Dîvânü Lugâti’t-Türk’te yer alan alet-eşya adları

Türkçenin tarihî ve modern alanlarındaki dil incelemelerinde söz varlığı üzerinde yapılan çalışmalar önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmalarla, bir toplumun yaşam biçimi, gelenek ve görenekleri, siyasî ve sosyal tarihi, toplumsal ve kültürel eğilimleri ortaya çıkar. Türkçenin yazılı ürünlerle takip edilebilen tarihsel dönemleri, edebi ürünleriyle birlikte zengin bir söz varlığına sahiptir. Bu tarihsel dönemler içinde Karahanlı Türkçesi dönemi önemli bir yere sahiptir. Karahanlı Türkçesi döneminde Türk Diline kaynaklık eden eserler meydana getirilmiştir. Bu eserlerden biri de Dîvânü Lûgati’t-Türk’tür. Eser, dönemin kültür, dil, coğrafya ve tarih bilgilerini içeren önemli bir kaynaktır. Eser, zengin bir dil malzemesine sahiptir. Çalışmada, eserde geçen günlük hayata ait alet-eşya adları etimolojik olarak incelenip, kullanımları ortaya konulmaya çalışılmıştır.

The tool-belongings names in the Divanü Lügati't-Türk

Research on vocabulary has an important place in historical and contemporary linguistic studies on Turkish language. Those studies introduce relevant and essential information about the life styles, customs and traditions, social and political history and cultural and social trends of a society. Historical periods of Turkish language that can be studied through written-literary sources present rich and diverse vocabular characteristics. Turkish language used in Karahani period one of the important term within Turkish history. There are many written and oral sources remaining from the Karahani period that are providing data and information about Turkish language. One of those sources is Dîvânü Lûgati’t-Türk. It is a very significant source that comprises of cultural, linguistic, geographic and historical information about Karahani period. Dîvânü Lûgati’t-Türk presents a rich and diverse linguistic data. This study etymologicaly examines the names of tools and utensils used in the daily life of Karahani Turks to found out how and in which ways those names are used in Dîvânü Lûgati’t-Türk.

PDF

___

ARAT, Reşit Rahmeti (2008), Kutadgu Bilig, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
ATA, Aysu (1998), Kısâsu’l- Enbiyâ C. I-II, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
ATALAY, Besim (1986), Divânü Lugâti’t- Türk C.I-IV, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
CAFEROĞLU, Ahmet (1931), Abû Hayyân: Kitâb al- Idrâk li- lisân al- atrâk, İstanbul.
CLAUSON, Sir Gerard (1960); Senglax, A Persian Guide to the Turkish Language by Muhammad Mahdi Xan, London: E.J. W.Gibb Memorial Series.
CLAUSON, Sir Gerard (1972), An Etimological Dictionary of Pre- Thirteenth Century Turkish, Oxford.
DOERFER, Gerhard (1971), “Khalaj Materials”, Indiana University Publications UAS Volume 115.
ERDAL, Marcel (1991), Old Turkic Word Formation, A Functional Approach to the Lexion C. III, Wiesbaden.
EREN, Hasan (1999), Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara.
GABAİN, A. Von. (1941), Alttürkische Grammatik , Leipzig.
GENÇ, Reşat (2002), Karahanlılar Tarihi C. I-IV, Ankara.
GRONBECH, K. (1942), Komanisches Wörterbuch Türkischer Wortindex zuCodex Cumanicus , Kobenhagen.
GÜLENSOY, Baybars (2003), Türkiye Giyim-Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Motif Vakfı Yayınları, İstanbul.
GÜLENSOY, Tuncer (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü C. I-II, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
HARTMANN, Martin (1331), Divânü Lugâti’t- Türk’e ait Birkaç Mülahaza, Milli Tetebbular Mecmuası , Sayı: 4 Eylül-Ekim.
HACIEMİNOĞLU, Necmettin (1996), Karahanlı Türkçesi Grameri , Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
NALBANT, Mehmet Vefa (2008), Divânü Lugâti’t- Türk Grameri- I İsim, Bilgeoğuz Yayınları, İstanbul.
NİŞANYAN, Sevan (2002), Sözlerin Soyağacı. Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü , Adam Yayınları, İstanbul.
PARLATIR, İsmail, GÖZAYDIN, N. Zülfikar (1998), Türkçe Sözlük C. I-II, Türk Dil Kurumu, Ankara. Tarama Sözlüğü (1963- 1972), C. 6, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
TEKİN, Talat (1993), Irk Bitig (The Book of Omens), Bloomington.
TİETZE, Andreas (2002), Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugâtı , İstanbul- Wien.
TOPARLI, Recep (1992), İrşâdü’l Mûlûk ve’s Selâtin, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
TOPARLI, Recep (2000), Ahmet Vefik Paşa: Lehçe-i Osmâni , Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. Türkiye’de Halk Ağızlarından Derleme Sözlüğü (1993), C. I-XI, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.