Çeşmeleri, Kayseri.
- Yücel, E. (1963). “Bursa Ulu Camii Restorasyonu”, Arkitekt: XXXII, 312, İstanbul, pp.122.
- The Archive of Edirne Regional Conservation Council of Cultural Properties