EBU’L-HASAN EL-HARAKÂNÎ’NİN NEFSİ TEZKİYE METODU

İslâm ahlâk anlayışına göre, insanoğlu içinde kendisine kötülüğü fısıldayan şeytânî sesi ve buna kanmaya meyilli nefsinin arzu ve isteklerini tamamen yok edemese de onları sağlıklı tefekkür ve sağlam bir iradeyle kontrol altına alabilir. Kötülüğü emreden sese değil de, bozulmamış vicdanının sesine kulak veren ve tercihini o yönde kullanan kişi dünyadaki imtihanı başarıp ahireti kazanabilir. Nitekim insana böyle bir özellik verilmesinin nedeni, imtihan ediliyor olmasıdır. Bu özellik verilmeseydi bir imtihandan da söz edilemezdi. Bu itibarla, Yüce Allah'ın insana kendi ruhundan üfleyerek değer vermesi ve ona dünyada böyle bir fırsatı sunması oldukça önemlidir. Zira mahlûkatın en şereflisi olarak yaratılmak ve böyle bir sınavla baş başa bırakılmak bile büyük bir onurdur. Dolayısıyla insanoğlu nefsinin arzularına göre değil de, Rahman'ın emirlerine göre hareket ettiğinde meleklerden daha üstün bir konuma yükselme imkânına sahiptir. Bu çalışmada, İslâm tasavvufunun önemli simalarından biri olan Ebu'l-Hasan el-Harakânî'nin nefsi tezkiye metodu ve konuyla ilgili civanmertlerine yaptığı tavsiyeler değerlendirilmiştir. el-Harakânî'ye göre kıyâmet günü Allah'ın rızasını kazanmak, cehennemden kurtulmak ve cennete girmek isteyen kimsenin yapması gereken şey, nefsini kötülüklerden arındırmak, Kur'an ve Sünnet'in emirlerine sımsıkı sarılmak ve Sahâbe modelini takip ederek örnek bir Müslüman olmaya çalışmaktır. Dünyadaki tüm insanlara ulaşmak, onlara şefkat ve merhametle davranmak, kendi dillerinde son din İslâm'ı en güzel şekilde temsil ve tebliğ etmektir

THE METHOD TO PURIFICATION OF NAFS OF ABU’L-HASAN EL-KHARAKANI

According to the Islam morality understanding human beings could not destroy the sound of the devil whispering wickedness and the desire and wishes of nafs believing in this sound of devil, but he/she could control with healty contemplation and strong will. If a man doesn’t listen the sound of evil, but he/she listens to the voice of his/her intact conscience, uses his/her preference in that direction, mankind can be managed to gain the test in the world for the Hereafter. In fact, the reason for such a feature that has been given to the mankind is being tested. If this feature is not given to the mankind then it could not be mentioned the test of him. In this regard, to give the value to the people and to blow His own spirit them of Almighty Allah and to offer such an opportunity is very vital thing in the world. Because, as the most honorable creatures to be created and to be left alone such an test is a great honor for the people. Therefore, if human beings act the orders of Rahman and not act according to the desires of his ego, mankind can be have the opportunity to rise a superior position than the angels have. In this study, the method of purification of nafs of Abu’l-Hasan elKharakani who is one of the most important figures of Islamic mysticism and recommendations regarding with this method to his follewers are assessed. According to el-Kharakani, what a man, who wants to gain the pleasure of Allah, to get rid of the hell and to enter the heaven has to do is to purify the soul from the evils, hold the orders of Qur'an and Sunnah and to try to become an example Muslim by following the model of Sahabe (Companions). Then the goal of this man is to reach all the people all over the world, treat them with kindness and compassion, notify them in their own language and represent them the last religion, Islam, in the best way

PDF

___

ABDULBÂKÎ, Muhammed Fuad, el-Mu’cemü’l-Müfehres li Elfâzi’l-Kur’ani’l-Kerim, Çağrı Yay., İstanbul, 1986.
ACLÛNÎ, İsmail b. Muhammed, (ö. 1162/1652), Keşfu’l-Hafâ ve Muzîlü’l-İlbâs amme’ş-tehera mine’l-Ehâdîsi alâ Elsineti’n-Nâs, (I-II), Thk.: Ahmet Kalaş, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1405.
ATAY, Hüseyin, “Nefis”, AÜİFD, Ankara, 1997, C. XXXVII, (s. 1-58).
ATTÂR, Ferîdüddîn, (ö. 627/1230), Evliya Tezkireleri, Çev.: Süleyman Uludağ, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2007.
BUHÂRÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, (ö. 256/870), Sahîhu’l-Buhârî, (I-VIII), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
CÂMÎ, Nureddin Abdurrahman b. Ahmed, (ö. 898/1492), Nefehâtu’l-‘Uns min Hazarâti’l-Kuds, (Nşr.: Mehdî-yi Tevhîdi Pûr), İntişârât-i Kitâbfurûşi-yi Mahmûdî, Tahran, 1336.
ÇİFTÇİ, Hasan, Şeyh Ebü’l-Hasan-i Harakânî, (Hayatı, Çevresi, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri) Nûru’l-‘Ulûm ve Münâcât’ı (Çeviri-Açıklama-Metin), Şehit Ebü’l-Hasan Harakânî Derneği Yay., Ankara, 2004.
DÂRİMÎ, Abdullah b. Abdirrahman es-Semerkandî, (ö. 255/868), Sünenü’d-Dârimî, (I-II), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
EBU’L-HASAN HARAKÂNÎ, (ö. 425/1033), Nûru’l-Ulûm ve Münâcât’ı, (Çeviri-AçıklamaMetin), Haz.: Hasan Çiftçi, Şehit Ebü’l-Hasan Harakânî Derneği Yay., Ankara, 2004.
---------, Nûru’l-Ulûm, Haz.: Şenol Kantarcı, Ankara, 1997.
---------, Seyrü Sülûk Risâlesi, Çev.: Mustafa Çiçekler, (Der.: Sadık Yalsızuçanlar), Sûfî Kitap, İstanbul, 2006.
EBÛ DÂVUD, Süleyman b. Eş’as, (ö. 275/888), Sünenu Ebî Dâvud, (I-V), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
HÜCVÎRÎ, Ali b. Osman Cüllâbî (ö. 465/1072), Keşfu'l-Mahcûb, Hakikat Bilgisi, Haz.: Süleyman Uludağ, Dergâh Yay., İstanbul, 1982.
İBİŞ, Fatih, “Kur’an Bağlamında Nefs Olgusu ve İnsanın Teo-Ontolojik Yapısı Üzerine Bir Deneme”, Toplum Bilimleri Dergisi, 2012, C. 6, Sayı: 12, (s. 235-246).
İBN HANBEL, Ahmed b. Muhammed, (ö. 241/855), Müsned, (I-VI), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
İBN MÂCE, Muhammed b. Yezid el-Kazvînî, (ö. 275/888), Sünenu İbn Mâce, (I-II), Thk.: Muhammed Fuad Abdulbâkî, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
İBN MANZÛR, Cemâluddin Muhammed b. Mükerrem, (ö. 711/1311), Lisânu’l-Arab, (I-XV), Beyrut, 1994.
KELÂBÂZÎ, Ebû Bekir Muhammed b. İshâk, (ö. 380/990), et-Taarruf li Mezhebi Ehli’tTasavvuf (Doğuş Devrinde Tasavvuf), Haz.: Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul, 1979.
KUŞEYRÎ, Ebû Kâsım Abdülkerim b. Havâzin, (ö. 465/1073), er-Risâle (Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risâlesi), Haz.: Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul, 1991.
MEKKÎ, Ebû Tâlib, (ö. 386/996), el-Kûtü’l-Kulûb, Çev.: Muharrem Tan, İz Yay., İstanbul, 1999.
MEVLÂNÂ, Celâleddin Rûmî, (ö. 672/1273), Mesnevî, Çev.: Veled İzbudak, MEB Yay., İstanbul, 1995.
MUHÂSİBÎ, Ebû Abdillah el-Hâris b. Esed, (ö. 243/857), er-Riâyetü lihukûkıllah, Thk.: Abdulkâdir Ahmed Ata, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, ts.
MUHÂSİBÎ, Ebû Abdillah Hâris b. Esed el-Basrî, er-Riâye li Hukûkillah, Kalb Hayatı, Haz.: Abdülhakim Yüce, Işık Yay., İstanbul, 2013.
MÜSLİM, Ebu’l-Hüseyin el-Kuşeyrî, (ö. 261/875), Sahîhu Müslim, (I-III), Thk.: Muhammed Fuad Abdulbâkî, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
NESÂÎ, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şu’ayb, (ö. 303/915), Sünenu’n-Nesâî, (I-VIII), Çağrı Yay., İstanbul,1992.
ÖNGÖREN, Reşat, “Tasavvuf”, DİA, İstanbul, 2011, XL, 121-124.
ÖZTÜRK, Yener, “Kelâmî Açıdan ‘Hasenenin/İyiliğin Allah’tan Seyyienin/Kötülüğün Nefisten’ Olduğunu Bildiren Ayetin Yorumu”, Ekev Akademi Dergisi, (Yaz, 2003), Yıl, 7, Sayı: 16, (s. 131-152).
RÂGIB, el-Isfahânî, (ö. 502/1108), el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’an, Kahraman Yay., İstanbul, 1986.
SERRÂC, Ebû Nasr, (ö. 378/988), el-Lüma’, İslâm Tasavvufu Tasavvufla İlgili SorularCevaplar, Çev.: H. Kâmil Yılmaz, Altınoluk Yay., İstanbul, 1996.
SEYHAN, Ahmet Emin, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'nin İlim Anlayışı”, JASSS, International Journal of Social Science, Fransa, May 2013, Volume 6 Issue 5, (p. 1049-1083).
-----------, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'de Kur'an Kültürünün Yansımaları”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Ankara Turkey, Volume 8/6 Spring 2013, (p. 641-664).
-----------, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'nin Nefis Tezkiyesine Yaklaşımı”, (Yayınlanmamış ilmî makale), KAÜ Harakânî Dergisi, (1-20).
-----------, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'nin Sünnet Anlayışı”, Hikmet Yurdu, Yıl: 7, C: 7, Sayı: 13, Ocak-Haziran 2014/1, (s. 101-126).
-----------, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'nin Sünnete Bağlılığı ve Hadis Anlayışı”, JASSS, International Journal of Social Science, Fransa, October 2013, Volume 6 Issue 8, (p. 551-588).
-----------, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'nin Tasavvuf ve Şehitlik Anlayışı”, (Yayınlanmamış ilmî makale), KAÜİFD, (1-25).
-----------, “Ebu'l-Hasan el-Harakânî'nin Tefekkür Anlayışı”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Ankara, Turkey, Volume 8/8 Summer 2013, (p. 2053-2071).
SÜHREVERDÎ, Şihâbuddin (ö. 632/1234), Avârifü’l-Meârif, (Tasavvufun Hakikatleri), Çev.: Abdulvehhâb Öztürk, Saadet Yay., İstanbul, 2010.
SÜLÜN, Murat, “Nefs-i Mutma’inne Ayetine Yeni Bir Yaklaşım”, AÜİFD, Ankara, 2009, C. 50, Sayı: 1, (s. 1-24).
TİRMİZÎ, Muhammed b. İsâ, (ö. 279/892), el-Câmiu’s-Sahîh, (I-IV), Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
TÜRKER, Ömer, “Nefis”, DİA, İstanbul, 2006, XXXII, 529-531.
ULUDAĞ, Süleyman, “Nefis”, DİA, İstanbul, 2006, XXXII, 526-528.
----------, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yay., İstanbul, 2012.
YAZIR, Elmalılı Muhammed Hamdi, (ö. 1361/1942), Hak Dîni Kur’an Dili, (I-IX+Fihrist), Eser Neşriyat, İstanbul, ts.